Ψυχολογία και οδήγηση
Κάθε χρόνο τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα κοστίζουν τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια γίνονται έρευνες στην ψυχολογία για συγκεκριμένες συμπεριφορές στην οδήγηση και συνήθειες, με σκοπό την αναγνώριση των επικίνδυνων τρόπων οδήγησης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μια άμεση σύνδεση ανάμεσα στην ψυχολογία και στην οδήγηση και πως γενικά παρατηρούνται τέσσερα διαφορετικά στυλ οδήγησης.
Τι είναι το στυλ οδήγησης;
Πολλοί άνθρωποι εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσα από τις συμπεριφορές τους πίσω από το τιμόνι. Έτσι, το στυλ οδήγησης δείχνει την προσωπικότητα αλλά και τη διάθεση.
Για παράδειγμα, μια νέα οδηγός μπορεί να εκφράζει το θυμό της και να οδηγεί απερίσκεπτα, να κολλάει πίσω από τα αμάξια και να οδηγεί με υψηλή ταχύτητα. Επίσης, ένας νέος άνδρας μπορεί να οδηγεί γρήγορα σε μια προσπάθεια να εντυπωσιάσει τους φίλους του ή μια κοπέλα.
Επιθετικό στυλ οδήγησης
Το συγκεκριμένο στυλ οδήγησης αποκαλείται και επιθετικό και χαρακτηρίζεται από τις συχνές εκρήξεις θυμού, την νευρικότητα και τις επιθετικές συμπεριφορές προς τους άλλους οδηγούς στο δρόμο. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να περιλαμβάνουν βρισιές, κορναρίσματα, φώτα που αναβοσβήνουν και πολλά άλλα. Αυτό το στυλ οδήγησης υιοθετείται κυρίως από τους άνδρες παρά από τις γυναίκες, και πιο πολύ από τους νέους άνδρες. Φυσικά, ο κάθε άνθρωπος μπορεί να θυμώσει στο δρόμο. Ωστόσο όσοι έχουν αυτό το στυλ οδήγησης είναι θυμωμένοι πίσω από το τιμόνι τις περισσότερες φορές.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό το στυλ οδήγησης είναι επικίνδυνο όχι μόνο για τους άλλους οδηγούς στο δρόμο, αλλά και για την ψυχολογική και την συναισθηματική υγεία του ίδιου του ατόμου. Αυτό που μπορούν να κάνουν οι οδηγοί όταν νιώθουν το θυμό, είναι να προσπαθούν να ηρεμήσουν. Να να παίρνουν βαθιές ανάσες , να ηρεμήσουν με μια όμορφη σκέψη ή να ακούσουν χαλαρωτική μουσική. Αν ένα άτομο δεν μπορεί να ελέγξει το θυμό του τότε είναι βοηθητικό να μιλήσει με έναν ψυχοθεραπευτή.
Απερίσκεπτο και απρόσεκτο στυλ οδήγησης
Αυτό το στυλ οδήγησης είναι πιο συχνό στους άνδρες από ότι στις γυναίκες, και η ηλικία είναι ένας σημαντικός δείκτης, όσο πιο μεγάλος είναι ο οδηγός τόσο λιγότερο πιθανό είναι να οδηγεί απερίσκεπτα. Αυτός ο τρόπος οδήγησης ενέχει πολλούς κινδύνους. Το απρόσεκτο στυλ οδήγησης χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ταχύτητα, την αναζήτηση συγκίνησης. Επίσης, πολλοί άνθρωποι με αυτό το στυλ οδήγησης παραβιάζουν εσκεμμένα τους κανόνες και για αυτό χρειάζεται αυξημένη προσοχή. Οι άνθρωποι που υιοθετούν αυτό το στυλ οδήγησης τείνουν να είναι ατρόμητοι, απολαμβάνουν το ρίσκο και την έξαψη που τους προσφέρει η παραβίαση των νόμων.
