Πένθος: Συμπτώματα, αιτίες και αντιμετώπιση

Μορφές Πένθους

Το πένθος αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια, αλλά για κάποιους ανθρώπους, μπορεί να γίνει μια πολύ σοβαρή κατάσταση. Σε κάποιες περιπτώσεις, το πένθος μπορεί να οδηγήσει σε μορφές παθολογικού πένθους που να απαιτούν την βοήθεια ενός ειδικού και έμπειρου ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή.

Ποιες είναι οι διαταραχές πένθους;

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά ονόματα για τις αναγνωρισμένες μορφές παθολογικού πένθους, όπως το “παρατεταμένο πένθος” και το “επιπλεγμένο πένθος”. Σύμφωνα με τα ψυχιατρικά διαγνωστικά κριτήρια (DSM-V) πολύ πρόσφατα προστέθηκε το επιπλεγμένο πένθος σαν επίσημη ψυχιατρική διάγνωση.

Παρατεταμένο πένθος

Το παρατεταμένο πένθος εμφανίζεται πιο συχνά σε σχέση με τις άλλες μορφές παθολογικού πένθους. Σύμφωνα με μια μελέτη, οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν παρατεταμένο πένθος συχνά έχουν σχετικό οικογενειακό ιστορικό (δηλαδή κάποιος από τους συγγενείς, έχει εμφανίσει κάποια καταθλιπτική διαταραχή). Οι γυναίκες φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από τους άνδρες. Τυπικά η διάγνωση του παρατεταμένου πένθους τίθεται έξι μήνες μετά την τραυματική απώλεια.

Επιπλεγμένο πένθος

Αυτή η μορφή πένθους υπολογίζεται ότι εμφανίζεται στο 10%των ανθρώπων που θρηνούν. Αυτή η μορφή πένθους εμφανίζεται όταν τα αναμενόμενα συναισθήματα του πένθους δεν υποχωρούν μετά το τραυματικό γεγονός. Οι άνθρωποι με επιπλεγμένο πένθος βιώνουν τον ίδιο συναισθηματικό πόνο μήνες μετά από το τραυματικό γεγονός.

Τι μας οδηγεί στο “πένθος”;

Αν και δεν είναι απολύτως ξεκάθαρες οι αιτίες που προκαλούν το παρατεταμένο ή το επιπλεγμένο πένθος, η κύρια αιτία του φυσιολογικού πένθους είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Όμως το πένθος μπορεί επίσης να προκληθεί από τα ακόλουθα:

• Την απώλεια της δουλειάς
• Την απώλεια του αγαπημένου κατοικίδιου
• Την απώλεια μιας φιλίας
• Την απώλεια ενός προσωπικού ονείρου
• Την απώλεια μιας ερωτικής σχέσης

Η απώλεια οτιδήποτε σημαντικού μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα πένθους. Όταν όμως αδυνατείτε να διαχειριστείτε το πένθος για μεγάλο χρονικό διάστημα, είστε σε κίνδυνο να εμφανίσετε κάποια μορφή παθολογικού πένθους. Αν εσείς ή κάποιος που αγαπάτε αντιμετωπίζει δυσκολίες με το πένθος είναι καλό να ζητήσετε βοήθεια.

Ποια είναι τα σημάδια που δείχνουν ότι υπάρχει πρόβλημα στη διαχείριση του πένθους;

 Η διαχείριση του πένθους μπορεί να είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία, έτσι είναι σημαντικό να κατανοήσετε τα προειδοποιητικά σημάδια που δείχνουν ότι κάποιος αντιμετωπίζει πρόβλημα.

Ένα άτομο που δεν μπορεί να διαχειριστεί το πένθος μπορεί να εμφανίζει κατάθλιψη ή δυσκολία σε καθημερινά πρακτικά ζητήματα, ή ακόμα και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Το υπερβολικό κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και υπερκατανάλωση φαρμάκων είναι σημάδια προβληματικής διαχείρισης του πένθους. Αν έχετε παρατηρήσει οποιοδήποτε από αυτά τα σημάδια καλό θα ήταν να ζητήσετε βοήθεια.

