Πως σκέφτεται ένας διπολικός

Πως σκέφτεται ένας διπολικός ασθενής

Η διπολική διαταραχή είναι μια σύνθετη ψυχική νόσος που την περιβάλλουν πολλές παρανοήσεις, προκαταλήψεις και μύθοι. Οι άνθρωποι συχνά ταυτίζουν τις απλές εναλλαγές της διάθεσης και γνώμης με την διπολική διαταραχή. Όμως η διπολική διαταραχή είναι μία σοβαρή και χρόνια συναισθηματική διαταραχή, που επηρεάζει το πως νιώθει και το πως σκέφτεται ένας διπολικός ασθενής. Πως είναι λοιπόν η μέρα ενός ανθρώπου με διπολική διαταραχή;

Τι είναι η διπολική διαταραχή;

Η διπολική διαταραχή είναι ψυχική διαταραχή (με διάφορες μορφές και βαρύτητα) που επηρεάζει την διάθεση, την ενέργεια, τα συναισθήματα και την λειτουργικότητα. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι οι εναλλαγές στη διάθεση ή οι έντονες συναισθηματικές καταστάσεις που διαρκούν για ημέρες ή εβδομάδες. Τυπικά, η διπολική διαταραχή περιλαμβάνει τα εξής επεισόδια:

• Επεισόδια μανίας (ή υπομανίας): χαρούμενη διάθεση, ευφορία, υπερβολικά υψηλά επίπεδα ενέργειας.
• Επεισόδια κατάθλιψης: πεσμένη διάθεση, λίγη ως καθόλου ενέργεια.

Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι της διπολικής διαταραχής:

• Διπολική διαταραχή I: περιλαμβάνει επεισόδια μανίας και κατάθλιψης που συνήθως διαρκούν περίπου δύο εβδομάδες.
• Διπολική διαταραχή II: περιλαμβάνει επεισόδια υπομανίας και κατάθλιψης, αλλά με λιγότερο έντονα τα επεισόδια μανίας.
• Κυκλοθυμική διαταραχή: περιλαμβάνει επεισόδια υπομανίας και κατάθλιψης που είναι πιο ήπια συγκριτικά με αυτά που βιώνουν οι άνθρωποι με τους άλλους τύπους διπολικής διαταραχής.

Η διπολική διαταραχή μπορεί να διατρέχει οικογένειες;

Οι πιθανότητες να έχει κάποιος διπολική διαταραχή αυξάνονται αν οι γονείς ή τα αδέρφια έχουν τη διαταραχή. Αλλά δεν συμβαίνει πάντοτε αυτό. Για παράδειγμα, οι μελέτες σε μονοζυγωτικά δίδυμα δείχνουν ότι το ένα παιδί μπορεί να έχει τη νόσο, ενώ το άλλο όχι.

Η διπολική διαταραχή εμφανίζεται περίπου στο 1-2,5% του πληθυσμού, άρα είναι σχετικά σπάνια συγκριτικά πάντα με άλλες παθήσεις όπως η κατάθλιψη ή οι κρίσεις πανικού.

Η διπολική διαταραχή συχνά εμφανίζεται στην ηλικία των 18-20 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί αργότερα, σε ηλικία 20-30 ετών.

Πώς μοιάζει μια μέρα ενός ατόμου με διπολική διαταραχή;

Αυτό εξαρτάται από την φάση στην οποία βρίσκεται ένας διπολικός ασθενής. Στις φάσεις τις νορμοθυμίας (φάση με φυσιολογικό συναίσθημα), σκέφτεται και λειτουργεί φυσιολογικά. Κατά τη διάρκεια των (καταθλιπτικών ή μανικακών) επεισοδίων όμως επηρεάζεται σοβαρά το συναίσθημα και η σκέψη, και κατ' επέκταση και η συμπεριφορά. Μια μέρα στη ζωή ενός ατόμου με διπολική διαταραχή μπορεί να μοιάζει πολύ αναστατωμένη αν δεν λαμβάνει βοήθεια για την κατάστασή του.

Τα καταθλιπτικά επεισόδια είναι εξουθενωτικά. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης στη διάρκεια αυτών των επεισοδίων μπορεί να κάνουν σχεδόν αδύνατο να σηκωθεί ένα άτομο από το κρεβάτι ή να αλληλεπιδράσει με τους άλλους. Παρά την κυκλική φύση της διπολικής διαταραχής, τα καταθλιπτικά επεισόδια μπορεί να έχουν μεγάλη διάρκεια ή να αφήνουν υπολλειματικά συμπτώματα, μοιάζοντας ότι δεν θα τελειώσουν ποτέ.