Ανήσυχο στυλ οδήγησης
Σύμφωνα με τις μελέτες αυτό το στυλ οδήγησης αντιπροσωπεύει κυρίως τις γυναίκες, και δεν εξαρτάται από την ηλικία αλλά από την εμπειρία στην οδήγησης. Μια γυναίκα με μικρή εμπειρία στην οδήγηση είναι πιο πιθανό να έχει αυτό το στυλ οδήγησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό το στυλ οδήγησης μπορεί να είναι επικίνδυνο επειδή ο οδηγός δεν έχει αυτοπεποίθηση. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να μην εκτιμά σωστά τις αποστάσεις και να οδηγεί πολύ αργά. Οι άνθρωποι με αυτό το στυλ οδήγησης τείνουν να βλέπουν την οδήγηση ως μια έντονη και αγχωτική εμπειρία. Ουσιαστικά, νιώθουν ότι η οδήγηση αποτελεί απειλή για τη ζωή τους. Αν ένα άτομο νιώθει έντονο στρες και ανησυχία για την οδήγηση καλό είναι να μιλήσει με έναν ψυχοθεραπευτή, για να μπορέσει να ξεπεράσει το άγχος.
Προσεκτικό στυλ οδήγησης
Αυτό το στυλ οδήγησης είναι πιο συχνό στις γυναίκες από ότι στους άνδρες και στους ηλικιωμένους ανθρώπους. Το προσεκτικό στυλ οδήγησης χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερη προσοχή για τους άλλους στο δρόμο. Οι άνθρωποι που υιοθετούν αυτό το στυλ οδήγησης είναι ευχάριστοι και ζεστοί, ενσυνείδητοι, ευαίσθητοι και ικανοί να διαχειριστούν το στρες με υγιείς τρόπους. Γενικά, αυτοί οι άνθρωποι είναι ήρεμοι και έχουν αυτοπεποίθηση στην οδήγηση.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την οδήγηση
Πολλοί άνθρωποι οδηγούν διαφορετικά όταν έχουν επιβάτες μαζί τους. Οι επιβάτες μπορεί να αποσπούν την προσοχή του οδηγού με συζητήσεις και αυτό να οδηγεί σε απρόβλεπτες συμπεριφορές στην οδήγηση. Αντιστρόφως, μερικοί άνθρωποι νιώθουν ευθύνη και οδηγούν προσεκτικά και με ασφάλεια όταν έχουν και άλλους στο αυτοκίνητο, ειδικά αν οι επιβάτες είναι αγαπημένα πρόσωπα.
Η κίνηση ή οι συνθήκες μπορεί να βγάλουν έναν οδηγό από τις οδηγικές του συνήθειες. Όταν κάποιος συνεχώς σταματά ή όταν έχει αργήσει για τις δουλειές του και φυσιολογικά οδηγεί προσεκτικά, ίσως να παίρνει κάποια ρίσκα.
Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει κάποιο αυτοκινητιστικό ατύχημα, ειδικά αν ήταν οδηγοί, ίσως να είναι πιο προσεκτικοί πίσω από το τιμόνι από ότι σε άλλες πτυχές της ζωής τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα αληθινό για όσους έχουν χάσει αγαπημένα τους πρόσωπα σε αυτοκινητιστικά ατυχήματα.
Συμπεριφορές στην οδήγηση
Πολλές φορές οι οδηγοί βγάζουν συμπεράσματα για τους άλλους οδηγούς στο δρόμο. Μπορεί να αναρωτιούνται, γιατί κάποιος οδηγεί τόσο αργά; Μπορείτε να αποδώσετε την αιτία σε πολλά στοιχεία:
- Την διάθεση του οδηγού. Μπορεί να σκέφτεστε ότι το άτομο είναι απρόσεκτο, ανίκανο, ανόητο , χαζό.
- Την εμφάνιση του οδηγού όπως την εθνικότητα, το φύλο, την ηλικία.
- Την κίνηση στο δρόμο. Μπορεί να σκεφτείτε ότι το αυτοκίνητο είναι παλιό ή μπορεί να υπάρχει ένα παιδί ή ένας άρρωστος στο αυτοκίνητο.