Τα στάδια του πένθους

 Οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν κάποια στάδια κατά τη διαδικασία του πένθους. Τα στάδια αυτά είναι:

• Η άρνηση
• Ο θυμός
• Η διαπραγμάτευση
• Η κατάθλιψη
• Η αποδοχή

Όλοι οι άνθρωποι που βιώνουν πένθος περνάνε αυτά τα πέντε στάδια, αλλά δεν απαιτείται κάθε άτομο να έχει βιώσει ολοκληρωτικά όλα τα στάδια του πένθους. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν θυμό, άγχος και κατάθλιψη. Η διαπραγμάτευση και η αποδοχή ίσως να εκδηλώνονται με άλλα συναισθήματα ή να μην είναι πλήρως κατανοητά.

Συναισθηματικά συμπτώματα του πένθους

Ένα άτομο που αντιμετωπίζει το πένθος θα εμφανίζει κάποια συμπτώματα. Σε συναισθηματικό επίπεδο θα εμφανίζει:

• Ευερεθιστότητα
• Συναισθηματικό μούδιασμα
• Πικρία
• Αποσύνδεση
• Συνεχής ενασχόληση με την απώλεια, μηρυκασμός σκέψεων
• Δεν μπορούν να δείξουν ή να νιώσουν χαρά

Αυτές οι συναισθηματικές αντιδράσεις είναι φυσιολογικό να παρατηρούνται μερικές ημέρες ή εβδομάδες μετά το τραυματικό γεγονός, όμως είναι δείκτες πιο σοβαρού πένθους όταν δεν υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου.

 Σωματικά συμπτώματα του πένθους

 Ίσως να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι επιδράσεις του πένθους δεν περιορίζονται μόνο στα συναισθήματα, αλλά και στο σώμα. Και μάλιστα μπορεί να παρατηρηθούν σημαντικές επιδράσεις. Κάποια από τα σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα του γαστρεντερικού συστήματος
• Χρόνια κόπωση
• Κεφαλαλγίες
• Πόνο στο στήθος
• Μυϊκό πόνο

Αυτά τα συμπτώματα είναι φυσιολογικά στη διαδικασία του πένθους, αλλά θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί αν εμφανίζονται για πολύ καιρό.

Το πένθος επιτρέπει σε ένα άτομο να κατανοήσει την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή την απώλεια κάτι σημαντικού, και αυτή η θλίψη ποτέ δεν υποχωρεί τελείως αλλά υπονομεύει την καθημερινότητά σας. Το πρώτο βήμα για να καταλάβετε τη διαφορά μεταξύ φυσιολογικού και παρατεταμένου πένθους είναι η διαφορά στα συμπτώματα. Τα συμπτώματα του παρατεταμένου πένθους περιλαμβάνουν:

• Έντονη λαχτάρα για το άτομο που έχει πεθάνει ή για το άτομο που σας έχει απομείνει
• Δυσπιστία για το θάνατο ή τον αποχωρισμό
• Η ιδέα ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο είναι ακόμα ζωντανό ή μαζί σας
• Πηγαίνετε σε οικεία μέρη και ψάχνετε για το αγαπημένο σας πρόσωπο
• Καταθλιπτικό συναίσθημα, αισθάνεστε ότι η ζωή σας δεν έχει νόημα
• Αποφεύγετε μέρη ή ανθρώπους που σας υπενθυμίζουν το άτομο

Αν εσείς, ένας φίλος ή ένα μέλος της οικογένειας βιώνει αυτά τα συμπτώματα, μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια. Τίποτα δεν είναι λάθος από όσα νιώθετε για την τεράστια απώλεια που βιώσατε, αλλά είναι σημαντικό να ζητήσετε βοήθεια για να ξεπεράσετε το πένθος.

Βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιδράσεις του πένθους

Το πένθος μπορεί να έχει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιδράσεις. Οι βραχυπρόθεσμες περιλαμβάνουν την θλίψη και το άγχος, τη δυσκολία να ανταποκριθεί κανείς στην εργασία του ή την έλλειψη ενδιαφέροντος, αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων, κα.

Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις μπορεί να είναι πιο σοβαρές και διαφέρουν σε κάθε άνθρωπο. Εξαρτώνται από το μέγεθος της απώλειας και μπορεί να προκαλέσουν σωματικά και ψυχικά προβλήματα υγείας (συνήθως κατάθλιψη).

Πένθος και έφηβοι

 Δεν είναι ούτως ή άλλως εύκολο να προσεγγίσει κανείς τους νέους ενήλικες ή τους εφήβους, και αυτό γίνεται ακόμα πιο δύσκολο αν το θέμα είναι το πένθος. Όταν ένας έφηβος αντιμετωπίζει μια τραυματική απώλεια και παρατεταμένο πένθος, είναι ζωτικής σημασίας να έχει βοήθεια από ένα ψυχοθεραπευτή ώστε να αισθανθεί ασφάλεια και να ξεπεράσει το πένθος με την ελάχιστη δυνατή ζημιά.