Από την άλλη πλευρά τα επεισόδια μανίας, αναστατώνουν τη ζωή ενός ανθρώπου. Μερικοί άνθρωποι με διπολική διαταραχή χρησιμοποιούν τα επεισόδια μανίας ως ένα τρόπο για να αναπληρώνουν το "χαμένο χρόνο" των καταθλιπτικών επεισοδίων. Οι άνθρωποι σε αυτές τις φάσεις είναι υπερδραστήριοι, υπάρχει έντονη διέγερση, έχουν αστείρευτη ενέργεια, παρορμητικές και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές.

Πως επηρεάζει η διπολική διαταραχή τις σχέσεις; 

Οι σχέσεις πάντα είναι δύσκολες. Επειδή τα επεισόδια της διπολικής διαταραχής είναι απρόβλεπτα και πολύ δύσκολα για τους οικείους. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή που όσο μεγαλώνουν έχουν αναπτύξει εναισθησία και καλύτερες δεξιότητες διαχείρισης των επεισοδίων, αλλά συχνά νιώθουν ενοχές, για κάτι που έκαναν ή είπαν πριν ξεκινήσουν την θεραπεία. Μπορεί να γνωρίζουν ότι ορισμένες πράξεις και επιλογές δεν ήταν απολύτως δικές τους (αλλά οφείλονταν στη νόσο), αλλά είναι υπεύθυνοι για αυτές.

Ωστόσο, από τη στιγμή που κάποιος θα λάβει θεραπεία για τη διπολική διαταραχή, η ζωή του μπορεί να είναι όπως των άλλων ανθρώπων (αναλογικά πάντα με την μορφή και τη βαρύτητας αυτής). Μπορεί να έχει μια καλή δουλειά, υγιείς σχέσεις και να απολαμβάνει τη ζωή. Μπορεί να μάθει να διαχειρίζεται τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής και να είναι λειτουργικός στην καθημερινότητα.

Η εμπειρία της διπολικής διαταραχής

Για πολλούς ανθρώπους η διάγνωση της διπολικής διαταραχής τίθεται στα τέλη της εφηβείας, στον πρώτο χρόνο που μπαίνουν στο πανεπιστήμιο. Η διάγνωση διαμορφώνει την ενήλικη ταυτότητα και τις εμπειρίες.

Οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή βιώνουν επεισόδια σοβαρής κατάθλιψης και επεισόδια μανίας, με έντονη χαρά, ενθουσιασμό, διέγερση, ευφορία, υψηλά επίπεδα ενέργειας, μειωμένη ανάγκη για ύπνο και μειωμένες αναστολές. Η εμπειρία της διπολικής διαταραχής είναι μοναδική για κάθε άνθρωπο.

Η διπολική διαταραχή έχει συνδεθεί με την ευφυΐα και την δημιουργικότητα, και μπορεί ορισμένοι πετυχημένοι άνθρωποι να έχουν διπολική διαταραχή, αλλά αυτός δεν είναι ο κανόνας παρά η εξαίρεση. Γενική η διπολική διαταραχή αποδιοργανώνει τη ζωή του ανθρώπου, ιδίως αν αφεθεί χωρίς την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή (σταθεροποιητικά).

Ποιες είναι οι επιδράσεις της διπολικής διαταραχής στη ζωή ενός ατόμου;

Οι εναλλαγές στη διάθεση στιγματίζουν τη ζωή. Αναλόγως της βαρύτητας της διπολικής διαταραχής, η εναλλαγή της κατάθλιψης και της μανίας μπορεί να είναι γρήγορες. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να πίνουν πολύ, να τρώνε πολύ λόγω της φαρμακευτικής αγωγής και λόγω του άγχους, και τελικά να καταλήγουν με παχυσαρκία.

Επίσης, δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν βιώσει ντροπιαστικές στιγμές μέθης, αυτοτραυματισμών και έχουν απίστευτα χρέη.

Όμως, με τη βοήθεια ενός ψυχίατρου, την καθοδήγηση και την υποστήριξη καταφέρνουν να αποφύγουν την νοσηλεία.

Η διπολική διαταραχή μπορεί να διαμορφώνει ένα άτομο, αλλά δεν το καθορίζει.

