Ψυχεδελική θεραπεία (Ψιλοκυβίνη, MDMA) και Κατάθλιψη

Ψυχεδελική θεραπεία και κατάθλιψη (Ψιλοκυβίνη, MDMA, κα)

Οι ψυχεδελικές ουσίες χρησιμοποιούνται για θρησκευτικούς, φαρμακευτικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς σε πολλούς πολιτισμούς και μέρη του κόσμου εδώ και αιώνες. Παρόλο που οι εκστρατείες κατά των ναρκωτικών τις προηγούμενες δεκαετίες οδήγησαν στην ποινικοποίηση ουσιών όπως του Ecstasy, MDMA, ψιλοκυβίνη, του LSD και των μαγικών μανιταριών, τα τελευταία χρόνια οι ψυχεδελικές ουσίες βρίσκονται στο μικροσκόπιο της ψυχιατρικής σχετικά με τις δυνατότητές τους στη θεραπεία ανθεκτικών ψυχικών διαταραχών. Ορισμένοι εκτιμούν ότι η ψυχιατρική πρόκειται να αλλάξει στα επόμενα χρόνια (με την υποβοηθούμενη ψυχεδελική θεραπεία) και ορισμένοι υπέρμαχοι των ουσιών αυτών φτάνουν στο σημείο να πουν πως πρόκειται για την πιο σημαντική ανακάλυψη από το 1987 που κυκλοφόρησε "το χάπι της ευτυχίας", το Prozac (Ladose). Παρομοιάζουν τα ψυχεδελικά φάρμακα με το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο, πιστεύοντας ότι θα επιτρέψουν στην ψυχιατρική να διερευνήσει τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και το ασυνείδητο.

Αρκετές μικρές μελέτες υποδηλώνουν ότι οι ουσίες αυτές μπορούν να χορηγηθούν με ασφάλεια και μπορεί να έχουν οφέλη για ασθενείς με ανθεκτική κατάθλιψη και άλλα ψυχικά νοσήματα, όπως το μετατραυματικό στρες (PTSD). Μάλιστα κάποιες μελέτες ειδικά σχετικά με τα οφέλη της θεραπείας της κατάθλιψης με ψιλοκυβίνη (το ψυχοδραστικό συστατικό των μαγικών μανιταριών), έχει ενθουσιάσει αρκετούς επιστήμονες και ψυχοθεραπευτές.

Ψυχεδελικές ουσίες

Τα ψυχεδελικά φάρμακα είναι επιστημονικά ενδιαφέρουσες ενώσεις με πολλές πιθανές χρήσεις. Είναι ψυχοδραστικές ουσίες οι οποίες αλλάζουν την αντίληψη και τη διάθεση και επηρεάζουν τις γνωσιακές λειτουργίες και τη συνειδητότητα. Τα κλασικά ψυχεδελικά περιλαμβάνουν το MDMA γνωστό και ως έκσταση ή μόλυ, το LSD, την ψιλοκυβίνη ή τα «μαγικά μανιτάρια» (ψυχεδελικά μανιτάρια), την αγιαχουάσκα και την ιμπογκαΐνη, μεσκαλίνη, κα, ουσίες οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ψυχεδελική θεραπεία.

Πως λειτουργούν τα ψυχεδελικά φάρμακα;

Οι μελέτες για τις βιολογικές επιδράσεις των ψυχεδελικών ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αν και οι ερευνητές εξακολουθούν να προσπαθούν να κατανοήσουν τον ακριβή θεραπευτικό μηχανισμό των ψυχεδελικών φαρμάκων, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ψιλοκυβίνη, η DMT και άλλες ψυχοδραστικές χημικές ουσίες μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να έχουν μεγαλύτερη ανοχή, κατανόηση και ενσυναίσθηση. Διεγείρουν επίσης τη νευροπλαστικότητα, την ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει και να αναδιοργανώνει τα μοτίβα της σκέψης, επιτρέποντας στους ασθενείς με ψυχολογικές διαταραχές να βρουν νέους τρόπους για να επεξεργαστούν το άγχος, την κατάθλιψη ή το βαθιά ριζωμένο ψυχολογικό τραύμα.

Οι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε διαταραχές όπως η κατάθλιψη επειδή παγιώνεται ένα αρνητικό σύστημα σκέψης και συσσωρεύονται αρνητικά συναισθήματα. Η ιδέα πίσω από την ψυχεδελική θεραπεία είναι ότι η δεκτική κατάσταση που προσφέρει το φάρμακο ανοίγει την πόρτα σε νέες ιδέες σχετικά με το πώς να σκεφτόμαστε το παρελθόν και το μέλλον, τις οποίες ο θεραπευτής μπορεί να ενισχύσει. Υπάρχει μια αυξανόμενη βάση αποδεικτικών στοιχείων για την αρχή ότι πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για μια συνέργεια μεταξύ της επαγόμενης από φάρμακα νευροπλαστικότητας και της ψυχολογικής θεραπευτικής υποστήριξης.

Οι μελέτες δείχνουν ομοιότητες στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται στα διάφορα ψυχεδελικά όπως η ψιλοκυβίνη και το LSD, στο DMT (το ενεργό συστατικό της ayahuasca), στη μεσκαλίνη (μια ψυχεδελική ένωση που προέρχεται από τον κάκτο πεγιότ). Οι ψυχεδελικές ουσίες δρουν στους υποδοχείς της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή της χαράς. Τα λεγόμενα «κλασικά» παραισθησιογόνα (LSD, ψιλοκυβίνη και μεσκαλίνη) ενεργοποιούν τους υποδοχείς σεροτονίνης 5-HT2A στα βαθιά στρώματα του προμετωπιαίου φλοιού. Αυτό με τη σειρά του μεταβάλλει τη σηματοδότηση των νευρικών κυττάρων, επηρεάζοντας και νευροδιαβιβαστές όπως το γλουταμινικό και η ντοπαμίνη, οδηγώντας σε αλλαγές στην ισχύ των συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων στον φλοιό και σε άλλα μέρη του εγκεφάλου. Η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη μεταφέρουν μηνύματα στα εγκεφαλικά κυκλώματα που εμπλέκονται στη διάθεση και τα ψυχεδελικά φάρμακα προφανώς ανακουφίζουν τα κλινικά συμπτώματα των διαταραχών της διάθεσης ρυθμίζοντας τη δραστηριότητα των κυττάρων σε αυτά τα κυκλώματα και τροποποιώντας τις συνδέσεις τους.

Τα "ταξίδια" διάρκειας περίπου 90 λεπτών συμπληρώνονται με «συνεδρίες ένταξης» που καθοδηγούνται από ψυχοθεραπευτή για να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους να επεξεργαστούν και να νοηματοδοτήσουν τις εμπειρίες τους, με σκοπό την ψυχολογική θεραπεία.

Μελέτες δείχνουν λοιπόν ότι τα ψυχεδελικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση δύσκολων και ανθεκτικών στη θεραπεία νοσημάτων (όπως η ανθεκτική κατάθλιψη και το μετατραυματικό σύνδρομο PTSD), αναδιαμορφώνοντας τον τρόπο που διαφορα τμήματα του εγκεφάλου επικοινωνούν μεταξύ τους, επιτρέποντας στους ασθενείς να ξεπεράσουν καταστάσεις που τους κατέτρεχαν για χρόνια.

Πως γίνεται η ψυχεδελική θεραπεία;

Εάν και όταν η ψυχεδελική υποβοηθούμενη θεραπεία εγκριθεί, θα είναι πολύ πιο περίπλοκη και ιατροποιημένη, από ό,τι απλώς κάποιος που απλά παίρνει ουσίες για ψυχαγωγία στο σπίτι του. Λέγεται ότι στην Αρχαία Ελλάδα, οι ασθενείς στα Ασκληπιεία (όπως στην Πέργαμο) μπαίναν σε ένα τούνελ αφού έπιναν πρώτα κάποιου είδους ηρεμιστικό ή ψυχεδελικό φάρμακο και πέρναγαν τη νύχτα στους κοιτώνες του Ασκληπιείου. Το πρωί ανέβαιναν στο ναό και περιέγραφαν τα «όνειρά» τους στους ιερείς, οι οποίοι τους συνταγογραφούσαν τις θεραπείες.

Κατά την ίδια έννοια, οι συνεδρίες υποβοηθούμενης ψυχεδελικής θεραπείας θα είναι μια συνέργεια μεταξύ των θεραπευομένων, των ψυχιάτρων, πιστοποιημένων ψυχοθεραπευτών και των ψυχεδελικών φαρμάκων. Τα ψυχεδελικά φάρμακα ενεργοποιούν μια θεραπευτική, ονειρική κατάσταση, εντείνουν την αισθητηριακή αντίληψη και οι μνήμες αναδύονται «σαν μικρές ταινίες». Αυτή η πιο δεκτική κατάσταση του νου παρέχει μια ευκαιρία στους ανθρώπους να ξεφύγουν από άκαμπτα πρότυπα σκέψης, πεποιθήσεις και αποθηκευμένα συναισθήματα.

Πριν από τη χορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου, γίνονται συνεδρίες προετοιμασίας, με προσεκτική λήψη του ιστορικού, καταγραφή ψυχικών βιωμάτων, κα. Οι ψυχίατροι συναντούν τον ασθενή για να μιλήσουν για το τι μπορεί να τους προκύψει - για παράδειγμα, οδυνηρές αναμνήσεις ή ψυχικά τραύματακατά τη θεραπεία.

