Ψυχοθεραπεία για το τραύμα της γέννησης στα μωρά

Ψυχοθεραπεία και Μωρά

Περιστατικό ʺΧρήστοςʺ

Ένα μωρό, ο μικρός Χρήστος, ήταν 6 μηνών όταν οι γονείς του απευθύνθηκαν σε έναν οστεοθεραπευτή. Οι γονείς του ήταν απελπισμένοι επειδή ο Χρήστος έκλαιγε όλη μέρα και όλη νύχτα και δεν μπορούσε να ηρεμήσει. Δεν έτρωγε καλά και κατά τη διάρκεια της ημέρας δυσκολευόταν να κοιμηθεί. Το κλάμα και οι δυσκολίες στον ύπνο παρέμειναν για καιρό με αποτέλεσμα οι γονείς του να εξαντληθούν και η μαμά του να μην μπορεί να δικαιολογήσει αυτή τη συμπεριφορά στις δύο αδερφές του. Ήταν ένα χλωμό και έτοιμο για δράση μικρό αγοράκι, ανασφαλές, προσκολλημένο στη μαμά του, με ελάχιστη ή καθόλου οπτική επαφή ούτε με τη μαμά ούτε με κανέναν άλλο και τα μάτια του ήταν γεμάτα άγχος.

Η μαμά του περιγράφοντας τη γέννηση του Χρήστος είπε ότι είχε έντονους πόνους στην κοιλιά και θεώρησε ότι είχαν ξεκινήσει οι συσπάσεις, αν και αισθανόταν τελείως διαφορετικά από τους άλλους δύο τοκετούς. Στο νοσοκομείο ο γυναικολόγος διέγνωσε αποκόλληση του πλακούντα και έγινε άμεσα καισαρική τομή. Ο Χρήστος όταν γεννήθηκε ήταν 36 εβδομάδων και η μαμά του ένιωθε λυπημένη και αποτυχημένη που δεν κατάφερε να γεννήσει φυσιολογικά, όπως και με τις κόρες της.

Μετά την καισαρική τομή η μαμά είχε μόνο μια μικρή επαφή με το νεογέννητο μωρό, πριν το πάρουν για τη μονάδα εντατικής θεραπείας των νεογνών. Ο Χρήστος έμεινε εκεί για πέντε ημέρες και τις δύο πρώτες ημέρες η μαμά του δεν τον είδε ούτε τον άγγιξε. Η μαμά του είχε πληγωθεί που δεν κατάφερε για αυτή και για εκείνον να δεθεί αμέσως μετά τη γέννηση μαζί του. Ένιωθε ένοχη για αυτό.

Ψυχοθεραπεία για τα μωρά

Έχουν αναπτυχθεί αρκετά μοντέλα ψυχοθεραπείας για μωρά με προγεννητικό και περιγεννητικό τραύμα. Χρειάζεται όμως ειδική εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία των μωρών καθώς υπάρχουν πολλές τροποποιήσεις και περιορισμοί που συνοδεύουν τη διαδικασία αφομοίωσης της θεραπείας από τα μωρά. Βέβαια χρειάζεται σίγουρα ένα ψυχοθεραπευτικό υπόβαθρο που δεν είναι μόνο βοηθητικό αλλά και προτιμητέο. Τα μωρά είναι πολύ ευάλωτα στα συναισθήματα και στις ανάγκες τους για αυτό και είναι πολύ σημαντικό στην ψυχοθεραπεία για τα μωρά να υπάρχει ʺσυγκράτησηʺ σύμφωνα με το Winnicott.

Το μοντέλο της ψυχοθεραπείας μωρών του Emerson βασίζεται σε θεωρητικές παραδοχές, δίνεται έμφαση σε σημαντικές καταστάσεις και είναι ένας συνδυασμός καθαρτήριων και ενδυναμωτικών τεχνικών. Η ψυχοθεραπεία των μωρών βασίζεται σε παραδοχές ενός νέου πρότυπου της προγεννητικής ζωής. Σε αυτό το νέο πρότυπο τα βρέφη θεωρείται ότι είναι ευαίσθητα, επικοινωνιακά, ενεργά και έχουν συνείδηση. Είναι ευάλωτα, σωματικά και ψυχολογικά. Τα μωρά μπορούν να βιώσουν ένα προγεννητικό και περιγεννητικό ψυχικό τραύμα, που αποθηκεύεται στο σώμα τους. Οι προγεννητικές αναμνήσεις είναι πιθανό να υπάρχουν και οι προγεννητικές εμπειρίες μπορεί να έχουν δραματικές και μακροπρόθεσμες επιδράσεις σε μετέπειτα γεγονότα της ζωής. Τα προγεννητικά τραύματα έχουν αντίκτυπο στην γέννηση, καθώς οι περισσότερες επιπλοκές συμβαίνουν λόγω προγεννητικού στρες ή τραύματος.

Το προγεννητικό τραύμα και το τραύμα της γέννησης επηρεάζουν το δέσιμο κατά τη γέννηση.

Για τη διαδικασία της επούλωσης δύο είναι οι σημαντικές πτυχές: η ακριβής σύλληψη της ψυχής του μωρού και η έκφρασή της και η κάθαρση από τα συναισθήματα που συνδέονται με κάποιο τραυματικό γεγονός. Τα μωρά μπορούν να ξεπεράσουν αυτές τις επιδράσεις των επώδυνων γεγονότων απελευθερώνοντας τα συναισθήματα τους, όταν αυτά τα συναισθήματα αντικατοπτρίζονται με ακρίβεια και κατανόηση από ένα ψυχοθεραπευτή ή/και τους γονείς.

Το μοντέλο ψυχοθεραπείας του Emerson βασίζεται στους περιορισμούς και τη συγκράτηση. Στην ψυχοθεραπεία τα μωρά μπορεί να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με έντονο κλάμα, το οποίο καλείται τραυματικό κλάμα. Αυτό το έντονο κλάμα είναι ο τρόπος με τον οποίο τα μωρά απελευθερώνουν τον πόνο από ένα τραυματικό γεγονός. Το μωρό μπορεί να εκφραστεί μέσω του κλάματος χωρίς να το διακόπτει κανείς και αυτό να γίνεται σε ασφαλές περιβάλλον παρουσία του ψυχοθεραπευτή και των γονέων. Η ψυχοθεραπεία των μωρών μπορεί να οδηγήσει τα μωρά να θυμηθούν τις αναμνήσεις της γέννησης και με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή να τις αποδεχτούν ή να τις αρνηθούν οποιαδήποτε στιγμή. Τα μωρά επιτρέπουν την ενασχόληση με το τραύμα τους ή όχι, καθώς έχουν αμυντικούς μηχανισμούς τους οποίους σέβεται ο ψυχοθεραπευτής. Η αντίσταση είναι μια στρατηγική επιβίωσης και υποδεικνύει ότι ο πόνος είναι έντονος.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να φέρει τα μωρά αντιμέτωπα με πολύ επώδυνες αναμνήσεις, για αυτό η συγκράτηση είναι πολύ σημαντική, και μέσα σε ασφαλές περιβάλλον μαζί με τον ψυχοθεραπευτή και τους γονείς, το μωρό μπορεί να εκφράσει το θυμό του, την θλίψη του και την ανησυχία του. Η μαμά πρέπει να είναι πάντα παρούσα στην θεραπεία και ο μπαμπάς μπορεί να είναι παρών. Κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας ο ψυχοθεραπευτής συνέχεια παρατηρεί το μωρό για σημάδια αντίστασης και άρνησης, καθώς η θεραπεία βασίζεται στην άδεια του μωρού και σημαίνει ότι το μωρό την δέχεται. Η ψυχοθεραπεία αυτή είναι έλεγχος με επίκεντρο το μωρό και μπορεί να συγκριθεί με την ψυχοθεραπεία που έχει ως επίκεντρο το άτομο. Για να επιτευχθεί η επεξεργασία των επώδυνων αναμνήσεων χρειάζεται να ενισχυθεί η ικανότητα του μωρού στα όρια και στον έλεγχο.

Η ψυχοθεραπεία στα μωρά απαιτεί ακριβή ενσυναίσθηση, καθώς το σώμα του μωρού είναι ένα βαθιά εκφραστικό μέσο, ο ψυχοθεραπευτής χρειάζεται να κατανοεί το μωρό που λέει την ιστορία του με τη γλώσσα του σώματος. Με την ακριβή κατανόηση οι γονείς και ο ψυχοθεραπευτής συμφωνούν ότι τα θεμελιώδη συναισθήματα εκφράζονται φυσικά με επιδεξιότητα και λεπτομέρειες. Ο ψυχοθεραπευτής δεν αντανακλά μόνο τα συναισθήματα του μωρού, αλλά επίσης προσπαθεί να δημιουργήσει μια σύνδεση με τα συναισθήματα του μωρού. Η βαθιά και ακριβής κατανόηση στον πόνο του μωρού είναι πολύ ανακουφιστική. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να υποστηρίξει το μωρό να φτάσει βαθιά στη διαδικασία απελευθέρωσης του πόνου μέσω της ευαισθησίας στα σήματα του μωρού και της απόκρισης στον εκφραζόμενο πόνο. Η ενσυναίσθηση και η συγκράτηση πάνε μαζί. Όσα ισχύουν για την ψυχοθεραπεία των ενηλίκων, ισχύουν και για την ψυχοθεραπεία των μωρών : ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να έχει λύσει τα δικά του προγεννητικά και περιγεννητικά τραύματα. Επειδή τα μωρά είναι πολύ ευαίσθητα μπορούν να αντιληφθούν τη συναισθηματική φόρτιση του ψυχοθεραπευτή πολύ εύκολα. Στην ψυχοθεραπεία μωρών μπορεί να είναι φρικτό να βλέπει κάποιος το μωρό να νιώθει τόσο πόνο. Η επούλωση θα τα σώσει από τον πόνο σε ολόκληρη τη ζωή τους και θα προλάβει δυσλειτουργικές συμπεριφορές στα επόμενα χρόνια λόγω άλυτων ψυχικών τραυμάτων. Είναι πολύ εύκολο να ενεργοποιηθούν άλυτα τραύματα στον ψυχοθεραπευτή και στους γονείς.

Καθώς το μωρό λέει την ιστορία του για τη γέννηση και την προγεννητική ζωή μέσω της γλώσσας του σώματος, ο ψυχοθεραπευτής συντονίζεται με το σώμα του μωρού, μέσω ανατομικών σημαδιών (όπως η δυσμορφία του κρανίου),ψυχοδυναμικών κινήσεων ( όπως οι έντονες κινήσεις των ποδιών), συμπεριφορών ενός σοκ (όπως η υπερκινητικότητα), σωματικών συμπτωμάτων (όπως η αναπνοή), μοτίβων επικοινωνίας (όπως η αποφυγή της οπτικής επαφής), ενεργειακών συμπτωμάτων  (όπως τα κρύα πόδια) και μοτίβων σύνδεσης (όπως η απόρριψη της σύνδεσης με τη μητέρα).

Οι ψυχοθεραπευτές στα μωρά που γεννήθηκαν με καισαρική τομή ακούνε τα συμπτώματα και ψάχνουν για συγκεκριμένα σημάδια σε αυτά. Η καισαρική τομή είναι μια επιθετική διαδικασία και τα πρώτα σημάδια που ψάχνουν οι ψυχοθεραπευτές είναι το άγχος του ελέγχου και το άγχος της παραβίασης .

Τα περισσότερα μωρά που γεννιούνται με καισαρική τομή είναι σε υπερεγρήγορση, κατακλύζονται από συναισθήματα πολύ εύκολα και για αυτό η συγκράτηση είναι πολύ σημαντική, γιατί θέλουν να εκφράσουν το θυμό και τον πόνο τους αλλά ταυτόχρονα έχουν βιώσει ότι το εξωτερικό περιβάλλον μπορεί να είναι βίαιο και απειλητικό.

Τα μωρά που γεννιούνται με καισαρική τομή βιώνουν έντονα το άγχος του αποχωρισμού, είναι διχασμένα σχετικά με τη βοήθεια από το εξωτερικό περιβάλλον και έτσι οι ψυχοθεραπευτές περιμένουν σημάδια που θα υποδηλώνουν την άδεια του μωρού. Επίσης έχουν αμυντική στάση στο άγγιγμα για αυτό οι ψυχοθεραπευτές δίνουν χρόνο στο μωρό, χώρο και ασφαλή όρια για να μπορέσουν να συνδεθούν με το μωρό, πράγμα που είναι πολύ σημαντικό για την θεραπευτική δουλειά.