Για κάποιους ασθενείς με διπολική διαταραχή το μόνο που έχει μείνει είναι ένα φάντασμα από την ταυτότητα που διαμόρφωσε η διάγνωση. Κάποιες φορές το στίγμα γύρω από την διπολική διαταραχή δημιουργεί εμπόδια στην καριέρα.

Ιστορίες ανθρώπων με διπολική διαταραχή

Η εμπειρία της Μαρίας

Η Μαρία πίστευε ότι η διπολική διαταραχή είναι ευχή και κατάρα. Τα αρνητικά της κατάστασης αφορούν κάποιες επικίνδυνες πράξεις που έκανε ως αποτέλεσμα της διαταραχής, όπως η επιλογή θεραπειών που την οδήγησαν στον εθισμό.

Η διπολική διαταραχή έχει κάποιους σοβαρούς περιορισμούς, όπως η απουσία από τη δουλειά και η ανάγκη για ξεκούραση στη διάρκεια των επεισοδίων που κάνουν την εμφάνισή τους απρόβλεπτα και κάποιες φορές η Μαρία δεν μπορούσε να φροντίσει την μικρή της κόρη.

Ωστόσο, η διαταραχή την βοήθησε να ξεχωρίσει τους αληθινούς φίλους της και τα μέλη της οικογένειας από αυτούς που δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για την κατάστασή της. Η ίδια λέει πως νιώθει πολύ τυχερή που έχει ένα ισχυρό υποστηρικτικό δίκτυο. Εκτιμά τους ανθρώπους που έχει δίπλα της και οι οποίοι βλέπουν αυτό που πραγματικά είναι.

Η εμπειρία της Άννας

Η Άννα είναι μια γυναίκα που έχει κάνει πολλές εισαγωγές σε νοσοκομεία, έχει αυτοτραυματιστεί και έβαζε τον εαυτό της σε πολύ επικίνδυνες καταστάσεις στη διάρκεια των επεισοδίων μανίας.

Όλα αυτά τα πράγματα ήταν απαίσια, αλλά δεν μπορούσαν να συγκριθούν με το πόσο ψυχοφθόρο ήταν να μην μπορεί να ζήσει τη ζωή της λόγω της διπολικής διαταραχής. Σαν έφηβη, είχε πολλά επιτεύγματα. Ήταν προορισμένη για την ακαδημαϊκή και επαγγελματική επιτυχία, αλλά δεν μπορούσε να λειτουργήσει, και έπρεπε να εγκαταλείψει το πανεπιστήμιο γιατί δεν ήταν καλά.

Από τη στιγμή που δεν μπορούσε να ζήσει τη ζωή που επιθυμούσε βρήκε άλλους τρόπους για να νιώθει παραγωγική και επιτυχημένη. Πρόσφερε εθελοντική εργασία, έκανε μαθήματα στο ανοιχτό Πανεπιστήμιο και είχε ένα μικρό εισόδημα από το blogging.

Η εμπειρία της Δήμητρας

Πριν από τη διάγνωση της διπολικής διαταραχής, η Δήμητρα είχε έντονες εναλλαγές στη διάθεση και ακραίες υπερβολικές αντιδράσεις σε καθημερινές καταστάσεις. Μπορούσε εύκολα να νιώσει βαθιά ανασφάλεια και μεγάλη αυτοπεποίθηση, και είχε αυτοκτονικές σκέψεις σε συνδυασμό με περιόδους δημιουργικότητας. Οι αυτοκτονικές σκέψεις σε περιόδους κατάθλιψης ήταν πραγματικά δύσκολες.

Τα συμπτώματά της τώρα δεν είναι πολύ διαφορετικά. Αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορεί να τα αναγνωρίζει και όταν έχει μια εναλλαγή. Ακόμη βιώνει επεισόδια κατάθλιψης που διαρκούν λίγες εβδομάδες κάθε φορά. Οι αυτοκτονικές σκέψεις κάνουν την εμφάνισή τους όταν τα πράγματα είναι πραγματικά δύσκολα. Ωστόσο, αν και αναγνωρίζει ότι αυτό είναι κάτι προσωρινό λόγω της διπολικής διαταραχής, δεν αλλάζει το γεγονός ότι αυτές οι σκέψεις είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Για τη Δήμητρα, η μανία είναι πολύ πιο σπάνια.