Οι συνεδρίες, κατά τις οποίες ο ασθενής παίρνει ψυχεδελικά φάρμακα, μπορεί να είναι αρκετά εντατικές (ακόμα και οκτώ ώρες) και μακροχρόνιες. Για παράδειγμα, μία εφάπαξ δόση MDMA δρα για έξι ώρες και μια μισή δόση χορηγείται περίπου 90 λεπτά μετά τη συνεδρία. Οι ασθενείς μπορεί να μιλήσουν για τα θέματα, σκέψεις και συναισθήματα που αναδύονται. Οι ψυχοθεραπευτές είναι εκεί για να τους βοηθήσουν να αποδεχτούν και να ακούσουν όποιες ιδέες βγαίνουν στην επιφάνεια, αντί να τους κάνουν εξαντλητικές ερωτήσεις. Οι ασθενείς έχουν τις αισθήσεις τους και μπορούν άνετα να φάνε, να πιουν και να χρησιμοποιήσουν το μπάνιο, ωστόσο συνοδεύονται από δύο μέλη του προσωπικού όταν στέκονται ή περπατούν.

Την επόμενη μέρα γίνεται μια «συνεδρία ολοκλήρωσης», στην οποία οι θεραπευτές μιλούν στον ασθενή για να τον βοηθήσουν να κατανοήσει συνολικά την εμπειρία. Ο ασθενής μπορεί να συζητήσει τι ένιωσε ή είδε κατά τη διάρκεια της εμπειρίας, να μιλήσει περισσότερο για ότι τον έφερε στη θεραπεία, τα παιδικά του βιώματα, κα. Υπάρχει λοιπόν ένας σημαντικός μετασχηματισμός που λαμβάνει χώρα όταν οι άνθρωποι λαμβάνουν ψυχεδελικά σε αυτό το κλινικό περιβάλλον.

Κατά τη διάρκεια αυτών των θεραπευτικών συνεδριών, ενδέχεται:

• να φορέσετε κάποιο κάλυμμα στα μάτια, για να διατηρήσετε την εσωτερική εστίαση
• φορέστε ακουστικά, καθώς η μουσική μπορεί να είναι σημαντικό μέρος της θεραπείας
• καθοδηγηθείτε από τον ψυχοθεραπευτή για να εστιάσετε την προσοχή σας προς τα έσω και να επεξεργαστείτε τα συναισθήματα ή τις εμπειρίες που μπορεί να προκύψουν

Τι είδους συναισθήματα ή αισθήσεις μπορεί να προκύψουν;

• μια αίσθηση διαχρονικότητας
• μια αίσθηση υπέρβασης του Εγώ
• ένα αίσθημα πνευματικής ενότητας - ολιστικότητας, την αίσθηση ότι όλα τα πράγματα στο σύμπαν συνδέονται
• αναβιώνοντας μνήμες και εμπειρίες του παρελθόντος, συμπεριλαμβανομένων και τραυματικών

Ο πιστοποιημένος ψυχοθεραπευτής μετά την ολοκλήρωση της ψυχεδελικής  θεραπείας σας μπορεί στη συνέχεια να σας ενθαρρύνει να μπείτε σε κάποιο πρόγραμμα συστηματικής ψυχοθεραπείας. Οι συνεδρίες αυτές αναφέρονται «συνεδρίες ενσωμάτωσης» και μπορούν να σας βοηθήσουν να κατανοήσετε και να επεξεργαστείτε καλύτερα την εμπειρία σας και αντιμετωπίσετε πιο αποτελεσματικά τα θέματα που σας απασχολούν.

Ψυχεδελικές ουσίες με πιθανές ιατρικές χρήσεις

1. Ψιλοκυβίνη

Με την ψιλοκυβίνη, για παράδειγμα, πιστεύεται ότι το φάρμακο ενισχύει τη συνδεσιμότητα στον εγκέφαλο και αυξάνει τη νευροπλαστικότητα, δηλαδή την ικανότητα του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται και να προσαρμόζεται. Όταν παίρνετε ψυχεδελικά, «τμήματα του εγκεφάλου που συνήθως δεν μιλούν μεταξύ τους αρχίζουν να επικοινωνούν μεταξύ τους και φαίνεται να επαναφέρει τα εγκεφαλικά μοτίβα με κάποιο τρόπο», λέει.

2. MDMA

Το κλαμπ ναρκωτικό ευρέως γνωστό ως Έκσταση και Μόλι. Το Molly διεγείρει τρεις χημικές ουσίες του εγκεφάλου: την ντοπαμίνη, που παράγει περισσότερη ενέργεια, τη νορεπινεφρίνη που αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση, και τη σεροτονίνη, η οποία επηρεάζει τη διάθεση, την όρεξη και τον ύπνο. Μια κλινική μελέτη που διεξήχθη με ψυχεδελική υποβοηθούμενη θεραπεία, διαπίστωσε ότι το MDMA σε συνδυασμό με τη συμβουλευτική έφερε σημαντική ανακούφιση σε ασθενείς με σοβαρή διαταραχή μετατραυματικού στρες.

