Πένθος, ψυχικό τραύμα και απώλεια

Πένθος και Ψυχικό τραύμα

Όλοι οι άνθρωποι βιώνουν πένθος λόγω μιας απώλειας που κάποια στιγμή θα συμβεί στη ζωή τους. Υποφέρουμε όταν κάποιος που αγαπάμε ή είναι πολύ κοντά μας φύγει από τη ζωή μας. Και ενώ η θλίψη, το πένθος και ο ψυχικός πόνος μοιάζουν ότι δεν θα υποχωρήσουν ποτέ, είναι δυνατό κάποια στιγμή να βρείτε τη γαλήνη που αναζητάτε.

Υπάρχουν πολλές μορφές απώλειας κατά τη διάρκεια της ζωής μας όπως:

• Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου.
• Το διαζύγιο ή ο χωρισμός μετά από μια μακροχρόνια σχέση.
• Η αποβολή του εμβρύου ή η υπογονιμότητα.
• Η απώλεια της προσωπικής υγείας ή της υγείας ενός αγαπημένου προσώπου.
• Ο θάνατος ενός κατοικίδιου.
• Οι μεταβατικές περίοδοι (το τέλος του σχολείου, η αλλαγή/ απώλεια της δουλειάς, η συνταξιοδότηση, η πώληση του οικογενειακού σπιτιού).
• Τα χαμένα όνειρα και οι ανεκπλήρωτοι στόχοι.
• Η απώλεια μιας φιλίας.
• Η απώλεια της οικονομικής σταθερότητας (χρεοκοπία, απώλεια εισοδήματος).

Η εμπειρία του πένθους διαφέρει πολύ μεταξύ των ατόμων, και αυτό εξαρτάται από την αιτία του πένθους και τη διάρκεια της περιόδου που πενθούμε. Η  θλίψη είναι η πιο συχνή απόκριση στην απώλεια, η οποία είναι πιο βαθιά από οποιαδήποτε άλλη στιγμή. Αμέσως μετά την απώλεια είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτείτε αυτό που συνέβη, ειδικά αν η απώλεια ήταν ξαφνική και ίσως να δυσκολεύεστε να πιστέψετε ότι έχει συμβεί αυτό το γεγονός στην πραγματικότητα. Πολλές φορές οι άνθρωποι νιώθουν θυμό για τους γιατρούς, τον Θεό ή ακόμη και για τις συνθήκες του θανάτου, για το άτομο που πέθανε  και τους άφησε πίσω. Πολλοί φόβοι έρχονται στην επιφάνεια, καθώς οι απώλειες απαιτούν να αντιμετωπίσετε πτυχές της ζωής και υποχρεώσεις που προηγουμένως δεν τις υπολογίζατε. Ίσως να φοβάστε ότι η απώλεια θα συμβεί ξανά.

Το ταξίδι της επιστροφής στην υγεία και την ευεξία μετά από την απώλεια ίσως να χρειάζεται την υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους, από την θρησκευτική κοινότητα, αν αυτό σας ταιριάζει ή από ένα συμπονετικό ακροατή σε μια ψυχοθεραπευτική συνεδρία. Οι ψυχοθεραπευτές μπορούν να σας βοηθήσουν με το πένθος και οι ομάδες υποστήριξης για το πένθος είναι βοηθητικές καθώς μπορείτε να μιλήσετε για το πένθος σας με άλλους ανθρώπους που έχουν βιώσει παρόμοιες απώλειες, και να αποκομίσετε σημαντικές γνώσεις για το πώς να φροντίσετε τον εαυτό σας κατά τη διαδικασία της επούλωσης.

Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι η περίοδος μετά την απώλεια είναι ουσιαστική για την φροντίδα του εαυτού σας σε σωματικό και συναισθηματικό επίπεδο και να ζητήσετε βοήθεια αν νιώθετε πίεση. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους οι ψυχοθεραπευτές δουλεύουν για το πένθος και την απώλεια και μπορούν να σας υποστηρίξουν με την επούλωση. Η συντροφιά κατά τη διάρκεια της απώλειας είναι σημαντική βοήθεια.

Πένθος, τραύμα ή κατάθλιψη;

Μετά από το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, τα άτομα που πενθούν είναι δύσκολο να επανέλθουν στις υποχρεώσεις της καθημερινότητας. Ο καταιγισμός των συναισθημάτων, η αίσθηση του σοκ και η κοινωνική απομόνωση είναι επώδυνες αλλά φυσιολογικές αντιδράσεις.

Παρά τα αναμενόμενα συμπτώματα, είναι πιθανό να ʺκολλήσετεʺ στο πένθος; Τι γίνεται όταν η απώλεια προκαλεί σκέψεις αυτοκτονίας ή βλάβης του εαυτού; Και πώς μπορεί ένα τραύμα να επηρεάσει τη διαδικασία της επούλωσης;

Τα συμπτώματα του πένθους, της κατάθλιψης και του τραύματος μπορεί να μοιάζουν μεταξύ τους. Για να αντιμετωπίσετε σε αυτά τα συμπτώματα και να προχωρήσετε με τη ζωή σας, είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσετε τις διαφορές.

