Πως οι σχέσεις διαμορφώνουν την ταυτότητά μας

Πως οι σχέσεις διαμορφώνουν την ταυτότητά μας

Κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική οντότητα που έρχεται στον κόσμο έτοιμος να απορροφήσει πληροφορίες. Ως βρέφη καταλαβαίνουμε τον κόσμο με αισθητηριακό τρόπο. Μας επηρεάζουν οι φροντιστές μας και οι αισθητηριακές εμπειρίες. Όσο μεγαλώνουμε , έχουμε μια επίγνωση του φύλου, της κουλτούρας και των προσδοκιών ανάλογα με την ηλικία. Αρχίζουμε να δημιουργούμε σχέσεις ( πέρα από αυτές με τους φροντιστές μας). Επίσης, αρχίζουμε να διαχωρίζουμε την δική μας αντίληψη για τον εαυτό μας (ταυτότητα) από τις αντιλήψεις των άλλων.

Πώς όμως οι σχέσεις διαμορφώνουν την ταυτότητα μας και πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε τον εαυτό μας ώστε συνεχώς να έχουμε βελτίωση; Το κλειδί είναι η αυτεπίγνωση. Όσο περισσότερα γνωρίζουμε για τον εαυτό μας τόσο περισσότερες ευκαιρίες για εξέλιξη έχουμε.

Πώς οι σχέσεις διαμορφώνουν την ταυτότητά μας και αυτό που θέλουμε να γίνουμε; Η παρατήρηση των ανθρώπων με τους οποίους περνάμε χρόνο μπορεί να μας πει πολλά για το πως βλέπουμε τον εαυτό μας. Αν έχουμε γύρω μας ανθρώπους με συμπόνια, που μας προσφέρουν ασφάλεια και υποστήριξη, στη διάρκεια των καλών και των δύσκολων στιγμών, βιώνουμε τα θεμέλια της σύνδεσης ( ενδυνάμωση, καθαρότητα και την αίσθηση της αξίας). Αυτές οι σχέσεις τείνουν να είναι αμοιβαία ωφέλιμες και είναι συνήθως ειλικρινείς, αυθεντικές. Σε αντίθεση,  κάποιος μπορεί να έχει σχέσεις που είναι απειλητικές, τους λείπει η ενσυναίσθηση ή ενισχύουν την παραμέληση. Αυτές οι σχέσεις οδηγούν σε τρόπους αποσύνδεσης από τους άλλους για την αποφυγή των συναισθημάτων απόρριψης και πόνου.

Είτε συνεχίζουμε να συμμετέχουμε σε σχέσεις που γνωρίζουμε ότι έχουν προορισμό την αποτυχία/πόνο ή την αποφυγή της σύνδεσης με τους άλλους, με αποτέλεσμα την απομόνωση. Η αίσθηση του εαυτού μας μπορεί να επιδεινωθεί χωρίς τη θετική ενίσχυση των υγιών σχέσεων.

Πώς οι οικογένειες διαμορφώνουν τις αξίες και την ταυτότητά μας;

Όλοι μας γνωρίζουμε ότι οι οικογένειές μας είναι η πρώτη και η πιο σημαντική ομάδα στην οποία ανήκουμε. Είναι οι άνθρωποι που μας μαθαίνουν βασικά πράγματα και κανόνες της κοινωνίας, που μας προσφέρουν αγάπη και υποστήριξη, και επηρεάζουν τις επιλογές και τις προτιμήσεις μας. Αλλά πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό; Πώς οι γονείς, οι συγγενείς επηρεάζουν την αίσθηση του εαυτού;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι οικογένειες διαμορφώνουν τις αξίες και την ταυτότητά μας, αλλά παρακάτω αναλύουμε τρεις βασικές πτυχές: την καθοδήγηση από τους γονείς, την δυναμική ανάμεσα στα αδέλφια και τις παραδόσεις της οικογένειας.

1. Καθοδήγηση από τους γονείς

Η καθοδήγηση από τους γονείς είναι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς ή οι φροντιστές μας, μας καθοδηγούν στη διάρκεια της ζωής μας, θέτουν προσδοκίες, δίνουν συμβουλές, διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και επιβάλλουν την πειθαρχία. Η καθοδήγηση από τους γονείς μπορεί να έχει θετική ή αρνητική επίδραση στις αξίες και στην ταυτότητα των παιδιών, ανάλογα με το πόσο συνεπείς και υποστηρικτικοί είναι οι γονείς. Για παράδειγμα, οι γονείς μας μπορεί να μας ενθαρρύνουν να βρούμε το πάθος μας, δείχνουμε σεβασμό στις απόψεις των άλλων. Τότε είναι πολύ πιθανό να έχουμε μια θετική εικόνα για τον εαυτό μας, μια ισχυρή αίσθηση του σκοπού. Έτσι, ενισχύουμε την αυτοεκτίμησή μας.  Από την άλλη πλευρά, αν οι γονείς είναι επικριτικοί, επιβάλλουν τις απόψεις τους και τιμωρούν τα παιδιά, τότε είναι πιθανό να αναπτύξουν μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, να πιστεύουν ότι δεν αξίζουν και να μην έχουν αυτοπεποίθηση.