Οι έφηβοι σε μια περίοδο πένθους για την οικογένεια μπορεί να αισθάνονται αόρατοι ή ότι είναι ξεχασμένοι, ειδικά αν το άτομο που έχει πεθάνει είναι ένας από τους δύο γονείς. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της ιδιαίτερης προσοχής που δίνεται στον/στη σύντροφο που υποφέρει από την απώλεια του συζύγου. Αν είστε γονιός και αντιμετωπίζετε προβλήματα με το πένθος, σιγουρευτείτε ότι δίνετε την απαραίτητη προσοχή στα παιδιά σας και τα υποστηρίζετε κατάλληλα. Είναι πολύ σημαντικό να ακούτε του εφήβους, παρά να τους συμβουλεύετε. Οι έφηβοι έχουν την ανάγκη κάποιον να τους ακούει με συμπόνια όταν πενθούν.

Θεραπευτική αντιμετώπιση του πένθους

 Η αποδοχή του ότι αντιμετωπίζετε πρόβλημα στη διαχείριση του πένθους θα σας βοηθήσει να πάρετε τις σωστές αποφάσεις για να επουλώσετε τις πληγές σας. Μια συγκεκριμένη θεραπευτική οδός για το πένθος που σας βασανίζει μπορεί να είναι σωστή για εσάς, αλλά όχι για κάποιον φίλο ή συγγενή σας.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση που ενδείκνυται εξαρτάται από το άτομο, τα συμπτώματα και τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Φαρμακευτική αγωγή

 Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις πρώτες ημέρες της απώλειας, ώστε να βοηθηθεί το άτομο αν αντιμετωπίζει δυσκολίες με τον ύπνο ή το άγχος, από την ξαφνική αλλαγή που έχει συμβεί στη ζωή του. Οι γιατροί και οι ψυχοθεραπευτές συνταγογραφούν αντικαταθλιπτική και αγχολυτική αγωγή (όπως το Xanax, Tavor) για να διαχειριστούν την κηδεία (ή τον χωρισμό) και την περίοδο που ακολουθεί αμέσως μετά την απώλεια. Η συνεχιζόμενη φαρμακευτική (αντικαταθλιπτική ή αγχολυτική) βοηθά το άτομο να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητα, να παραμείνει λειτουργικό, αλλά δεν θεραπεύει πραγματικά την κατάσταση.

Ψυχοθεραπεία

Η πιο ουσιαστική μορφή αντιμετώπισης των συνεπειών του πένθους είναι η ψυχοθεραπεία. Αν αντιμετωπίζετε παρατεταμένο πένθος ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε την απώλεια, να επεξεργαστείτε τα συναισθήματά σας και τους φόβους σας, να προσαρμοστείτε στη νέα πραγματικότητα, και να μπορέσετε να συνεχίσετε τη ζωή σας.Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του μετατραυματικού στρες (PTSD) φαίνεται να βοηθούν τους θεραπευόμενους στη διαχείριση των συναισθημάτων τους.

Πέρα από τις ατομικές συνεδρίες, οι ψυχοθεραπευτικές ομάδες είναι πολύ σημαντικές για ένα άτομο που δεν έχει ένα ισχυρό σύστημα υποστήριξης στο σπίτι του ή το οποίο δεν αισθάνεται άνετα να μιλήσει στην οικογένειά του για το πένθος.Το μη-επεξεργασμένο πένθος μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη. Το να μοιραστείτε την απώλεια με άλλους ανθρώπους (ιδίως που έχουν βιώσει όμοιες εμπειρίες) θα σας βοηθήσει να δραπετεύσετε από τη μοναξιά και την απομόνωση, την οποία νιώθετε και να θεραπεύσετε τις πληγές σας γρηγορότερα.

Συμπέρασμα

 Η διαχείριση του θανάτου ή της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να σας οδηγήσει σε ένα καταστροφικό μονοπάτι θλίψης. Το πένθος μπορεί να διαρκέσει λίγο ή να μετατραπεί σε παρατεταμένο πένθος που απαιτεί τη βοήθεια ψυχοθεραπευτή για να αντιμετωπιστεί.