Όταν το πένθος γίνεται κλινική κατάθλιψη

Δεν είναι ασυνήθιστο για αυτούς που πενθούν να νιώθουν μελαγχολία, κενό και ανησυχία. Το πένθος προκαλεί διαφορετικά συναισθήματα σε κάθε άνθρωπο, και χρειάζεται χρόνος για να προσαρμοστεί κάποιος στην απώλεια και στις αλλαγές που αυτή μπορεί να επιφέρει.

Μερικές φορές, η καταθλιπτική διάθεση δεν υποχωρεί με την πάροδο του χρόνου και συνεχίζει να παρεμβαίνει στην καθημερινότητα. Αυτό μπορεί να είναι δείκτης της καταθλιπτικής διαταραχής.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου, περίπου ένας στους πέντε ανθρώπους που πενθούν θα εμφανίσουν μείζων κατάθλιψη. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε αν το πένθος μετά από το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου θα μετατραπεί σε κατάθλιψη. Ωστόσο οι ακόλουθοι παράγοντες κινδύνου ίσως να αυξάνουν τις πιθανότητες:

• Το ιστορικό κατάθλιψης
• Ελάχιστη προηγούμενη εμπειρία με το θάνατο
• Έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου
• Έντονες καταθλιπτικές αντιδράσεις στα πρώιμα στάδια του πένθους
• Προηγούμενα θέματα με το αλκοόλ ή την κατάχρηση ουσιών

Είναι πιθανό να πενθείτε χωρίς να έχετε κατάθλιψη. Υπάρχει διαφορά μεταξύ της θλίψης του πένθους και του αμείλικτου μουδιάσματος της κατάθλιψης. Υπάρχουν σημάδια που υποδεικνύουν ότι ένα άτομο που πενθεί ίσως να έχει κατάθλιψη:

• Τα συμπτώματα του πένθους για τέσσερις ή περισσότερους μήνες με κανένα σημάδι βελτίωσης.
• Παρατεταμένη ή σοβαρή αδυναμία λειτουργικότητας στο σπίτι, στη δουλειά και/ ή στο σχολείο.
• Η παραμονή στο κρεβάτι όλη μέρα, χωρίς να κάνετε τίποτα.
• Αυτοκτονικές σκέψεις και/ή σκέψεις για το θάνατο.
• Η αργή ομιλία και κίνηση.
• Οι ψευδαισθήσεις, οι οποίες μπορεί να σχετίζονται ή όχι με τον θανόντα.
• Η αίσθηση ότι δεν αξίζετε.

Αν τα συμπτώματα επιμένουν και ειδικά αν έχετε αυτοκτονικές σκέψεις, είναι αναγκαίο να μιλήσετε σε ένα γιατρό, σύμβουλο ή ιερέα. Τα άτομα με κατάθλιψη δεν επανέρχονται τόσο απλά. Ωστόσο, η κατάθλιψη θεραπεύεται και με τη κατάλληλη φροντίδα μπορείτε να ζήσετε μια υγιή ζωή.

Όταν ένα ψυχικό τραύμα παρεμποδίζει το πένθος

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου με ξαφνικό και απροσδόκητο τρόπο, όπως για παράδειγμα σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, η καρδιακή προσβολή, η δολοφονία ή η αυτοκτονία, προκαλούν μια τραυματική αντίδραση που υπονομεύει τη διαδικασία του πένθους. Αυτή η αίσθηση του σοκ μπορεί επίσης να συμβεί όταν ο θάνατος είναι αναμενόμενος, στα πλαίσια μια μακροχρόνιας νόσου.

Αν ένα άτομο καταρρεύσει ψυχολογικά, υποφέρει από άγχος ή κατάθλιψη ή έχει βιώσει και άλλες τραυματικές εμπειρίες, είναι πολύ πιο δύσκολο να  διαχειριστεί μια ακόμη δύσκολη κατάσταση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τα συμπτώματα του πένθους να είναι ανυπόφορα. Για να μπορέσει το άτομο να αντιμετωπίσει την όλη κατάσταση ίσως να προσπαθεί να αποφύγει να πενθήσει για όλα.

Τα συμπτώματα που διαχωρίζουν το τραύμα από το πένθος περιλαμβάνουν:

• Επανεμφάνιση των συμπτωμάτων: Νοητικά το τραύμα επαναλαμβάνεται ενώ κάποιος είναι ξύπνος ή κοιμάται.
• Αποφυγή των συμπτωμάτων: Η αποφυγή των δραστηριοτήτων, των σημείων, των σκέψεων ή των συναισθημάτων που σχετίζονται με το τραύμα.
• Συμπτώματα συναισθηματικού μουδιάσματος: Απώλεια συναισθημάτων, ειδικά των θετικών.
• Συμπτώματα κινητοποίησης: Δυσκολία στη συγκέντρωση και στον ύπνο και την αίσθηση της επιφυλακής.