Κρίση Πανικού

Κρίση Πανικού

Ως κρίση πανικού ορίζεται η ξαφνική εμφάνιση έντονου άγχους και φόβου, η οποία βιώνεται ως ιδιαίτερα τρομακτική, κατακλυσμιαία και μη διαχειρίσιμη από το άτομο. Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η αίσθηση επικείμενου θανάτου: η καρδιά αρχίζει να χτυπάει έντονα (ταχυκαρδία) και υπάρχει το αίσθημα ότι δεν μπορεί να αναπνεύσει (δυσκολία στην αναπνοή), δύσπνοια. Το άτομο νιώθει σαν να πεθαίνει (να νομίζει ότι παθαίνει έμφραγμα) ή ότι τρελαίνεται.

Πότε εμφανίζονται οι κρίσεις πανικού;

Σε πολλές περιπτώσεις οι κρίσεις αυτές εμφανίζονται απροειδοποίητα, ενώ κάποιες άλλες φορές προηγείται κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα. Η εμφάνιση των επεισοδίων τυπικά είναι απροειδοποίητη και να μην υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αιτία, ωστόσο υπάρχουν και οι κρίσεις πανικού που εμφανίζονται πάντοτε κάτω από συγκεκριμένες καταστάσεις π.χ. όταν κάποιος είναι σε κάποιο μέρος με πολύ κόσμο (αγοραφοβία) ή κλειστό χώρο (κλειστοφοβία) ενώ πολλές φορές ο φόβος ότι θα επέλθει μια κρίση πανικού, είναι ικανός από μόνος του να προκαλέσει τα συμπτώματα της κρίσης.

Το άτομο βιώνει αυτά τα συμπτώματα ως απειλητικά για τη ζωή του, καθώς οι κρίσεις πανικού μπορούν να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε δραστηριότητας και χωρίς (φαινομενικά) καμία συνειδητή αιτία.

Υπολογίζεται ότι μέχρι 4% του πληθυσμού παθαίνει σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού ενώ στις γυναίκες η πάθηση είναι δύο έως τρεις φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες. Οι κρίσεις πανικού επηρεάζουν τον κάθε άνθρωπο διαφορετικά. Άτομα που έχουν βιώσει στο παρελθόν κάποια κρίση πανικού μπορούν μερικές φορές να "αντέξουν" χωρίς να παρουσιάσουν εξωτερικά συμπτώματα, σε αντίθεση άτομα που βιώνουν την κρίση για πρώτη φορά και τα οποία θεωρούν πως πεθαίνουν, πως παθαίνουν έμφραγμα ή τρελαίνονται.

Κρίση πανικού - συμπτώματα

Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι έντονος φόβος, αίσθημα επικείμενου θανάτου, άγχος, πανικός, αίσθημα επερχόμενης τρέλας (παράνοιας), αίσθημα απώλειας ελέγχου και αίσθημα επερχόμενου θανάτου, ωστόσο υπάρχουν ακόμα μερικά ψυχοσωματικά συμπτώματα που μπορεί να βιώσει κάποιος. Συγκεντρωτικά, αναφέρονται παρακάτω:

• Ταχυκαρδία
• Αίσθημα ασφυξίας, πνιγμού, δύσπνοια - Δυσκολία στην αναπνοή
• Φόβος θανάτου
• Φόβος ότι χάνεται ο έλεγχος, φόβος τρέλας
• Πόνος στο στήθος
• Τρέμουλο
• Εφίδρωση, ρίγος ή εξάψεις
• Ναυτία, ζάλη, ίλιγγος
• Αίσθημα αδυναμίας και τάση λιποθυμίας
• Μουδιάσματα των άκρων, μυρμηγκιάσματα, αίσθημα καύσου
• Αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (ότι βγαίνετε από το σώμα σας)
• Φόβος ότι μπορεί να πεθάνετε ή ότι είστε σοβαρά άρρωστος

Μετά την πρώτη κρίση πανικού (και ιδίως αν υπάρξει και μία δεύτερη) τα περισσότερα άτομα εμφανίζουν συμπεριφορές αποφυγής και ασφάλειας. Δηλαδή εγκαθίσταται αποφευκτικότητα, αρχίζουν να αποφεύγουν τα μέρη και τις καταστάσεις στα οποία έπαθαν την κρίση πανικού, φοβούμενα πως αν επισκεφτούν το ίδιο μέρος ή αν εκτεθούν στους ίδιους παράγοντες θα το ξαναπάθουν. Και με τον τρόπο αυτό αρχίζει σιγά σιγά να εγκαθιδρύεται το πρόβλημα, καθώς το άτομο αρχίζει να οργανώνει όλη του την καθημερινότητα βάσει του φόβου μήπως ξανασυμβεί.

