Ψυχογενής πόνος – Ψυχοσωματικοί πόνοι

Ψυχογενής πόνος

Πολλές φορές όταν συμβαίνει κάποιο ατύχημα, για παράδειγμα όταν σπάσουμε το χέρι ή το πόδι μας , τότε νιώθουμε πόνο. Με αυτό τον τρόπο το νευρικό μας σύστημα μας δείχνει ότι υπάρχει βλάβη. Αυτό που παραμένει μυστήριο είναι οι πόνοι στο σώμα που συχνά συνοδεύουν την ανησυχία, το άγχος, την κατάθλιψη και άλλα θέματα ψυχικής υγείας. Αν και δεν υπάρχουν ορατά σημάδια βλάβης αυτό δεν σημαίνει ότι ο πόνος είναι απλά στο μυαλό μας. Ο ψυχογενής πόνος προκύπτει από τη στενή σύνδεση ανάμεσα στην ψυχική μας υγεία και το νευρικό μας σύστημα.

Η σωματική και η ψυχική μας υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τρόπους που δεν είναι απολύτως κατανοητοί. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η μια επηρεάζει την άλλη. Για αυτό όταν νιώθουμε άγχος ταυτόχρονα νιώθουμε ναυτία, ή όταν νιώθουμε φόβο έχουμε ένα σφίξιμο στο στομάχι (ψυχοσωματικά συμπτώματα). Ο πόνος δεν αποτελεί εξαίρεση, μπορεί να επηρεάζει αρνητικά την ψυχική μας υγεία και η ψυχική μας υγεία να επηρεάζει την αντοχή μας στον πόνο.

Αντίληψη του πόνου

Ο πόνος είναι κάτι τελείως υποκειμενικό. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαφορετικά τον πόνο και κανείς δεν νιώθει το ίδιο στις ίδιες συνθήκες. Ένα άτομο μπορεί να νιώθει έντονο πόνο σε μια διαδικασία ενώ κάποιο άλλο να νιώθει μια ήπια ενόχληση. Πολλοί παράγοντες, όπως τα γονίδια, επηρεάζουν την αντίληψη του πόνου. Ακόμη και η ψυχική κατάσταση ενός ατόμου μπορεί να κάνει τον πόνο πιο ήπιο ή πιο έντονο.

Όσο μεγαλώνουμε και εξοικειωνόμαστε με τους τραυματισμούς, τις ασθένειες και τις διαφορετικές αιτίες πόνου, αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον πόνο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι  η αντίδραση των παιδιών στα εμβόλια συγκριτικά με την αντίδραση των ενηλίκων στην ίδια κατάσταση. Ωστόσο, ο χρόνιος πόνος μπορεί να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο νιώθει τον πόνο, καθώς ο πόνος μπορεί να είναι πιο συχνός ή πιο έντονος.

Γιατί ο πόνος είναι σημαντικός;

Ο πόνος είναι ένας προστατευτικός μηχανισμός, ειδικά όταν μας προειδοποιεί για τραύματα ή για προβλήματα σε κάποιο σημείο του σώματος. Είναι επίσης ένα σύμπτωμα κλειδί που μας λέει πότε είμαστε άρρωστοι, για να φροντίσουμε τον εαυτό μας ή να ζητήσουμε ιατρική βοήθεια.

Ωστόσο, ο πόνος μπορεί να προκαλεί προβλήματα όταν είναι πολύ σοβαρός ή αν διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με τον καιρό, ο χρόνιος πόνος αλλάζει την αντίληψη του πόνου από το νευρικό μας σύστημα. Αυτό μπορεί να κάνει τους υποδοχείς του πόνου να ενεργοποιούνται πιο εύκολα, ο πόνος να είναι πιο συχνός ή έντονος, και να οδηγεί σε σωματικές διαταραχές όπως:

• Η αλλοδυνία
• Η υπεραλγησία

Είναι πραγματικός ο ψυχογενής πόνος;

Για να κατανοήσουμε τον πυρήνα του ψυχογενούς πόνου, πρέπει να καταλάβουμε ότι ο πόνος που συνοδεύει πολλές ψυχικές διαταραχές είναι πραγματικός.  Η παθολογία του πόνου είναι αρκετά απλή, έχουμε ένα τραύμα που προκαλεί πόνο στο σώμα. Τα νεύρα στη θέση της βλάβης στέλνουν μηνύματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος με τη σειρά του ερμηνεύει το σήμα ως πόνο.

Στην περίπτωση του ψυχογενούς πόνου, δεν υπάρχει ορατή βλάβη στο σώμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο πόνος δεν είναι πραγματικός. Ο πόνος και τα θέματα ψυχικής υγείας προκύπτουν από τον εγκέφαλο. Αυτά τα δύο αλληλεπιδρούν με τρόπους που οδηγούν στην εκδήλωση του πόνου, παρά την απουσία σωματικής βλάβης.

Ένα καλό παράδειγμα για την δύναμη του εγκεφάλου όσον αφορά τον πόνο είναι ο πόνος που νιώθουν οι ακρωτηριασμένοι στα άκρα τους , γνωστός ως ο πόνος του μέλους "φάντασμα". Αν και δεν υπάρχει άκρο, το νευρικό σύστημα συνεχίζει να λειτουργεί σαν να υπάρχει και προκαλεί πόνο.

Με ποιους τρόπους εκδηλώνεται ο ψυχογενής πόνος;

Ο ψυχογενής πόνος μπορεί να εκδηλωθεί με πολλά ψυχοσωματικά συμπτώματα, αλλά οι πιο συχνές μορφές περιλαμβάνουν:

• Πονοκεφάλους
• Διάφορους πόνους στα χέρια και πόδια
• Πόνο στο στομάχι
• Πόνο στην πλάτη
• Πόνο στη μέση (οσφυαλγία)

Ο ψυχογενής πόνος μπορεί να εντοπίζεται σε οποιοδήποτε σημείο στο σώμα. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κοινωνικό μας υπόβαθρο, ο τρόπος που μεγαλώσαμε, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας και άλλοι παράγοντες επηρεάζουν σημαντικά την αίσθηση του πόνου.

Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες του ψυχογενούς πόνου;

Ο ψυχογενής πόνος είναι ένας όρος που προκύπτει από τον εγκέφαλο λόγω κάποιου θέματος ψυχικής υγείας. Δεν υπάρχει μόνο μια αιτία για τον ψυχογενή πόνο αλλά συνδυασμός παραγόντων.

Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να είναι πράγματα που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή, ή πράγματα που έχουν συμβεί στο παρελθόν, ή ακόμη και δεκαετίες πριν. Αυτό επίσης εξηγεί γιατί ο πόνος είναι κάτι μοναδικό.

Είναι επίσης σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι η εμπειρία του πόνου αλλάζει όσο μεγαλώνουμε. Οι ακόλουθοι παράγοντες παίζουν κύριο ρόλο στον πόνο και στο πως μας επηρεάζει:

• Η φυσική μας κατάσταση: περιλαμβάνει όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την αίσθηση του πόνου στο σώμα. Επίσης περιλαμβάνει τους τραυματισμούς (τώρα ή στο παρελθόν) που διαμορφώνουν τον τρόπο που αισθανόμαστε τον πόνο σήμερα.
• Το περιβάλλον: όσα συμβαίνουν γύρω μας παίζουν μεγάλο ρόλο στο πως νιώθουμε τον πόνο. Αν είστε σε μια κατάσταση που περιμένετε να νιώσετε πόνο, ο εγκέφαλος τελικά εντείνει την αίσθηση του πόνου.
• Οι αναμνήσεις και οι εμπειρίες μας: ο εγκέφαλος μας περιλαμβάνει μηχανισμούς που διευκολύνουν τη μάθηση. Αυτό εξηγεί γιατί η επιβράβευση (την οποία έχουμε συνδυάσει με θετικά συναισθήματα) και η τιμωρία (την οποία έχουμε συνδυάσει με αρνητικά συναισθήματα) είναι τόσο χρήσιμες τακτικές μάθησης. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους ο εγκέφαλος μαθαίνει να αποφεύγει τον πόνο είναι η άμεση σύνδεσή του με αρνητικά συναισθήματα.
• Η ψυχική μας κατάσταση: ο έλεγχος των συναισθημάτων παίζει κύριο ρόλο στην αντίληψη του πόνου. Τα αρνητικά συναισθήματα και ο πόνος εντοπίζονται στις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου. Όταν νιώθουμε θλίψη ή άγχος αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου είναι ήδη πιο ενεργές. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο εύκολο να νιώσουμε πόνο, και ο πόνος μπορεί να είναι πιο έντονος. Επιπλέον, είναι πιο εύκολο να αγνοήσουμε τον πόνο όταν κάτι μας αποσπά την προσοχή.

Θεραπεία ψυχογενούς πόνου

Ο ψυχογενής πόνος μπορεί να είναι μια μεγάλη πρόκληση στη θεραπεία καθώς δεν υπάρχει κάποια ορατή οργανική βλάβη. Αυτό σημαίνει ότι τα φάρμακα που καταπολεμούν τον πόνο ή την φλεγμονή (ΜΣΑΦ) μπορεί να μην είναι αποτελεσματικά, και φυσικά η χρήση παυσίπονων μπορεί να έχει κινδύνους.

Καλό είναι λοιπόν να προσεγγίζουμε το πρόβλημα από τη ρίζα του, τον εγκέφαλο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να στοχεύουμε τα υποκείμενα θέματα ψυχικής υγείας (άγχος, κατάθλιψη), για την αντιμετώπιση του ψυχογενούς πόνου.