3. Κεταμίνη

Η κεταμίνη δεν είναι κλασικό ψυχεδελικό. Είναι ένα αναισθητικό ίσως περισσότερο γνωστό ως φάρμακο για λέσχη και ως ηρεμιστικό αλόγων. Αλλά σε υψηλότερες δόσεις, μπορεί να προκαλέσει παραισθήσεις και έχει δείξει πολλά υποσχόμενη θεραπεία της μείζονος κατάθλιψης και του σοβαρού PTSD, αν και τα αποτελέσματα τείνουν να είναι λιγότερο διαρκή από τις θεραπείες με ψιλοκυβίνη ή MDMA. Η κεταμίνη, ωστόσο, έχει ένα σαφές πλεονέκτημα έναντι αυτών των άλλων φαρμάκων: Είναι το μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες που είναι νόμιμα διαθέσιμο σε ασθενείς εκτός κλινικής μελέτης.

Σε ποιες παθήσεις μπορεί να βοηθήσουν τα ψυχεδελικά;

• μετατραυματικό στρες (PTSD): Το MDMA, η κεταμίνη και η ψιλοκυβίνη μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων του PTSD
• άγχος: η ψιλοκυβίνη, η κεταμίνη και το MDMA μπορεί να βοηθήσουν στην ανακούφιση από το άγχος, συμπεριλαμβανομένου του στρες και του άγχους που σχετίζονται με το τέλος της ζωής
• κατάθλιψη: η ψιλοκυβίνη μπορεί να είναι αποτελεσματική για τη θεραπεία της κατάθλιψης, ειδικά της ανθεκτικής κατάθλιψης
• διαταραχές χρήσης ουσιών: η ιμπογκαΐνη και η κεταμίνη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία διαταραχών χρήσης ουσιών
• αυτοκτονικός ιδεασμός: η κεταμίνη μπορεί να είναι χρήσιμη για άτομα με αυτοκτονικό ιδεασμό

Ψυχεδελικά φάρμακα, προβληματισμοί και παρενέργειες

Αν και τα στοιχεία δείχνουν ότι τα ψυχεδελικά φάρμακα (ιδίως η ψιλοκυβίνη) βελτιώνουν τα συμπτώματα της ανθεκτικής κατάθλιψης, χρειάζεται να γίνουν περαιτέρω μελέτες για τη δράση τους. Και χρειάζονται χρειάζεται περισσότερη έρευνα για άλλες πιθανές παρενέργειες - όπως το πώς τα φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν εκείνους με καρδιακά προβλήματα ή σοβαρές ψυχιατρικές παθήσεις.

Και ενώ τα νεότερα δεδομένα είναι ενθαρρυντικά, χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη χρήση ψυχεδελικών χωρίς αυστηρή ιατρική εποπτεία. Αν και τα «κακά ταξίδια» είναι σπάνια, τα ψυχεδελικά μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και ψύχωση σε άτομα με υποκείμενες ψυχικές διαταραχές (είναι γνωστό για παράδειγμα, ότι το χασίς συνδέεται με σοβαρές παρενέργειες, όπως την εμφάνιση σχιζοφρένειας στο 3% των χρηστών, όπως και την εμφάνιση διαφόρων ψυχιατρικών διαταραχών στο 25%).

Οι περισσότερες από τις μέχρι σήμερα κλινικές μελέτες είχαν διεξαχθεί με σχετικά μικρό αριθμό ατόμων και σε άτομα με ηπιότερες παθήσεις ψυχικής υγείας. Οι παραπάνω ουσίες δεν κυκλοφορούν νόμιμα στην αγορά. Εάν και όταν εγκριθεί η θεραπεία με ψυχεδελικές ουσίες στην Ελλάδα, η θεραπεία αυτή δεν θα είναι κατάλληλη για όλους, όπως για άτομα που έχουν ιστορικό ψύχωσης ή καρδιαγγειακών προβλημάτων.

Επίσης, το κόστος της θεραπείας δεν θα είναι μικρό, και αμφίβολο αν οι ασφαλιστικές εταιρίες ή τα ασφαλιστικά ταμεία θα καλύψουν μέρος του κόστους.

Σημειώνεται πως οι ασθενείς δεν πρέπει ποτέ να δοκιμάζουν ψυχεδελικά φάρμακα μόνοι τους και να περιμένουν να έχουν τα ίδια οφέλη με μια επιστημονικά καθοδηγούμενη θεραπεία.