Για παράδειγμα, αν βρεθείτε στο δρόμο και ένα αυτοκίνητο πηγαίνει αργά σκεφτείτε την κατάσταση, αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο αυτοκίνητο, αν κάποιος είναι άρρωστος. Για να νιώθετε πιο υγιή συναισθήματα καλό είναι στο μυαλό σας τα εξής:
Στερεότυπα για την οδήγηση
Ένα σχήμα μπορεί να είναι η βάση για την διατήρηση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων. Για παράδειγμα, τα προσωπικά μας σχήματα είναι κομμάτι των πεποιθήσεων μας για τους άλλους ανθρώπους. Ένας οδηγός είναι εκνευρισμένος από ένα αυτοκίνητο που πηγαίνει αργά στη λωρίδα του. Όταν φτάνει κοντά στο αυτοκίνητο και κοιτάζει τον οδηγό, λέει με περιφρόνηση, "Είναι γυναίκα. Δεν μπορεί να οδηγήσει. Προφανώς δεν έχει καταλάβει ότι βιάζομαι." Αυτό το σχήμα για τις γυναίκες οδηγούς τον αναγκάζει να βλέπει κάθε γυναίκα με αυτό τον προκατειλημμένο τρόπο. Δεν έχει ουσιαστικά καμία πιθανότητα να ανακαλύψει την αλήθεια και να δει τα γεγονότα με αντικειμενικό τρόπο.
Όλοι είμαστε στο έλεος αυτών των σχημάτων. Οι προκαταλήψεις δεν μας αφήνουν να δούμε με αντικειμενικό τρόπο τα γεγονότα. Έτσι, γινόμαστε θύματα των δικών μας αυτοεκπληρούμενων προφητειών.
Κάθε φορά που ένας οδηγός συναντά στο δρόμο έναν ηλικιωμένο οδηγό, αυτόματα και υποσυνείδητα, επαναλαμβάνει ένα συγκεκριμένο σενάριο και ενισχύει το σχήμα που είναι βαθιά ριζωμένο. Όλη η αντικειμενικότητα χάνεται. Με αυτό το μηχανισμό ενισχύονται τα στερεότυπα για την οδήγηση:
- για τους άνδρες και τις γυναίκες οδηγούς
- για συγκεκριμένες εθνικότητες
- για συγκεκριμένους τύπους αυτοκινήτων
- για την προσωπικότητα των ιδιοκτητών τους
Τα σχήματα μπορούν να αλλάξουν όσο βαθιά ριζωμένα και αν είναι. Φυσικά, κάποιος πρέπει να έχει κίνητρο να το κάνει αυτό. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να μην κρίνουμε τους άλλους ανθρώπους.
Υγιή σχήματα οδήγησης
Τα αρνητικά σχήματα ουσιαστικά αποτελούν παραλλαγές των υγιών, θετικών σχημάτων. Ένα σχήμα είναι ένα ψυχικό εργαλείο για να οργανώνουμε τις πληροφορίες σε κομμάτια. Όταν ψάχνουμε να βρούμε θέση να παρκάρουμε, το σχήμα μας εμποδίζει να παρκάρουμε δίπλα σε ένα τοίχο. Το σχήμα για το παρκάρισμα έχει πολλά σενάρια μέσα του:
- προσεκτικό έλεγχο του γκαζιού
- δεν αφήνουμε ποτέ τον προφυλακτήρα να αγγίζει τον τοίχο
- κοιτάμε εναλλάξ μπροστά και πίσω
Ακόμη και αυτά τα υπο-σχήματα έχουν τα δικά τους στοιχεία, για παράδειγμα όσα κάνουμε με τα μάτια και τα χέρια μας. Για αυτό είναι δύσκολο να κατασκευαστούν ρομπότ που θα μπορούν να παρκάρουν το αυτοκίνητο. Είναι μια αρκετά πολύπλοκη δεξιότητα. Μετά από πολλή εξάσκηση, παρκάρουμε το αυτοκίνητο μας με σχετική ευκολία. Πολλοί οδηγοί απολαμβάνουν να παρκάρουν το αυτοκίνητο τους σε στενές θέσεις.