2. Δυναμική ανάμεσα στα αδέλφια

Η δυναμική ανάμεσα στα αδέλφια είναι ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τα αδέλφια μας , αν ανταγωνιζόμαστε, συνεργαζόμαστε, υποστηρίζουμε και επηρεάζουμε ο ένας τον άλλο. Η δυναμική αυτή μπορεί να έχει θετική ή αρνητική επίδραση στις αξίες και στην ταυτότητά μας. Αυτό συμβαίνει ανάλογα με το πόσο υγιής, ισορροπημένη και αρμονική είναι αυτή η σχέση. Για παράδειγμα, αν έχουμε μια στενή και υποστηρικτική σχέση με τα αδέλφια μας, είναι πιθανό να έχουμε ισχυρή την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, να έχουμε ενσυναίσθηση και καλές κοινωνικές δεξιότητες. Από την άλλη πλευρά, αν έχουμε μια εχθρική σχέση με τα αδέλφια μας, είναι πιθανό να έχουμε αδύναμη προσκόλληση. Βέβαια, είναι επίσης πιθανό να έχουμε έλλειψη εμπιστοσύνης και κακές επικοινωνιακές δεξιότητες.

3. Οικογενειακές παραδόσεις

Οι οικογενειακές παραδόσεις είναι τα έθιμα και οι παραδόσεις που περνούν από την μια γενιά στην επόμενη. Μπορεί να έχουν σχέση με την κουλτούρα, την θρησκεία, την εθνικότητα. Οι παραδόσεις αυτές μπορεί να έχουν θετική ή αρνητική επίδραση στις αξίες και στην ταυτότητά μας, ανάλογα με το πόσο ουσιαστικές και ευέλικτες είναι. Για παράδειγμα, αν αγκαλιάζουμε και γιορτάζουμε τις παραδόσεις που μας συνδέουν με τους προγόνους μας, είναι πιθανό να έχουμε μια ισχυρή αίσθηση της ταυτότητας, πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και βαθύ σεβασμό στη διαφορετικότητα. Από την άλλη πλευρά, αν απορρίπτουμε ή αγνοούμε τις παραδόσεις αυτό μπορεί να μας αποξενώνει από τους συνομηλίκους μας. Τελικά, ίσως να έχουμε μια αδύναμη αίσθηση της ταυτότητας και μια περιορισμένη κοσμοθεωρία.

Οι οικογένειές μας παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των αξιών και της ταυτότητά μας. Μας βοηθούν να έχουμε αυτοπεποίθηση, συμπόνια και περιέργεια  ή μας δημιουργούν ανασφάλεια, μας κάνουν εγωιστές και στενόμυαλους. Τα καλά νέα είναι ότι έχουμε κάποιον έλεγχο στο πως θα αφήσουμε τις οικογένειές μας να μας επηρεάζουν. Μπορούμε να επιλέξουμε να αποδεχτούμε ή να απορρίψουμε την καθοδήγηση τους, να φροντίζουμε ή να παραμελούμε τις σχέσεις με τα αδέλφια μας, και να τιμάμε ή να αλλάζουμε τις παραδόσεις. Μπορούμε επίσης να επιλέξουμε να αναζητήσουμε άλλες πηγές αξιών και ταυτότητας, όπως οι φίλοι, οι μέντορες ή άλλα πρότυπα.

Πώς μπορούμε να βρούμε τη διαφορά ανάμεσα στις σχέσεις που μας κάνουν κακό και στις σχέσεις που μας ωφελούν;

Η ερώτηση αυτή μπορεί να απαντηθεί αν γνωρίζουμε ποια είναι η σχέση με τον εαυτό μας. Πώς μοιάζει αυτή η σχέση; Μπορείτε να παρατηρήσετε πως συμπεριφέρεστε στον εαυτό σας και ποια είναι η συμπεριφορά που προσδοκάτε από τους άλλους. Η εσωτερική επικριτική φωνή είναι κάτι φυσιολογικό για τους περισσότερους από εμάς, αλλά είναι ουσιαστικό να παρατηρείτε πόσο συχνή και δυνατή είναι αυτή η επικριτική φωνή. Μπορείτε να ξεκινήσετε να παρατηρείτε τις φορές που νιώθετε αυστηροί με τον εαυτό σας. Μην κάνετε προσπάθεια να το αλλάξετε αυτό ακόμη, απλά μπορείτε να αρχίσετε να έχετε επίγνωση.

Επιπλέον, τι είδους σχόλια σας κάνει η εσωτερική επικριτική φωνή; Είναι διαφορετικό να λέμε στον εαυτό μας, "Δεν αξίζω". Από το να λέμε στο "Μπορώ να τα πάω καλύτερα". Επικρίνετε τον χαρακτήρα σας ή εκφράζετε πιθανές προσαρμογές συμπεριφοράς; Όπως το παραπάνω παράδειγμα, όταν λέτε στον εαυτό σας ότι μπορείτε να τα πάτε καλύτερα, αυτό δείχνει ότι πιστεύετε στις δυνατότητές σας για εξέλιξη. Υπάρχει κίνηση. Όταν λέτε στον εαυτό σας ότι δεν αξίζει, δεν υπάρχει καμία επιλογή στο να αλλάξετε συμπεριφορά. Είναι αδιέξοδο. Καθώς αναλύουμε σιγά σιγά τα θέματα της "ταυτότητας" και των "σχέσεων" κατανοούμε ότι είναι πολύπλοκα πράγματα που επιδέχονται ανάλυσης. Ωστόσο, καλά είναι να απλοποιείτε τα πράγματα. Καλό είναι να αρχίσετε να παρατηρείτε τα μοτίβα συμπεριφοράς σας και να τα αποκωδικοποιείτε ώστε να καταλάβετε πως επηρεάζουν τις σχέσεις σας.