Τι να περιμένετε από την Ψυχοθεραπεία για την Διπολική Διαταραχή

Ψυχοθεραπεία και Διπολική Διαταραχή

Αν εμφανίζετε συμπτώματα διπολικής διαταραχής (παλαιότερα γνωστή ως “μανιοκατάθλιψη”),πιθανότατα σας έχουν συμβουλέψει να ζητήσετε ψυχολογική υποστήριξη και να ξεκινήσετε ψυχοθεραπεία. Αν και πολλές φορές ακούγεται αυτή η συμβουλή, συνήθως λείπει μια πιο λεπτομερής εξήγηση για το τι ακριβώς είναι η ψυχοθεραπεία και πως μπορεί να βοηθήσει στη διπολική διαταραχή.

Οι τύποι ψυχοθεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν άτομα με διπολική διαταραχή είναι πολλοί και διαφορετικοί. Τα δύο βασικά στοιχεία που καθορίζουν την ψυχοθεραπεία είναι:

1. το πως προσεγγίζει την κατάσταση ο ψυχοθεραπευτής και
2. η φύση των συμπτωμάτων του ασθενή και ποια είναι η πορεία της διαταραχής.

Η θεραπεία είναι διαφορετική για ένα άτομο που για πρώτη φορά βιώνει ένα μανιακό επεισόδιο και για ένα άτομο που ήδη ζει με την διπολική διαταραχή πολλά χρόνια, καθώς η ψυχοπαθολογία των ανθρώπων και η κατάλληλη θεραπεία αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου.

Διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής

Για την διάγνωση της διπολικής διαταραχής χρειάζεται καταρχήν μια εκτενής κλινική εκτίμηση. Ένα άτομο με διπολική διαταραχή έχει ένα σύνολο συγκεκριμένων συμπτωμάτων. Η λήψη ιστορικού είναι εκτεταμένη και περιλαμβάνει στοιχεία όπως:

• Την ηλικία έναρξης της νόσου
• Την εξέλιξη των συμπτωμάτων με την πάροδο του χρόνου
• Τα καταθλιπτικά συμπτώματα της νόσου
• Την κατάσταση του ατόμου στα μεσοδιαστήματα της νόσου
• Τα συγκεκριμένα συμπτώματα όταν η διάθεση είναι ανεβασμένη
• Τα μοτίβα ύπνου και ενέργειας σε κάθε φάση της διάθεσης
• Την διάρκεια κατά προσέγγιση της κάθε φάσης της διάθεσης
• Πως η κρίση και ο παρορμητισμός επηρεάζονται στις διαφορετικές φάσεις της διάθεσης
• Την παρουσία ψυχωσικών συμπτωμάτων (παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις)
• Την παρουσία μικτών συμπτωμάτων (συμπτώματα ανεβασμένης διάθεσης και κατάθλιψης)
• Την παρουσία αυτοκτονικών σκέψεων και άλλων παραγόντων κινδύνου
• Αν οι αλλαγές της διάθεσης συνδέονται ή όχι με εξωτερικά στοιχεία
• Την χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και τις επιδράσεις τους στις διαφορετικές φάσεις της διάθεσης
• Το πλήγμα στη λειτουργικότητα στις διάφορες φάσεις
• Την επίπτωση της νόσου στις διαπροσωπικές σχέσεις
• Το ατομικό και κληρονομικό ιστορικό

Είναι φανερό ότι η διαδικασία συλλογής πληροφοριών για την εκτίμηση και την διάγνωση της διπολικής διαταραχής είναι αρκετά πολύπλοκη. Κάποιες φορές αυτή η αρχική φάση της διάγνωσης ίσως να χρειαστεί επιπλέον συνεδρίες για να ολοκληρωθεί.

Αν η διάγνωση τελικώς είναι “διπολική διαταραχή”, το επόμενο βήμα είναι να μεταφέρει ο ψυχίατρος αυτή την πληροφορία στο άτομο που ζητά βοήθεια και στην οικογένειά του.

Η πληροφόρηση ενός ατόμου ότι έχει μια χρόνια ψυχιατρική διαταραχή, η οποία θα επηρεάζει τις σκέψεις, την διάθεση και την συμπεριφορά για μια ολόκληρη ζωή δεν είναι κάτι απλό.

Επιπρόσθετα, αν ο ασθενής στοχεύει να ελέγξει τα συμπτώματά του, συνήθως χρειάζεται να αλλάξει πολλά στον τρόπο ζωής του. Για τα άτομα 18-30 ετών (μια τυπική ηλικία έναρξης της νόσου) η διάγνωση και οι προτεινόμενες αλλαγές στον τρόπο ζωής ψυχολογικά παρομοιάζονται με ένα σεισμό, με τις μετασεισμικές δονήσεις να συνεχίζονται για μήνες, αν όχι για χρόνια.

Η αρχική φάση της διάγνωσης ίσως είναι η πιο σημαντική για την θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Αυτή είναι η φάση της “αποδοχής” της θεραπείας. Κανένας δεν θέλει να ζει με μια ψυχιατρική νόσο, ειδικά με μια που χαρακτηρίζεται από έντονες διακυμάνσεις της διάθεσης που μπορεί να συνοδεύονται από εκρήξεις ενέργειας, ευερεθιστότητα, υπερβολικό αυθορμητισμό, δυσκολία στην κρίση και πιθανά ψυχωσικά συμπτώματα. Οι αντιδράσεις μετά την διάγνωση συχνά περιλαμβάνουν θυμό, κατάθλιψη, άρνηση για θεραπεία, αυξημένη χρήση ουσιών και μη σωστή λήψη της φαρμακευτικής αγωγής. Αυτά χειροτερεύουν την πρόγνωση της νόσου. Δεδομένου του ότι διακυβεύεται το μέλλον τους, συχνά κατά τη διάρκεια της φάσης προσαρμογής συστήνεται να επισκέπτονται τον ψυχοθεραπευτή εβδομαδιαία, τουλάχιστον για τους πρώτους μήνες μετά την διάγνωση.

Η θεραπεία σε αυτή τη φάση επικεντρώνεται σε δύο πράγματα: (α) στην αποδοχή της διάγνωσης και (β) στην μείωση των συμπτωμάτων και στην σταθεροποίηση της διάθεσης. Ίσως ήταν πιο ξεκάθαρο αν αυτές οι δύο πτυχές της θεραπείας ήταν περισσότερο διαφοροποιημένες χρονικά, αλλά στην πραγματικότητα η αποδοχή και η μείωση των συμπτωμάτων πάνε μαζί.

Δεν γίνεται να αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου ώστε να μειωθούν τα συμπτώματα, αν αρνείσαι την διάγνωση.

Ομοίως, είναι δύσκολο ένα άτομο να αποδεχτεί στο μυαλό του την κατάσταση καθώς αναστατώνεται από τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής.

Διπολική διαταραχή και φαρμακευτική αγωγή

Οι περισσότεροι άνθρωποι με διπολική διαταραχή βρίσκουν την λήψη φαρμακευτικής αγωγής να είναι βοηθητική και συχνά απαραίτητη για την μείωση των συμπτωμάτων. Συνήθως, η φαρμακευτική αγωγή που χρησιμοποιείται για την διπολική διαταραχή αφορά σε σταθεροποιητικά της διάθεσης, άτυπα αντιψυχωσικά, αγχολυτικά και/ή υπναγωγά και πιθανώς αντικαταθλιπτικά στα καταθλιπτικά επεισόδια. Η φαρμακευτική αγωγή έχει στόχο την μείωση της έντασης των συμπτωμάτων και τη σταθεροποίηση της διάθεσης. Ακόμα και αν ένας ασθενής είναι προκατειλημμένος αρνητικά σχετικά με τα φάρμακα, είναι απαραίτητο να γίνει μια συνεδρία με έναν ψυχίατρο για να ακούσει τις φαρμακευτικές επιλογές που έχει και να μάθει για τους πιθανούς κινδύνους και τα οφέλη τους.

Η σωστή πληροφόρηση είναι το κλειδί για την καλή θεραπεία. Όσο περισσότερα ξέρετε, τόσο περισσότερο σίγουροι θα είστε για τις αποφάσεις σας.

Η δεύτερη ουσιαστική πτυχή, μετά την μείωση των συμπτωμάτων, είναι να βοηθηθεί ο ασθενής ώστε να μπορεί να παρατηρεί τον εαυτό του, να παρεμβαίνει και να αλλάζει στον τρόπο ζωής του για να έχει μια σταθερή διάθεση. Αυτή η πτυχή της θεραπείας είναι ρεαλιστικά προσανατολισμένη σε θέματα όπως: 1) η επιμονή σε ένα υγιές πρόγραμμα ύπνου, 2) η ανάπτυξη ικανοτήτων ώστε το άτομο και η οικογένειά του να αναγνωρίζουν τα πρώιμα σημάδια και συμπτώματα ενός επεισοδίου (ψυχοεκπαίδευση), 3) την ανάπτυξη ενός διαπροσωπικού συστήματος υποστήριξης, 4) την διαχείριση των συνεπειών της διακύμανσης της διάθεσης στην οικογένεια και στις στενές σχέσεις, και 5) την αποφυγή αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών (όπως αλκοόλ, κάνναβη, κα).

Ακόμη και όταν η θεραπεία διαιρείται σε πολλά διακριτά κομμάτια, τα θέματα που προκύπτουν είναι πολύπλοκα. Οι ατομικές διαφορές απαιτούν ένα εύρος θεραπευτικών προσεγγίσεων και κάθε ψυχοθεραπευτής προσεγγίζει τους ασθενείς με ένα μοναδικό μίγμα μεθόδων. Αλλά δεν είναι ασυνήθιστο το γεγονός ότι επικεντρώνεται στην ενημέρωση και στην κατανόηση ότι αυτές οι αλλαγές μπορεί να πάρουν χρόνια. Το κλειδί είναι το πως διαχειρίζεστε και αν αποδέχεστε ειλικρινά την διάγνωση.

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής έχουν ως στόχο την ισορροπία της διάθεσης και την ελαχιστοποίηση των καταστάσεων που μπορεί να την αποσταθεροποιήσουν. Δεν είναι πυρηνική φυσική αλλά δεν υπάρχει σίγουρος τρόπος. Η πρόκληση είναι το πώς θα επιτευχθεί αυτή η ισορροπία.

Ψυχοθεραπεία και διπολική διαταραχή

H συνέχεια μετά την αποδοχή της διάγνωσης της διπολικής διαταραχής, είναι η αλλαγή των δυσπροσαρμοστικών προτύπων και συμπεριφορών.

Αυτό είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι στην ατομική ψυχοθεραπεία της διπολικής διαταραχής, γιατί κανένας δεν μπορεί να αλλάξει εύκολα αυτό που είναι. Για παράδειγμα, αν ένας ασθενής από παιδί είχε μια αγαπημένη και υποστηρικτική οικογένεια και σταθερές οικογενειακές σχέσεις, τότε έχει “κληρονομήσει”μια δυνατότητα να δημιουργεί θετικές σχέσεις. Αντιθέτως, αν η παιδική ηλικία και η εφηβεία ήταν γεμάτη με διαφωνίες, αντιφατικά πρότυπα ή και ένα διαζύγιο των γονιών ή άλλα ψυχολογικά τραύματα, τότε παρατηρούνται δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές. Έτσι λοιπόν κάποιος μπορεί να ζει σαν παιδί ακόμη και στην ενήλικη ηλικία. Αυτά τα αρνητικά πρότυπα συμπεριφοράς δουλεύονται μέσα στην ψυχοθεραπεία και τροποποιούνται.

Η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία και η βραχεία ψυχοθεραπεία σχετικά με τις υποτροπές, είναι δύο διαφορετικές εκδοχές της ψυχοθεραπείας που συνδυάζονται και γίνονται παράλληλα. Το να ζει κάποιος με διπολική διαταραχή είναι δύσκολο, ιδίως αν τα επεισόδια είναι συχνά. Για παράδειγμα, φανταστείτε για το αυτοκίνητο σας να μην ξέρατε πότε θα επιταχύνει ή θα φρενάρει ανεξάρτητα με το που είναι το πόδι σας, στο γκάζι ή στο φρένο. Ή φανταστείτε ότι οδηγείτε σε ένα δρόμο με στροφές και ενώ προσέχετε, βγαίνετε από το δρόμο ή χειρότερα να σπάτε το προστατευτικό κιγκλίδωμα και να κατρακυλάτε. Μια τέτοια εμπειρία είναι τρομακτική, και μετά το ατύχημα θα χρειαζόσασταν βοήθεια για να επιστρέψετε στη θέση του οδηγού. Αντίστοιχη είναι και η εμπειρία με τη διάγνωση και τα επεισόδια της διπολικής διαταραχής, και οι άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια για να συνεχίσουν τη ζωή τους.

Υπάρχει και ένα άλλο κομμάτι που αφορά την συναισθηματική υποστήριξη. Οι φίλοι σας, ο σύντροφός σας ή ο συνεργάτης σας ίσως κουραστούν από τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια. Η οδυνηρή πραγματικότητα είναι ότι μερικές φορές οι πιο κοντινοί σας άνθρωποι δεν ξέρουν πως να συμπεριφερθούν ή να μην μπορούν να σας παρέχουν την υποστήριξη που χρειάζεστε. Για αυτό είναι σημαντικό να έχετε έναν ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή ο οποίος πραγματικά γνωρίζει και κατανοεί τι περνάτε και μπορεί να είναι μια ανεκτίμητη πηγή υποστήριξης. Το να δέχεστε υποστήριξη όταν μαζεύετε τα κομμάτια σας μετά από ένα μανιακό ή καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να κάνει την καίρια διαφορά στην επιτυχημένη διαχείριση της κατάστασης. Αυτές οι πτυχές της υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας λίγο έχουν να κάνουν με μεθόδους και θεωρητικές προσεγγίσεις, το ουσιαστικό κομμάτι είναι να έχετε ένα άνθρωπο διαθέσιμο, παρών στον πόνο και στις δυσκολίες σας.

Υπάρχουν άλλες δύο πτυχές της ψυχοθεραπείας για την διπολική διαταραχή, που διαφέρουν από την ατομική ψυχοθεραπεία. Αυτές είναι η ψυχοθεραπεία ζεύγους και η συμμετοχή σε ομαδική ψυχοθεραπεία.

Η ψυχοθεραπεία ζεύγους είναι χρήσιμη σε εκείνους με σταθερές σχέσεις όπου η ποιότητα της σχέσης επηρεάζεται δυσμενώς από την μεταβαλλόμενη διάθεση του ατόμου. Μέρος της θεραπείας σε αυτή την περίπτωση είναι να μάθει το ζευγάρι να ξεχωρίζει “τον άνθρωπο”, από “τα συμπτώματα”. Εφόσον το ζευγάρι μπορέσει να επιτύχει αυτό τον στόχο, τότε η θεραπευτική δουλειά στη συνέχεια στοχεύει το ζευγάρι να έρθει πιο κοντά και να διαχειριστούν την επίπτωση των συμπτωμάτων της διπολικής διαταραχής στη σχέση τους.

Η ψυχοθεραπεία ζεύγους (ή ακόμη και η οικογενειακή ψυχοθεραπεία) μπορεί να αποδειχτεί πολύ σημαντική βοήθεια για κάποιον με διπολική διαταραχή.

Μία ακόμα ψυχοθεραπευτική επιλογή είναι η συμμετοχή σε ομάδες. Οι περισσότεροι άνθρωποι με διπολική διαταραχή συχνά αισθάνονται πολύ μόνοι, στιγματισμένοι, παρεξηγημένοι από άλλους και πως ο κόσμος καταρρέει εξαιτίας της διάγνωσης της διπολικής διαταραχής. Όταν μια ομάδα ατόμων συναντιέται τακτικά, μπορούν να κατανοήσουν, να συμπονέσουν και να δώσουν συναισθηματική φροντίδα και βοηθητικές συμβουλές.

Είναι πολύ ενθαρρυντικό όταν ακούς άλλους ανθρώπους με τις ίδιες ή παρόμοιες εμπειρίες που αναγνώρισαν το πρόβλημά τους και οδηγήθηκαν σε θετικά αποτελέσματα.

Αυτός ο τρόπος προσέγγισης μπορεί να απαλύνει τις καταστροφολογικές σκέψεις που συχνά βιώνουν οι άνθρωποι όταν πρωτομαθαίνουν για την διαταραχή. Η δυνατότητα να μιλήσετε ανοιχτά και να μοιραστείτε εμπειρίες μανίας ή κατάθλιψης χωρίς ενοχές, ντροπή ή αμηχανία μπορεί να σας μεταμορφώσει.