Παλιότερα ζητούσε υποστήριξη από τα αγαπημένα της πρόσωπα, αλλά πλέον δεν θέλει να φορτώνει τους άλλους με τα θέματά της. Έχει έναν σκύλο που είναι πάντα εκεί για αυτήν, γράφει στο ημερολόγιο της και κάνει διαλογισμό και αυτά την βοηθούν πολύ.

Κάποιες φορές σκέφτεται ότι η διπολική διαταραχή είναι ένα δώρο. Η διπολική διαταραχή αναγκάζει τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν κατάματα τα συναισθήματά τους.

Η εμπειρία της Παναγιώτας

Η Παναγιώτα δεν γνώριζε αν έχει διπολική διαταραχή I ή διπολική διαταραχή II. Τα συμπτώματά της είχαν στοιχεία και από τους δύο τύπους της διπολικής διαταραχής. Είχε μεγάλες περιόδους κατάθλιψης ενώ ταυτόχρονα είχε παρατεταμένες περιόδους δημιουργικότητας όπου ένιωθε ότι είχε πρόσβαση σε κάθε συναίσθημα. Επίσης, είχε θέματα αϋπνίας για πάνω από μια δεκαετία και ξόδευε αλόγιστα τα χρήματά της. Κυριολεκτικά, είχε χιλιάδες ευρώ χρέη εξαιτίας της ανεξέλεγκτης επιθυμίας να αγοράζει πράγματα. Επιπλέον, είχε απομακρυνθεί από τους φίλους και την οικογένειά της λόγω της κατάθλιψης.

Τώρα η διάθεσή της είναι ρυθμισμένη με τη βοήθεια της φαρμακευτικής αγωγής, και έχει μάθει να διαχειρίζεται την μανία παρά την κατάθλιψη. Ακόμη νιώθει ήπια ως μέτρια κατάθλιψη τον περισσότερο καιρό.  Αλλά νιώθει καλύτερα με τους ανθρώπους γύρω της, ελέγχει καλύτερα τα συναισθήματά της και τα πάει καλύτερα στη δουλειά της. Χωρίς την φαρμακευτική αγωγή υπάρχει εναλλαγή στην μανία και στην κατάθλιψη.

Η Παναγιώτα ζει μόνη της για μιάμιση δεκαετία. Οι στενοί της φίλοι είναι άνθρωποι με τους οποίους μιλά μέσα από τον υπολογιστή ή το τηλέφωνο. Έχει αληθινούς φίλους αλλά δεν ζούνε στην ίδια περιοχή , οπότε μιλάνε περισσότερο στο τηλέφωνο. Η οικογένεια είναι διάσπαρτη σε πολλές πόλεις οπότε τους βλέπει που και που, αλλά μιλά με την μαμά της κάθε μέρα. Την βοηθά να παρακολουθεί πως είναι και πως αυτό μπορεί να έχει σχέση με τα συναισθήματά της. Επίσης, έχει πολύ καλή σχέση με τους συναδέλφους της.

Θέλει οι άνθρωποι να ξέρουν ότι η διπολική διαταραχή, δεν είναι κάτι τόσο τραγικό όσο εμφανίζεται στην τηλεόραση. Τα επεισόδια μανίας δεν σημαίνουν ότι οι άνθρωποι χοροπηδούν στο σπίτι, φωνάζουν ή είναι τρελοί. Και η κατάθλιψη που έχει σχέση με την διπολική διαταραχή δεν εκδηλώνεται απαραίτητα ως θλίψη. Για πολλούς ανθρώπους με διπολική διαταραχή, είναι μια αδυσώπητη και ύπουλη απάθεια.

Η εμπειρία της Κωνσταντίνας

Η Κωνσταντίνα έλαβε τη διάγνωση της διπολικής διαταραχής II στην ηλικία των 30 ετών. Πριν από τη διάγνωση, η μανία της ήταν πολύ έντονη και η κατάθλιψη πολύ βαθιά. Στη φάση της μανίας, καθάριζε συνέχεια, μιλούσε ακατάπαυστα, πάντα σχεδίαζε το επόμενο βήμα για τη ζωή της. Φυσικά, ποτέ δεν ακολουθούσε κανένα από αυτά τα σχέδια. Γινόταν απερίσκεπτη με τη συμπεριφορά της. Πριν παντρευτεί, δεν μπορούσε να κοιμηθεί στα επεισόδια μανίας και κατέληγε σε σχέσεις της μιας βραδιάς (one-night-stand). Ήταν τυχερή που δεν τραυματίστηκε ποτέ. Έπινε πολύ για να καταφέρει να ρίξει τη διάθεσή της, πράγμα που τελικά το κατάφερνε, αλλά είχε κατάθλιψη για εβδομάδες. Δεν μπορούσε να σηκωθεί από το κρεβάτι, να κάνει ντους, να φάει. Από τη στιγμή που ξεκίνησε την φαρμακευτική αγωγή τα συμπτώματα έγιναν πιο διαχειρίσιμα και ως επί το πλείστο απαρατήρητα.

