Στρες και ανησυχία

Στρες και Ανησυχία

Η ζωή είναι μια διαδικασία συνεχούς προσαρμογής στις καταστάσεις που προκύπτουν.

Τι είναι η ανησυχία;

Η ανησυχία είναι μια κατάσταση νευρικότητας και φόβου, όταν επιτρέπουμε στο στρες να παρεμβαίνει λίγο ή πολύ στην ποιότητα της ζωής μας. Η αγχώδης διαταραχή είναι μια χρόνια, ψυχολογική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από έντονα συναισθήματα ανησυχίας, φόβου και σωματικών συμπτωμάτων όπως η ταχυπαλμία, η εφίδρωση ή οι κρίσεις πανικού.

Τι είναι το στρες;

Καθημερινά στη ζωή μας βομβαρδιζόμαστε από ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Το στρες είναι οποιαδήποτε αλλαγή στην οποία πρέπει να προσαρμοστείτε, από τον πραγματικό φυσικό κίνδυνο μέχρι το στρες για ευχάριστα γεγονότα και την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων. Το στρες δεν είναι πάντα κακό ή απειλητικό για τη ζωή, είναι ένας υγιής προστατευτικός μηχανισμός που είναι αναγκαίος για την επιβίωση. Είναι η αντίδρασή μας στις επιπτώσεις του άγχους στη ζωή μας. Όσο περισσότερες είναι οι απαιτήσεις μιας κατάστασης που ξεπερνούν τις δυνάμεις μας, τόσο πιο ψυχοπιεστική είναι μια κατάσταση. Οι ευθύνες του σπιτιού  ή της δουλειάς, των παιδιών ή τα οικογενειακά βάρη, οι δυσκολίες της καθημερινότητας π.χ. τα προβλήματα στη δουλειά, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, οι προθεσμίες στο πανεπιστήμιο κλπ. μέχρι πιο σημαντικά πράγματα, όπως το διαζύγιο, ο θάνατος, η αποτυχία στις σπουδές ή στα επαγγελματικά, ή κάποια σοβαρή ασθένεια, έχουν μεγάλες απαιτήσεις και χρειάζονται πολύ κόπο για να αντιμετωπιστούν.

Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας διαμορφώνουν τη συναισθηματική μας ζωή

Αν έχουν μπει γερές βάσεις στην παιδική ηλικία, αυτό μας δίνει αυτοπεποίθηση ότι μπορούμε να διαχειριστούμε τα σκαμπανεβάσματα της συναισθηματικής μας ζωής, και να ζητήσουμε τη βοήθεια των άλλων όταν την χρειαζόμαστε. Αν αυτές δεν υπάρχουν και το περιβάλλον είναι ασταθές και ανασφαλές, τότε βρίσκουμε δύσκολο να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την ανησυχία και το στρες, και νιώθουμε λίγη αυτοπεποίθηση να ζητήσουμε την βοήθεια των άλλων ή να βασιστούμε σε άλλους. Τα παιδιά με υγιείς σχέσεις προσκόλλησης μαθαίνουν να εμπιστεύονται τους άλλους και έχουν ένα συναισθηματικό πρότυπο που τους βοηθά να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις στη ζωή τους. Τα παιδιά με ασταθείς σχέσεις προσκόλλησης μεγαλώνουν και αναλαμβάνουν πολλές ευθύνες και αναζητούν την επιβεβαίωση στις σχέσεις, και τα παιδιά χωρίς άτομα προσκόλλησης μεγαλώνοντας γίνονται επιφυλακτικά άτομα και δημιουργούν άμυνες στα συναισθήματα, με αποτέλεσμα να απομακρύνονται από τον εαυτό τους και τους άλλους.

Ανησυχία στην οικογένεια

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ των εμπειριών της νηπιακής ηλικίας και των διαταραχών στην ενήλικη ζωή. Μια ευαίσθητη απόκριση στο στρες ή μια δυσκολία στον έλεγχο των συναισθημάτων , μαζί με την ανασφαλή προσκόλληση σε άλλους, μπορεί να κάνουν τα άτομα ευάλωτα στην ανησυχία και στο στρες. Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας διαμορφώνουν χαρακτηριστικά τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τους άλλους ανθρώπους και πως αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες της ζωής. Η εικόνα του εαυτού για κάθε μέλος της οικογένειας και η συλλογική εικόνα της οικογένειας ως ομάδα επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο θα μεγαλώσει ένα παιδί. Τα παιδιά μαθαίνουν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους μέσω της αλληλεπίδρασης με τους φροντιστές τους, μαθαίνουν πως να αλληλεπιδρούν πρώτα με την οικογένεια και μετά με το εξωτερικό περιβάλλον. Οι ενήλικες που δεν είχαν το πλεονέκτημα μιας υγιούς συναισθηματικής σύνδεσης ίσως να έχουν περιορισμένες ικανότητες να ελέγξουν το στρες.

Το στρες προέρχεται από τέσσερις κύριες πηγές:

• Το περιβάλλον. Το περιβάλλον γύρω μας περιλαμβάνει τη δουλειά ή το σχολείο, τη κυκλοφοριακή συμφόρηση, τη μόλυνση, το θόρυβο, τα τηλέφωνα που χτυπάνε, τους ανθρώπους που μιλάνε δυνατά, την τηλεόραση κλπ.
• Τους κοινωνικούς ψυχοπιεστικούς παράγοντες. Αφορούν τις συνεχείς απαιτήσεις από την οικογένεια, τους εργοδότες, τους φίλους και τους γνωστούς, τα οικονομικά ή οι προθεσμίες.
• Το στρες στο σώμα. Η ανησυχία στο σώμα επηρεάζει την ικανότητά μας να αντιμετωπίσουμε τις ασθένειες. Τα σώματά μας ταλαιπωρούνται από το στρες εξαιτίας ατυχημάτων, ασθενειών, γήρανσης, εξάρτησης από το αλκοόλ ή ουσίες, έλλειψη άσκησης, διατροφής , καθώς όλα συμβάλλουν στην ποιότητα της ζωής μας. Η παρουσία αρνητικών συναισθημάτων είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της απόκρισης στο στρες και συνδέει το στρες και τα συναισθήματα. Η διαχείριση του χρόνιου στρες προκαλεί ακραία συναισθήματα. Το σώμα απειλείται από έντονα συναισθήματα, η απόκριση στο στρες ενεργοποιείται από τον υποθάλαμο, ο οποίος εκκρίνει κορτιζόλη σε όλο το σώμα, όλα τα υπόλοιπα συστήματα του σώματος καταστέλλονται και αυτό μας κάνει ευάλωτους σε νοσήματα. Οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν με χρόνιο στρες στο σώμα τους, που οδηγεί σε σωματικά συμπτώματα που αποτελούν τη βάση της ανησυχίας, του πανικού, της αδυναμίας, της εξουθένωσης, της μυϊκής έντασης , των προβλημάτων στη συγκέντρωσης και των διαταραχών του ύπνου. Ως εκ τούτου, οι σωματικές αποκρίσεις στο στρες, έχουν κόστος για τη σωματική και ψυχολογική μας ευεξία.
• Το στρες που προέρχεται από τις σκέψεις. Η πιο ισχυρή πηγή στρες είναι οι σκέψεις μας. Υπάρχει αντίκτυπο στις ζωές μας από τις παράλογες, διαστρεβλωμένες σκέψεις. Μπορούμε να επιτρέψουμε στις σκέψεις μας να τρέχουν ελεύθερα, συχνά για καταστάσεις που δεν έχουν συμβεί ή δεν θα συμβούν. Αυτές οι σκέψεις προκαλούν ανησυχία. Οι καταστάσεις με μεγάλες απαιτήσεις από εμάς αποκαλούνται ψυχοπιεστικές και προκαλούν σκέψεις όπως , ʺνιώθω αγχωμένος, νευρικός, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ, νευριάζω εύκολαʺ κλπ. Όσο περισσότερες είναι οι απαιτήσεις μιας κατάστασης και υπερτερούν των δυνατοτήτων μας τόσο πιο αγχωτική μοιάζει η κατάσταση. Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται ως θυμός, αλλαγές στη διάθεση, αισθήματα πανικού και να νιώθετε πληγωμένοι από τα σχόλια των άλλων.

Πώς μας επηρεάζει το στρες;

Ο όρος στρες είναι γενικός και χρησιμοποιείται παγκόσμια. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι στρες, το ψυχικό, το συναισθηματικό ή το σωματικό. Υπάρχουν και τέσσερις κύριες πηγές στρες: το περιβάλλον, η κοινωνία, το σώμα και οι εσωτερικές σκέψεις.

Το ζήτημα είναι ότι όλοι χρειαζόμαστε σε ένα βαθμό το στρες στη ζωή μας, διαφορετικά θα ήμασταν ληθαργικοί και αφηρημένοι. Το πρόβλημα είναι όταν το στρες δεν είναι πλέον διαχειρίσιμο. Για παράδειγμα, κάποιος που νιώθει υπερβολικό στρες ίσως να έχει συμπτώματα όπως η ναυτία, η συχνοουρία, η αϋπνία,  οι πόνοι σε διάφορα σημεία του σώματος και σε κάποιες περιπτώσεις το μακροχρόνιο, αθεράπευτο στρες που έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση έλκους στομάχου.

Γενικά, το μακροχρόνιο και μη ελεγχόμενο στρες οδηγεί σε σωματικά προβλήματα. Κάποιοι άνθρωποι έχουν τόσο στρες που δεν μπορούν να ζήσουν τη ζωή τους φυσιολογικά, δεν μπορούν να δουλέψουν, δεν μπορούν να έχουν κοινωνικές σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους. Το στρες όταν γίνεται συνήθεια, οδηγεί στην κατάθλιψη και/ή στην ανησυχία και σε κάποιες περιπτώσεις οι άνθρωποι δεν μπορούν να αφήσουν την ασφάλεια ενός οικείου περιβάλλοντος.

Καλό στρες

Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα καλά οργανωμένο σύστημα ,το οποίο αντιδρά ενστικτωδώς ανάλογα με την κατάσταση. Όπως γνωρίζουμε το στρες είναι ωφέλιμο. Για παράδειγμα οι ηθοποιοί ή οι άνθρωποι που μιλούν δημόσια χρειάζονται την έκκριση αδρεναλίνης για να  αυξήσουν την συγκέντρωση τους και να αλληλεπιδρούν με το κοινό τους. Ένα ακόμη πλεονέκτημα της αυξημένης εγρήγορσης είναι η ικανότητα να δραπετεύσουμε σε επικίνδυνες καταστάσεις, για παράδειγμα ένας άνθρωπος κάνει πίσω στο πεζοδρόμιο για να αποφύγει ένα διερχόμενο αυτοκίνητο. Αυτό λειτουργεί ως αντανακλαστικό, στην πραγματικότητα το σώμα είναι εξοπλισμένο με μηχανισμούς αντίδρασης ακόμη και πριν η συνείδηση αντιληφθεί την πράξη.

Πώς αντιδρά το σώμα μας στον κίνδυνο;

Οι αντιδράσεις του σώματός μας ελέγχονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Αυτό το σύστημα ενεργοποιείται ασυνείδητα. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα διαχωρίζεται στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα και στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα.

Συμπαθητικό νευρικό σύστημα

Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ελέγχει την απόκριση στο στρες π.χ. όταν το σώμα πρέπει να απομακρυνθεί από μια απειλητική ή επικίνδυνη κατάσταση, ή όταν το άτομο χρειάζεται να είναι σε πλήρη εγρήγορση, για παράδειγμα όταν δίνει μια διάλεξη σε κοινό. Αυτή η απόκριση είναι συνήθως πολύ γρήγορη, σχεδόν αντιδραστική.

Παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα

Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την χαλάρωση. Αυτό το σύστημα έχει ανάγκη την χαλάρωση καθώς είναι σε συνεχή εγρήγορση και αυτό οδηγεί στην εξάντληση. Μετά από μια κατάσταση επαγρύπνησης είναι αναγκαίο να χαλαρώσουμε ώστε να αφήσουμε τις κυκλοφορούντες ορμόνες να επιστρέψουν στα φυσιολογικά τους επίπεδα. Ωστόσο, το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα , αντίθετα με την άμεση ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος, χρειάζεται 20 λεπτά για να ενεργοποιηθεί.

Για αυτό χρειαζόμαστε χρόνο για να χαλαρώσουμε και δεν γίνεται αυτόματα επειδή το θέλουμε. Δυστυχώς, ζούμε σε ένα κόσμο που τρέχουμε συνεχώς, η τεχνολογία εξελίσσεται και έχει πολλά πλεονεκτήματα αλλά και σημαντικά μειονεκτήματα, καθώς δεν μας αφήνει να χαλαρώσουμε πραγματικά.

Για παράδειγμα, τα τηλέφωνα μας είναι πάντα ανοιχτά, μπορεί να ασχολούμαστε με το Twitter, το Instagram, να στέλνουμε emails και στην πραγματικότητα να είμαστε πάντα διαθέσιμοι. Μόλις χτυπήσει το τηλέφωνο, κινητοποιούμαστε. Μόλις ανοίξουμε το email μας, γυρνάμε πίσω στη δουλειά, όχι σωματικά αλλά πνευματικά.

Η συνεχής διέγερση οδηγεί σε επίμονη και συνεχή ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Για να επιτευχθεί η ισορροπία, χρειάζεται να ενεργοποιούμε το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα πιο συχνά. Αυτό μπορεί να συμβεί αν συμπεριλάβουμε στον τρόπο ζωής μας την άσκηση ή μεθόδους ενεργοποίησης του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος. Το κλειδί είναι να γνωρίζουμε ότι είναι ανάγκη να το κάνουμε. Βέβαια, τα άτομα που δεν μπορούν να χαλαρώσουν μετά τη δουλειά τους, που δεν μπορούν να κλείσουν τους διακόπτες, που οι σκέψεις τους τρέχουν και δεν μπορούν να κοιμηθούν, θα ήταν πολύ ωφέλιμο να κάνουν ψυχοθεραπεία για την διαχείριση του στρες.