Δανείζομαι τον τίτλο από την ξένη ταινία «Όλοι λένε σ’αγαπώ». Το ίδιο συμβαίνει και με το «ψυχοθεραπευτής». Όλοι χρησιμοποιούν τον τίτλο, από εκεί και πέρα το χάος…
Ο "ψυχοθεραπευτής" δεν είναι ταυτόσημη έννοια με το "ψυχολόγος", αλλά κάποιος που έχει εξειδικευθεί στην Ψυχοθεραπεία. Είναι καιρός να πούμε λίγες αλήθειες επιτέλους: ένας ψυχίατρος ή ψυχολόγος μπορεί να χρησιμοποιεί τον τίτλο «ψυχοθεραπευτής» ενώ έχει θεωρητική και πρακτική κατάρτιση λίγων ωρών (100-200 ώρες), και κάποιος άλλος να έχει αφιερώσει τη ζωή του (χιλιάδες ώρες) στην ψυχοθεραπεία.
Συνεπώς δεν είναι όλοι οι «ψυχοθεραπευτές» το ίδιο, όπως δεν είναι ούτε όλοι οι χειρουργοί, ούτε όλοι οι επαγγελματίες ανεξαρτήτως τομέα. Η ψυχοθεραπεία είναι επιστήμη και τέχνη μαζί και δεν κάνουν την ίδια δουλειά όλοι οι ψυχοθεραπευτές. Και μάλιστα η διαφορά στην αποτελεσματικότητα μπορεί να είναι αστρονομική.
Και εκτός των παραπάνω, πολύ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να χρησιμοποιεί κανείς το "ψυχοθεραπευτής", χωρίς όμως ποτέ ο ίδιος να κάνει ψυχοθεραπεία, αλλά να παραπέμπει συστηματικά τους θεραπευόμενους σε άλλους συνεργάτες.
Τι είναι ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία δεν είναι απλά μία «συζήτηση». Δεν είναι ψυχοθεραπεία να μιλάμε για την καθημερινότητα, να λέμε τα νέα της εβδομάδας, τι έγινε χτες, σήμερα, ποιος σε στεναχώρησε, ποιος σε αδίκησε, και να ανακυκλώνουμε (ανούσια) τα ίδια και τα ίδια για μήνες ή χρόνια. Σκοπός είναι να αυξηθεί η αυτογνωσία, να φωτιστούν αθέατες πλευρές του εαυτού, να κλείσουν συναισθηματικές πληγές και τραύματα, να αλλάξουν αρνητικές πεποιθήσεις, να εξελιχθεί και να ωριμάσει ο άνθρωπος.
Όμως δεν χρειάζονται όλοι οι άνθρωποι μια μακροχρόνια ψυχοθεραπεία για να επιτευχθούν τα παραπάνω. Η βραχεία ψυχοθεραπεία όταν εφαρμόζεται από καταρτισμένους και έμπειρους ψυχοθεραπευτές μπορεί να έχει εξαιρετικά αποτελέσματα. Υπό τις κατάλληλες (συναισθηματικές) συνθήκες, αρκεί μία φράση, μία λέξη, ένα απόφθεγμα για να αλλάξει η συνειδητότητα και το συναίσθημα των ανθρώπων, όταν λέγεται τη σωστή ώρα, με το σωστό τρόπο. Αναλόγως τις γνώσεις, την πνευματική καλλιέργεια, τη δοτικότητα, την ικανότητα και την ένταση της επικοινωνίας παίρνουμε διαφορετικά πράγματα από τους ανθρώπους. Δεν μπορεί λοιπόν να συγκρίνεται κάποιος που έχει αφιερώσει μια ζωή στην ψυχοθεραπεία, με κάποιον που τελείωσε ένα σεμινάριο λίγων ωρών.
Βέβαια η ψυχοθεραπεία δεν είναι σαν ένα χειρουργείο, όπου ο ασθενής δεν συμμετέχει. Το αντίθετο μάλιστα, είναι μια ενεργητική διαδικασία, ένας «χορός» του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο. Για αυτό λοιπόν, εκτός από την κατάρτιση του ψυχοθεραπευτή, έχει πολύ μεγάλη σημασία η θεραπευτική σχέση, η «χημεία» μεταξύ των δύο. Μπορεί απλά ένας θεραπευόμενος να μην ταιριάζει με ένα θεραπευτή και κάποιος άλλος να του ταιριάξει καλύτερα.
Η προσωπική μας γνώμη είναι η εξής: προτιμήστε μεθόδους όπως η Συστημική ψυχοθεραπεία, Gestalt, αλλά και βραχεία ψυχοθεραπεία όπως η Γνωσιακή Αναλυτική Ψυχοθεραπεία (ΓΑΨ). Εάν σας ενδιαφέρει να γνωρίσετε καλύτερα τον εαυτό σας και να θεραπεύσετε συναισθηματικές πληγές, θα σας συνιστούσαμε να αποφύγετε την Ψυχανάλυση και τη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT).
Η Ψυχανάλυση (ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία) είναι μακροχρόνιο, πολύ αργό και απρόσωπο σύστημα θεραπείας, ενώ η CBT (γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία) είναι επιφανειακή, επικεντρώνεται στο τρίπτυχο σκέψη-συναίσθημα-συμπεριφορά και γενικά στις πρώτες 5-10 συνεδρίες έχει προσφέρει στον θεραπευόμενο ότι μπορεί να προσφέρει ψυχοεκπαιδευτικά, μαθαίνοντας ουσιαστικά τους ανθρώπους να μην ερμηνεύουν καταστροφολογικά τα συμπτώματά τους. Η CBT είναι λοιπόν βραχείας διάρκειας (πχ 10-24 συνεδρίες) και μπορεί να είναι χρήσιμη σε αγχώδεις διαταραχές (πχ κρίσεις πανικού, φοβίες και φοβικές καταστάσεις γενικότερα), αλλά για συναισθηματικά ζητήματα, θέματα ζωής και σχέσεων, σαφώς και είναι ανεπαρκής, καθώς βασίζεται συντριπτικά σε μια "λογική" προσέγγιση όλων των θεμάτων, και συχνά οι παρατεταμένες σε αριθμό συνεδρίες καταλήγουν σε ανούσια επανάληψη βασικών εννοιών. Τα ίδια ισχύουν και για τις παραλλαγές αυτών των μεθόδων.
Σχετικά με το status του ψυχοθεραπευτή
Η παραπάνω ιστορία, είναι αρκετά κοντά στο «δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις»... Και εξηγούμαι, σε πολλά συστήματα, όπως τη Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία (CBT), δεν απαιτείται ο θεραπευτής να έχει κάνει ο ίδιος προσωπική ψυχοθεραπεία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι "ψυχοθεραπευτές" να είναι οι ίδιοι "αδούλευτοι" ως άνθρωποι, δηλαδή πέρα από την όποια θεωρητική κατάρτησή τους δεν έχουν επεξεργαστεί τις πληγές τους, τις αξίες, τις προκαταλήψεις και το χαρακτήρα τους, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό θεραπευτικά (συμπεριλαμβανομένου της αδυναμίας αναγνώρισης και διαχείρισης θεμάτων μεταβίβασης και αντιμεταβίβασης).
Και για όσους θεραπευόμενους έχουν παιδιά, θα πω το αυτονόητο: πέρα από τις όποιες καλές προθέσεις και προσπάθεια, είναι φύσει ΑΔΥΝΑΤΟ να κατανοήσει ένας ψυχοθεραπευτής χωρίς παιδιά, έναν άνθρωπο με παιδιά. Η γονεϊκότητα είναι μια μοναδική κατάσταση, που μόνο αν τη βιώσει κανείς προσωπικά μπορεί να την κατανοήσει.
Για αυτό, αν σας απασχολούν ζητήματα σχέσεων (γάμου) ή οικογενειακά θέματα, το σοφό θα ήταν να επιλέξετε ένα ψυχοθεραπευτή που έχει παιδιά/οικογένεια, και που έχει δουλέψει ο ίδιος με τον εαυτό του (δηλαδή που έχει κάνει ψυχοθεραπεία ο ίδιος) ώστε να μην προβάλει σε εσάς τα δικά του ανεπίλυτα ψυχολογικά θέματα, προβλήματα ταυτότητας και προκαταλήψεις.
Ο χρόνος είναι σχετικός
Ο χρόνος είναι σχετικός. Αυτό δεν είναι μια αλήθεια μόνο για τον κόσμο της φυσικής (όπως είπε ο Αϊνστάιν), αλλά και για τον κόσμο της ψυχολογίας. Θα το έχετε βιώσει σίγουρα, ο λίγος χρόνος με κάποιους ανθρώπους να φαίνεται μια αιωνιότητα, και το αντίστροφο, ώρες με κάποιον να φαίνονται σαν μια στιγμή (όπως γίνεται για παράδειγμα με τους ερωτευμένος). Θα προτιμούσατε να συζητήσετε για τη ζωή σας 10 λεπτά με τον Καζαντζάκη, 10 λεπτά με τον Ελύτη, ή μία ώρα με τον Κλουζώ;
Από έναν άνθρωπο μέσα σε λίγα λεπτά μπορείς να πάρεις πολλά, και από έναν άλλο περνάς ώρες και δεν παίρνεις τίποτα. Σε λίγα λεπτά και με λιγοστές κουβέντες, ένας άνθρωπος μπορεί να μιλήσει για την ουσία, και ένας άλλος να μιλάει για ώρες χωρίς να λέει τίποτα που αξίζει. Δεν μετρούνται όλα με κουκιά, δεν μετρούνται όλα στη ζωή με τα λεπτά της ώρας. Οι άνθρωποι έχουν μια "ψυχολογική βαρύτητα" η οποία επηρεάζει τους άλλους, δεν έχουν όλοι το ίδιο πνευματικό πλούτο ή δυναμισμό. Έτσι λοιπόν δεν έχουν όλοι οι ψυχοθεραπευτές την ίδια ικανότητα και αποτελέσματα στην ψυχοθεραπεία (ή στο EMDR, φυσικά), πράγμα το οποίο επηρεάζει τόσο το συνολικό κόστος της θεραπείας όσο και το χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί.
Η ψυχοθεραπεία δεν είναι σαν ένας μπουφές σε εστιατόριο για να φάει κανείς «όσο αντέχει». Χρειάζεται χρόνος για να επεξεργαστεί κανείς τα όσα γίνονται στην ψυχοθεραπεία. Ούτε η ψυχοθεραπεία είναι ένα «μάθημα» για να πούμε όσα περισσότερα «χωράνε» στο χρόνο, ούτε απλά να λέμε τα ίδια και τα ίδια ξανά ή όσα μπορούμε περισσότερα, για να τα βγάλουμε από μέσα μας (αυτό ανακουφίζει προσωρινά, αλλά δεν λύνει τα προβλήματα, δεν εξελίσσει το θεραπευόμενο και ΔΕΝ είναι η ουσία της ψυχοθεραπείας). Χρειάζονται ουσιαστικές παρεμβάσεις και χρόνος (εκτός της συνεδρίας) για την ενσωμάτωση της πληροφορίας και της αλλαγής στο θεραπευόμενο.
Εκτός από τη σχετικότητα του χρόνου, και τα παραπάνω σχετικά με την τέχνη της ψυχοθεραπείας, το πως χρησιμοποιείται ο χρόνος έχει τεράστια σημασία. Αρκούν ορισμένες παρεμβάσεις στην κατάλληλη στιγμή, για να έχουμε σημαντικά αποτελέσματα (δεν είναι τυχαία η αρχή Pareto).
Διά ζώσης ή online συνεδρίες;
Οι συνεδρίες μέσω ίντερνετ μπορεί να είναι πολύ βολικές και πλέον είναι πολύ δημοφιλείς λόγω του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος στο χώρο της ψυχοθεραπείας, αλλά οι συνεδρίες διά ζώσης έχουν τεράστια διαφορά. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το e-therapy.