Η Κωνσταντίνα έχει έναν υπέροχο σύζυγο και ένα γιο τριών ετών. Η μητέρα της ήταν το στήριγμα της σε όλο αυτό. Όταν ξεκίνησε την φαρμακευτική αγωγή, η μαμά της έμεινε μαζί της για μερικές εβδομάδες για να βεβαιωθεί ότι θα σταθεροποιηθεί η κατάσταση. Το να ξεκινά κάποιος μια νέα φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι δύσκολο στην αρχή και η Κωνσταντίνα ήταν άσχημα εκείνη την περίοδο.

Η κατάθλιψη είναι αυτό που την τρόμαζε περισσότερο στη διπολική διαταραχή. Ένιωθε ότι δεν θέλει να ξυπνά, φοβόταν ότι ο γιος της θα έχει διπολική διαταραχή. Αλλά θέλει οι άνθρωποι να ξέρουν πως όσο δύσκολη και αν είναι η διαταραχή, οι περισσότεροι άνθρωποι τα πηγαίνουν καλά και έχουν μια φυσιολογική ζωή.

Θεραπεία για την διπολική διαταραχή

Τα συμπτώματα και η βαρύτητά της διπολικής διαταραχής ποικίλλουν ανάμεσα στους ασθενείς, όπως και χρονικά διαστήματα και ο αριθμός των επεισοδίων (καταθλιπτικά και μανιακά). Έτσι λοιπόν υπάρχουν περιπτώσεις ήπιας διπολικής διαταραχής, αλλά και πολύ σοβαρές μορφές με πολλαπλά επεισόδια.

Οι κύριοι τρόποι για την αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής περιλαμβάνουν:

• Φαρμακευτική αγωγή σε σταθερή λήψη για αρκετά χρόνια, ή και εφ'όρου ζωής (αυτό εξαρτάται από τη σοβαρότητα της νόσου, δηλαδή τον αριθμό των επεισοδίων και τη συχνότητα εμφάνισής τους). Οι σταθεροποιητές της διάθεσης περιλαμβάνουν: Λίθιο (Milithin, Lithiofort), Βαλπροϊκό (Depakine), Λαμοτριγίνη (Lamictal), Καρβαμαζεπίνη (Tegretol). Τα σταθεροποιητικά φάρμακα έχουν σημαντικές παρενέργειες, για αυτό χρειάζεται να γίνονται τακτικά εξετάσεις αίματος, ώστε να βεβαιωθεί κανείς ότι έχουν θεραπευτικά επίπεδα στο αίμα. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι τα φάρμακα είναι ο πυλώνας της θεραπείας της διπολικής διαταραχής, ιδίως στις πιο βαριές περιπτώσεις.
• Συμπληρωματικά στα σταθεροποιητικά φάρμακα, αντιψυχωσικά και μερικές φορές αντικαταθλιπτικά φάρμακα (τα αντικαταθλιπτικά τα αποφεύγουμε γενικά, γιατί μπορεί να επάγουν μανιακό επεισόδιο, αν και οι επιστημονικές απόψεις επί του θέματος είναι αντικρουόμενες). Τα τελευταία χρόνια έχουν πάρει έγκριση επίσης και κάποια νέα φάρμακα για την αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής.
• Ψυχοεκπαίδευση για την διπολική διαταραχή. Δηλαδή εκπαίδευση και πληροφόρηση για το πως δηλαδή θα μπορείτε να διαχειριστείτε εσείς και η οικογένειά σας ένα επεισόδιο, πως μπορείτε να δείτε τα πρώιμα συμπτώματα ενός καταθλιπτικού ή μανιακού επεισοδίου.
• Ψυχοθεραπεία, όπως η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT) και η οικογενειακή ψυχοθεραπεία.
• Δραστηριότητες και θεραπευτικές μεθόδους που συμπληρωματικά υποστηρίζουν την βασική φαρμακευτική θεραπεία, όπως η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός, η άσκηση και ο διαλογισμός.