Καταστροφολογία και κρίσεις πανικού

Η καταστροφολογία παίζει κεντρικό ρόλο στον πανικό των ασθενών με κρίσεις πανικού. Η καταστροφολογική ερμηνεία των συμπτωμάτων (ταχυπαλμία, δύσπνοια) σε μια κρίση πανικού είναι αυτή που προκαλεί την τεράστια αγωνία στον άνθρωπο, καθώς οι περισσότεροι ασθενείς μεταφράζουν τα συμπτώματα ως έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι κρίσεις πανικού προκαλούνται λόγω ασυνείδητων μηχανισμού άγχους και στρες, και η καταστροφολογία επιβαρύνει ακόμα περισσότερο αυτό το άγχος, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) εστιάζεται ακριβώς σε αυτό το σημείο, προσπαθώντας να κατανοήσει ο ασθενής τη σύνδεση ερεθισμάτων, αυτόματων σκέψεων, ερμηνείας και συμπεριφορών. Άλλες μορφές ουσιαστικότερης θεραπείας, όπως η Συστημική και Gestalt, μεταξύ των άλλων προσπαθούν να διερευνήσουν και να απαλλάξουν τον άνθρωπο από το συσσωρευμένο άγχος.

Πόσο διαρκεί μια κρίση πανικού

Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού εμφανίζονται ξαφνικά και συνήθως κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά. Οι περισσότερες κρίσεις πανικού διαρκούν περίπου 20-30 λεπτά. Ωστόσο δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, όσο περισσότερο ανησυχείτε ότι θα σας ξανασυμβεί ή ότι θα πάθετε κάτι κακό, τόσο αυξάνετε τις πιθανότητες όντως να συμβεί. Το πρώτο βήμα για να περάσει πιο ανώδυνα είναι η αποδοχή και η γνώση. Εάν γνωρίζετε τι συμβαίνει και δεν πανικοβληθείτε, θα μπορέσετε να το αντιμετωπίσετε ψύχραιμα.

Κρίση πανικού - διάγνωση

Ο μόνος ειδικός για να θέσει την έγκυρη διάγνωση της κρίσης πανικού είναι ένας Ψυχίατρος (και όχι ένας ψυχολόγος, καθώς δεν υπάρχει η κλινική εμπερία και εκπαίδευση). Για να τεθεί η διάγνωση θα πρέπει πρώτα να προηγηθεί οργανικός έλεγχος και να έχουν αποκλειστεί άλλα νοσήματα ως υπεύθυνα για τα συμπτώματα που παρουσιάζονται, όπως καρδιολογικά προβλήματα (πχ έμφραγμα, στηθάγχη), βρογχικό άσθμα, υπνική άπνοια, σακχαρώδης διαβήτης, επιληψία, κα. Σημειώνουμε πως ποτέ κανείς δεν πέθανε από κρίση πανικού.

H διάγνωση της Διαταραχής Πανικού θα γίνει αν αντιμετωπίζετε επαναλαμβανόμενες και απροσδόκητες κρίσεις πανικού που ακολουθούνται από τουλάχιστον ένα μήνα συνεχούς άγχους ή ανησυχίας σχετικά με το ενδεχόμενο νέων κρίσεων. Αυτό λέγεται "άγχος προσμονής" και είναι από τα πολύ ενοχλητικά και επίμονα συμπτώματα. Το άγχος προσμονής για την επόμενη κρίση οδηγεί στην αποφευκτικότητα (πχ φόβος να βγει κάποιος από το σπίτι, να οδηγήσει, να μπει σε μέσα μαζικής μεταφοράς, κα).

Η διαταραχή πανικού συνοδεύεται πολύ συχνά από αγοραφοβία, και μπορεί να συνυπάρχει (συνοσσηρότητα) με άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως το κοινωνικό άγχος, τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά και με συναισθηματικές διαταραχές (όπως η κατάθλιψη).

Οι δύο κύριοι τύποι θεραπείας για τη διαταραχή πανικού είναι ψυχολογική θεραπεία (ψυχοθεραπεία) και φαρμακευτική αγωγή (αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά).

Κρίση πανικού - τεστ

Μπορείτε να κάνετε το τεστ κρίσης πανικού για μια πρώτη εκτίμηση αν εμφανίζετε συμπτώματα κρίσεων πανικού ή ψυχοσωματικά συμπτώματα άγχους.

Γενεσιουργές αιτίες

Δεν είναι γνωστό τι ακριβώς προκαλεί ή γιατί παθαίνουμε κρίση πανικού, αλλά οι παρακάτω παράγοντες φαίνεται να εμπλέκονται:

• Έντονο στρες: σημαντικά αρνητικά γεγονότα ζωής ή χρόνιο στρες
• Ιδιοσυγκρασία: αγχώδη προσωπικότητα, που είναι πιο ευαίσθητη στο άγχος ή επιρρεπής σε αρνητικά συναισθήματα
• Βιολογικοί: ορισμένες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας τμημάτων του εγκεφάλου σας
• Γενετική: γονίδια/κληρονομικότητα
• Χρήση ουσιών: η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (ιδίως κάνναβη/χασίς)

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση στην αρχή, αλλά με την πάροδο του χρόνου, συνήθως συγκεκριμένες καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν μία κρίση.

Τεχνικές αντιμετώπισης της κρίσης πανικού

Ορισμένες τεχνικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για τον έλεγχο μίας κρίσης πανικού, ως πρώτες βοήθειες:

• Εκλογίκευση συμπτωμάτων, ώστε να μην φτάσουν στο σημείο της υπερβολής και της καταστροφολογίας: "γιατί δεν είναι λογικό αυτό που σκέφτομαι; Αυτό είναι κάτι που έχει συμβεί στο παρελθόν, γιατί να πάθω κάτι τώρα;". Κάνετε δηλαδή μια αξιολόγηση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και του σωματικού πόνου διαφορετικά, ώστε να μην επιτρέψετε να κυριαρχήσουν πάνω σας οι αρνητικές ερμηνείες.
• Ελεγχος της αναπνοής: η τεχνική 4-7-8 , δηλαδή εισπνοή για 4 δευτερόλεπτα, κράτημα της αναπνοής για 7 δευτερόλεπτα, και εκπνοή αργά σε 8 δευτερόλεπτα.
• Προοδευτική μυϊκή χαλάρωση: σταδιακά σφίγγετε για 5 δευτερόλεπτα τους μύες, και τους χαλαρώνετε, αρχίζοντας από το κάτω μέρος του σώματος (γάμπες) προς τα πάνω (κορμό).
• Οραματισμός, χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας: για παράδειγμα, αρχικά δημιουργήστε ένα
• (α) Ασφαλές μέρος (safe place): φέρτε στο μυαλό σας για 5 λεπτά, ένα μέρος (πραγματικό ή φανταστικό) στο οποίο έχετε νιώσει ασφάλεια.
• (β) φανταστείτε ότι η σκέψη σας είναι ένα ποτάμι που ρέει, μην προσπαθείτε να διώξετε τις αρνητικές σκέψεις, τρέχουν ως έχουν, θετικές και αρνητικές.
• (γ) Φέρτε στο μυαλό σας την εικόνα ενός σήματος STOP για τις αρνητικές σκέψεις: τα συμπτώματα τα έχετε ξανανιώσει, τα γνωρίζετε, αν τα αφήσετε να διογκωθούν θα είναι μόνο "άγχος". Έτσι δεν αφήνετε τα συμπτώματα να διογκωθούν, τρέφοντάς τα με το δικό σας άγχος λόγω των υπερβολικών αυτόματων σκέψεων και αρνητικών ερμηνειών που κάνετε.

Κρίση πανικού - αντιμετώπιση με φάρμακα

Σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή, φάρμακα εκλογής για τη θεραπεία κρίσεων πανικού είναι τα αγχολυτικά και τα αντικαταθλιπτικά (όταν πρόκειται για μια πιο μακροχρόνια κατάσταση). Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα αντικαταθλιπτικά είναι αυτά που δρουν στο σύστημα της σεροτονίνης και κυρίως οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) όπως η φλουοξετίνη, η σερτραλίνη, η παροξετίνη, η σιταλοπράμη και η εσιταλοπράμη, ενώ λιγότερο συχνά χρησιμοποιούνται SNRI αντικαταθλιπτικά, όπως η βενλαφαξίνη.

Τις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας θέση όπως και για την αντιμετώπιση των οξέων επεισοδίων (ως πρώτες βοήθειες) προτιμούνται τα αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες), κατα κύριο λόγο η αλπραζολάμη (XANAX), και ακολουθούν η λοραζεπάμη (Tavor), η βρωμαζεπάμη (Lexotanil) και η κλοναζεπάμη.

Ο συνδυασμός φαρμάκων και ψυχοθεραπείας προσφέρει υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Ορισμένες φορές αυτός ο συνδυασμός είναι αναγκαίος για ένα μικρό χρονικό διάστημα, όταν τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα και καθημερινά, και ο ασθενής δεν μπορεί να εφαρμόσει τεχνικές αυτοβοήθειας.

Κρίση πανικού και αντιμετώπιση χωρίς φάρμακα

Πάρα πολύ συχνά, οι αιτίες των κρίσεων πανικού κρύβονται στα βιώματα του ασθενούς, είτε αυτά αφορούν ψυχικά τραύματα της παιδικής ηλικίας, είτε απειλητικά γεγονότα στην ενήλικη ζωή, ή πιο συχνά συσσωρευμένο στρες (προσωπικό ή επαγγελματικό) και ψυχοπιεστικά γεγονότα. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι βαθύτερες αιτίες είναι απαραίτητη μια ουσιαστική ψυχοθεραπεία, όπως η Συστημική ή Gestalt (και όχι ψυχανάλυση).

Ιδίως σε περιπτώσεις που η έναρξη των κρίσεων πανικού ακολούθησε τραυματικά γεγονότα (για παράδειγμα: ατυχήματα, απώλεια αγαπημένων προσώπων, διαζύγια, άσχημα νέα, κλπ) η συνδυασμένη θεραπεία ψυχοθεραπείας και EMDR έχει εξαιρετικά αποτελέσματα.

Με μια συστηματική ψυχοθεραπεία και ένα ρεαλιστικό (χρονικά) στόχο βελτίωσης, οι ασθενείς έχουν μια πολύ καλή πορεία, και στις περισσότερες περιπτώσεις καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν όχι μόνο το άγχος και τα συμπτώματα, αλλά και τα βαθύτερα αίτια αυτών, ώστε μόνο περιστασιακά να χρειάζεται να λάβουν κάποιο φάρμακο. Ο βελονισμός και η ομοιοπαθητική επίσης μπορούν να συνδράμουν σημαντικά στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού.

Για τις κρίσεις πανικού και τη διαταραχή πανικού συστείνεται συχνά η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT). Ωστόσο η εμπειρία μας δείχνει ότι η CBT μπορεί όντως να βοηθήσει ορισμένους ασθενείς, αλλά πιο συχνά αποδεικνύεται εντελώς ανεπαρκής όταν οι λόγοι για τους οποίους εμφανίζονται είναι βαθύτεροι (όπως δηλαδή συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις). Η CBT στηρίζεται στην "εκλογίκευση" των συμπτωμάτων, που αναφέραμε παραπάνω και στη διερεύνηση των αυτόματων σκέψεων που οδηγούν σε μια καταστροφολογία και σε ένα φαύλο κύκλο άγχους. Η CBT είναι συνήθως βραχυπρόθεσμη, με περίπου 7-20 ώρες θεραπείας, συνήθως μία συνεδρία σε εβδομαδιαία βάση και βοηθά τους ασθενείς να κατανοήσουν τι τους συμβαίνει, πως να ερμηνεύουν με ψυχραιμία τα συμπτώματα και να μάθουν τεχνικές αντιμετώπισης, ώστε να ξεπεράσουν τις συμπεριφορές αποφυγής.