Εκπαίδευση των οδηγών
Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις για το χειρισμό των συμπεριφορών στην οδήγηση. Η μία αφορά την επιτήρηση των οδηγών, την επιβολή των νόμων και την τιμωρία όσων καταδικάζονται. Η άλλη προσέγγιση είναι αναγκαία αλλά όχι επαρκής καθώς ένα μικρό ποσοστό παράνομων οδηγών συλλαμβάνεται. Φυσικά, η άδεια οδήγησης είναι αναγκαίο να περιλαμβάνει και ψυχολογική αξιολόγηση ώστε να μην αποκτούν δίπλωμα όσοι είναι επικίνδυνοι στο δρόμο. Ωστόσο, αυτή δεν είναι μια εφαρμόσιμη λύση επειδή τα τεστ προσωπικότητας δεν είναι αλάνθαστες μέθοδοι για την πρόβλεψη της αντίδρασης των ανθρώπων σε πραγματικές καταστάσεις. Θα διαπράττονταν σοβαρή αδικία αν εξαιρούνταν χιλιάδες οδηγοί από τα ανεπαρκή τεστ προσωπικότητας.
Μια πιο δημοκρατική και σωστή προσέγγιση είναι η συνεχής εκπαίδευση των οδηγών. Όταν επιλέγουμε ελεύθερα συνήθως επιλέγουμε ότι αγαπάμε και επιθυμούμε. Όμως επιθυμούμε πολλά πράγματα, καλά και κακά, και πολλές φορές αντικρουόμενα. Οι επιθυμίες μας εξαρτώνται από τα κίνητρα, κάποια υψηλά και κάποια χαμηλά. Όταν σεβόμαστε και ακούμε τη συνείδησή μας, τα υψηλά κίνητρα υπερκαλύπτουν τα χαμηλά κίνητρα. Το αντίθετο συμβαίνει όταν από συνήθεια αγνοούμε την φωνή της συνείδησής μας.
Ο ρόλος της τεχνολογίας στη συμπεριφορά των οδηγών
Ο μεγαλύτερος μύθος είναι ότι τα προηγμένα τεχνολογικά συστήματα στα σύγχρονα αυτοκίνητα είναι ασφαλή. Πολλοί οδηγοί λανθασμένα πιστεύουν ότι το να κρατούν το κινητό τους είναι επικίνδυνο ενώ το να μιλούν στο κινητό είναι ασφαλές. Είκοσι χρόνια μελετών δείχνουν ότι είναι το ίδιο επικίνδυνο να κρατάμε ή να μιλάμε στο κινητό μας, επειδή το αρχικό πρόβλημα είναι ότι μια συζήτηση μπορεί να μας αποσπά από την οδήγηση.
Σε πολλές χώρες υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι οι οδηγοί είναι ασφαλείς όσο έχουν τα χέρια τους στο τιμόνι. Στις μέρες μας τα αυτοκίνητα διαθέτουν αισθητήρες για την διατήρηση της απόστασης από τα άλλα αυτοκίνητα, την διατήρηση μιας σταθερής ταχύτητας και την αναγνώριση κινδύνων στο δρόμο. Τα ημι-αυτόνομα αυτοκίνητα υποτίθεται ότι κάνουν την οδήγηση πιο εύκολη και πιο χαλαρή. Ωστόσο, οι ψυχολογικές μελέτες που αφορούν την προσοχή δείχνουν ότι αυτό είναι μια πολύ κακή ιδέα: οι οδηγοί αντί να έχουν τον απόλυτο έλεγχο του αυτοκινήτου απλά επιβλέπουν αν το αυτοκίνητο κάνει τα πάντα καλά, όμως με αυτό τον τρόπο οι οδηγοί δεν είναι σε επαγρύπνηση.
Αντιμετώπιση του άγχους και ασφαλής οδήγηση
Κάθε άνθρωπος έχει το δικό του στυλ οδήγησης. Ωστόσο, όσοι έχουν επιθετικές συμπεριφορές ή νιώθουν φόβο στη διάρκεια της οδήγησης καλό είναι να συμβουλεύονται έναν ψυχοθεραπευτή. Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ βοηθά στην δημιουργία υγιών προτύπων οδήγησης και στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης.