Κοινωνικού τύπου γνωσιακές προκαταλήψεις (social biases ή attributional biases)
- Ένστικτο της αγέλης (Herd Instinct, Ψυχολογία του όχλου): η τάση του ατόμου να υιοθετεί τις γνώμες και να ακολουθεί τις συμπεριφορές των πολλών.
- Προδιάθεση υπέρ των δικών μας (Ingroup bias): η τάση να επιδεικνύεται ευνοϊκή αντιμετώπιση σε άτομα που θεωρούμε δικά μας, του κύκλου μας, της ομάδας στην οποία ανήκουμε.
- Φαινόμενο Dunning-Kruger (Dunning-Kruger effect): όταν μη ικανοί άνθρωποι φέρουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, ενώ ικανοί έχουν την τάση να υποτιμούν τις δυνατότητές τους. Στην πρώτη περίπτωση αυτό συμβαίνει γιατί απουσιάζει η ικανότητα διάκρισης μεταξύ ικανότητας και ανικανότητας στους μη ικανούς ανθρώπους.
- Προκατάληψη ενός δίκαιου κόσμου (θείας δίκη) (Just-world phenomenon): η τάση για πίστη σε ένα δίκαιο κόσμο όπου κάποια στιγμή οι άδικοι θα πάθουν ότι αξίζουν.
- Φαινόμενο status quo (Status quo bias): η τάση να θέλουμε τα πράγματα να μείνουν ίδια και απαράλλαχτα ή αλλιώς να προτιμώνται υπάρχουσες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές δομές ασχέτως με τη λειτουργικότητά τους και σε βάρος εναλλακτικών επιλογών.
- Προδιάθεση ψευδούς συναίνεσης (False consensus effect): η τάση του ατόμου να υπερτιμά το βαθμό που οι άλλοι συμφωνούν μαζί του.
- Προδιάθεση προβολής (Projection bias): η τάση του ατόμου να θεωρεί ασυνείδητα ότι οι άλλοι μοιράζονται μαζί του σκέψεις, απόψεις, αξίες, συναισθήματα.
- Forer effect: η τάση του ατόμου να δίνει υψηλή αξιοπιστία σε περιγραφές της προσωπικότητάς του που αφορούν υποτιθέμενα το ίδιο, ενώ στην πραγματικότητα είναι ασαφείς και γενικές και δύναται να ισχύουν για πολύ κόσμο π.χ. ωροσκόπια.
- Ύστατο σφάλμα απόδοσης (Ultimate attribution error): όταν εσφαλμένα αποδίδουμε κάποιο χαρακτηριστικό σε ένα σύνολο ατόμων, αντί να εξατομικεύουμε για κάθε άτομο ξεχωριστά.
- Θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης (Fundamental attribution error): η τάση του ατόμου να δίνει υπερβολική έμφαση σε εξηγήσεις βάσει χαρακτήρα για συμπεριφορές που παρατηρεί σε άλλους και να υποτιμά την επίδραση των καταστάσεων και συνθηκών κάτω από τις οποίες συμβαίνουν οι συμπεριφορές αυτές. Ακριβώς το αντίστροφο έχει την τάση να κάνει για δικές του συμπεριφορές. Για παράδειγμα μπορεί να κρίνουμε τους άλλους ως μη ηθικούς όταν χρησιμοποιούν κάποιο πολιτικό ή άλλο «μέσον», αλλά όταν παρόμοια δυνατότητα παρουσιαστεί σε μας την εκμεταλλευόμαστε.
- Φαινόμενο του φωτοστέφανου (Halo effect): η τάση να κρίνουμε τους ανθρώπους βάσει επιφανειακών εντυπώσεων που έχουμε αποκομίσει από αυτούς π.χ. ένα τατουάζ.
- Ηθική τύχη (Moral luck): η τάση του ατόμου να αποδίδει υψηλό ή χαμηλό ηθικό φρόνημα αναλόγως με το αποτέλεσμα μιας πράξης και όχι αναλόγως της πρόθεσης.
- Ψευδαίσθηση διαφάνειας (Illusion of transparency): όταν υπερεκτιμάμε το πόσο μας γνωρίζουν οι άλλοι, αλλά και το πόσο εμείς γνωρίζουμε τους άλλους.