Στρες, υπέρταση και γιόγκα

Στρες, υπέρταση και γιόγκα

Το άγχος και οι διαταραχές άγχους αποτελούν μείζονα θέματα υγείας στις μέρες μας. Το στρες μπορεί να παρεμβαίνει στην ομοιόσταση του οργανισμού μας και να προκαλεί σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα. Το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγεί σε ορμονικές, μεταβολικές και νευροψυχολογικές αλλαγές. Αυτές οι αλλαγές παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και στην εξέλιξη των νοσημάτων του καρδιαγγειακού.

Ποια είναι όμως η σύνδεση ανάμεσα στο στρες, την υπέρταση και τη γιόγκα;  Η απορρύθμιση του μηχανισμού του άγχους έχει σχέση με την παθογένεση της ιδιοπαθούς υπέρτασης, η οποία περιλαμβάνει την υπερδραστηριότητα του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η γιόγκα συμβάλλει στην ρύθμιση της λειτουργίας του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων. Επίσης, βοηθά στην ηρεμία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, που αυξάνει την δράση του πνευμονογαστρικού νεύρου και έτσι μειώνει την αρτηριακή πίεση στα φυσιολογικά επίπεδα.

Το στρες στις μέρες μας

Οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας δημιουργούν έντονο στρες. Το άγχος προκαλεί ένα εύρος δυσάρεστων συναισθημάτων όπως η νευρικότητα, η ανησυχία, η αναστάτωση και ο φόβος. Το στρες προκαλεί μια δυσαρμονία στην ομοιόσταση του οργανισμού. Επίσης, συμβάλλει στην παθογένεση ασθενειών όπως η υπέρταση, η κατάθλιψη, η παχυσαρκία και τα νοσήματα του καρδιαγγειακού.

Υπάρχουν αρκετές μη επεμβατικές θεραπευτικές επιλογές και τεχνικές χαλάρωσης (όπως η γιόγκα) για περιπτώσεις όπως η υπέρταση και η κατάθλιψη. Η γιόγκα είναι μια από τις πιο ασφαλείς και αποτελεσματικές μεθόδους για την αντιμετώπιση του στρες.

Ομοιόσταση του οργανισμού

Όλοι οι οργανισμοί προσπαθούν να διατηρούν μια δυναμική ισορροπία για την επιβίωση τους, αυτή η ισορροπία είναι γνωστή ως  ομοιόσταση. Η ομοιόσταση είναι η διατήρηση της σχετικής σταθερότητας των βασικών παραμέτρων για την επιβίωση των κυττάρων. Η ομοιόσταση μπορεί να διαταραχθεί από συγκεκριμένα σωματικά ή ψυχολογικά γεγονότα.

Στη σύγχρονη κοινωνία υπάρχουν πολλές συνειδητές ή ασυνείδητες απειλές για την ομοιόσταση. Η αλλοστάση είναι η διαδικασία κατά την οποία ο οργανισμός διατηρεί την φυσιολογική του σταθερότητα μέσω της αλλαγής των παραμέτρων του εσωτερικού περιβάλλοντος, και την προσαρμογή στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Έτσι, ενώ η ομοιόσταση είναι η διαδικασία που μας κρατά ζωντανούς, η αλλοστάση είναι η διαδικασία που μας βοηθά να προσαρμοζόμαστε στις περιβαλλοντικές αλλαγές.

Αιτίες ιδιοπαθούς υπέρτασης

Η ιδιοπαθής υπέρταση είναι μια πολυπαραγοντική νόσος με ισχυρή γενετική προδιάθεση. Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της νόσου. Ένας από τους κυρίαρχους παράγοντες είναι η αυξημένη λειτουργία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, η υπερδραστηριότητα του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης- αλδοστερόνης, η παχυσαρκία. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι το οξειδωτικό στρες και η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ιδιοπαθή υπέρταση.

Ο ρόλος του στρες στην παθογένεση της ιδιοπαθούς υπέρτασης

Η πολυπλοκότητα των μηχανισμών που ελέγχουν την αρτηριακή πίεση και η ανάμιξη πολλών ενδογενών και εξωγενών παραγόντων που αλληλεπιδρούν με αυτά τα συστήματα, συμβάλλουν στην παθογένεση της αρτηριακής πίεσης.

Αν και το στρες εμπλέκεται ξεκάθαρα στην αιτιολογία της ιδιοπαθούς υπέρτασης, η σύνδεση ανάμεσα στο στρες και στην σωματικά συμπτώματα της υπέρτασης δεν είναι ξεκάθαρα ή άμεσα. Πιθανόν να υπάρχουν πολλά αιτιολογικά μονοπάτια που συμβάλλουν στην ιδιοπαθή υπέρταση. Ωστόσο, το ψυχολογικό στρες είναι ένας από τους κύριους παράγοντες κινδύνου.

Χρόνιο στρες και ιδιοπαθής υπέρταση

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η έκθεση σε χρόνιο στρες οδηγεί στην έναρξη της ιδιοπαθούς υπέρτασης μέσω της απόκρισης στο στρες, η οποία περιλαμβάνει συναισθηματικές, γνωστικές, συμπεριφορικές και φυσιολογικές αλλαγές. Το στρες προκαλεί αύξηση της δράσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και μείωση της δράσης του πνευμονογαστρικού. Επιπλέον, προκαλεί αύξηση στη δραστηριότητα άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων και ενδοθηλιακή δυσλειτουργία που προκαλούν αύξηση της αρτηριακής πίεσης και του ρυθμού της καρδιάς.

Πώς το στρες προκαλεί υπέρταση;

Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση δεν είναι τόσο απλή. Ωστόσο, το χρόνιο ψυχολογικό στρες έχει άμεση επίδραση στην αρτηριακή πίεση και συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην εξέλιξη της ιδιοπαθούς υπέρτασης. Ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας της υπέρτασης είναι η υπερδραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων.

Η αύξηση της δράσης των δύο αυτών συστημάτων και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους οδηγεί σε έναν καταρράκτη αντιδράσεων. Αυτές οι αντιδράσεις έχουν επιβλαβείς επιδράσεις στα όργανα του σώματος που παίζουν ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Τα κύρια όργανα είναι οι νεφροί, ο εγκέφαλος, η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία.

Οι συνέπειες αυτών των επιδράσεων περιλαμβάνουν την ενεργοποίηση των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, το οξειδωτικό στρες και την ενδοθηλιακή δυσλειτουργία. Οι επιδράσεις αυτές μπορεί να εκδηλώνονται με διαφορετικούς τρόπους στα όργανα στόχους. Στα αιμοφόρα αγγεία, η αγγειακή φλεγμονή, αυξάνει την συστολή των αγγείων και την αρτηριακή ακαμψία,  παράγοντες που αυξάνουν την περιφερειακή αντίσταση. Στην καρδιά, μπορεί να προκαλούν ίνωση και υπερτροφία. Ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων τελικά οδηγεί στην ανάπτυξη της υπέρτασης.

Ο ρόλος της γιόγκα στην αντιμετώπιση της υπέρτασης

Η γιόγκα είναι μια αρχαία ινδική τεχνική που φέρνει ισορροπία στην ψυχική, συναισθηματική, σωματική και πνευματική υγεία. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η γιόγκα έχει πολλαπλά οφέλη στους ασθενείς με υπέρταση. Οι ακριβείς υποκείμενοι μηχανισμοί των θετικών επιδράσεων της γιόγκα στην υπέρταση δεν είναι ξεκάθαροι. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικοί λόγοι για τους οποίους η γιόγκα έχει πολλαπλές επιδράσεις σε πολλές ενδοκρινικές δομές που συμβάλλουν στην ανακούφιση του στρες και στη βελτίωση της λειτουργίας του καρδιαγγειακού συστήματος. Έτσι, η γιόγκα έχει οφέλη στην υπέρταση μέσω της δράσης στην αρτηριακή πίεση όπως και στο στρες.

Πολλοί νευροφυσιολογικοί μηχανισμοί εξηγούν τα οφέλη της γιόγκα στην θεραπεία της υπέρτασης.

Δράση στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων

Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν τις θετικές επιδράσεις της γιόγκα στο καρδιαγγειακό σύστημα μέσω της δράσης στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων και στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα.

Η τακτική εξάσκηση στη γιόγκα μειώνει σημαντικά τα επίπεδα της αδρεναλίνη και της νοραδρεναλίνης στο αίμα. Η επακόλουθη μείωση στα επίπεδα των κατεχολαμινών και της κορτιζόλης, βελτιώνει την διάθεση και ανακουφίζει από το στρες και έχει και άλλες θετικές επιδράσεις στον οργανισμό. Η γιόγκα μειώνει σημαντικά το ρυθμό της καρδιάς και την συστολική και την διαστολική αρτηριακή πίεση λόγω της ηρεμιστικής δράσης στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα και στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων.

Η γιόγκα επίσης αναστέλλει τον οπίσθιο υποθάλαμο και τη λειτουργία του συμπαθητικού συστήματος. Έτσι, μπορεί να επιφέρει την ισορροπία ανάμεσα στο συμπαθητικό και στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα την ανακούφιση του στρες.

Η γιόγκα επίσης δρα στο μεταιχμιακό σύστημα και ρυθμίζει την αυτόνομη απόκριση στο στρες. Η τακτική εξάσκηση στη γιόγκα οδηγεί στη ρύθμιση του αυτόνομου νευρικού συστήματος καθώς έχει κυρίαρχη δράση στο παρασυμπαθητικό σύστημα και μειώνει την δράση του συμπαθητικού, πράγμα που οδηγεί στη μείωση του ρυθμού της καρδιάς και της αρτηριακής πίεσης.

Οι μελέτες δείχνουν επίσης ότι η γιόγκα έχει σχέση με τη μείωση των επιπέδων της κορτιζόλης και των κατεχολαμινων. Επίσης, οδηγεί σε μείωση της δράσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και αύξηση της δράσης του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος. Η ανακούφιση του στρες μέσω της γιόγκα μπορεί να συμβαίνει λόγω της ρύθμισης των σημάτων του μεταιχμιακού συστήματος. Τα σήματα αυτά ίσως να αλλάζουν την δράση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και την ορμονική απόκριση στο στρες μέσω του υποθαλάμου.

Αύξηση της δραστηριότητας του πνευμονογαστρικού νεύρου

Με τη διέγερση του πνευμονογαστρικού, η γιόγκα ενισχύει την δράση του παρασυμπαθητικού και έτσι μετατοπίζει την αυτόνομη ισορροπία στο παρασυμπαθητικό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τις θετικές αλλαγές στις καρδιαγγειακές, νευροενδοκρινικές και μεταβολικές αποκρίσεις στο στρες. Αυτές οι αλλαγές οδηγούν στη μείωση του ρυθμού της καρδιάς και της αρτηριακής πίεσης.

Επίδραση της γιόγκα στα επίπεδα του γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA)

Το γ-αμινοβουτυρικό οξύ είναι αρνητικός ρυθμιστής της νευρικής διέγερσης καθώς αυξάνει την ένταση και την διάρκεια της απόκρισης στο στρες. Ένας από τους κύριους μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την αναστολή του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων είναι η αναστολή του πνευμονογαστρικού νεύρου μέσω του γ-αμινοβουτυρικού οξέος. Το γ-αμινοβουτυρικό οξύ είναι στοιχείο κλειδί για τις ανωμαλίες στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων στην παθολογία του στρες.

Η γιόγκα ρυθμίζει τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων μέσω της δράσης της στο γ-αμινοβουτυρικό οξύ. Η εξάσκηση στη γιόγκα οδηγεί σε σημαντική αύξηση του γ-αμινοβουτυρικού οξέος στον εγκέφαλο ειδικά στον θάλαμο. Αυτή η αύξηση στα επίπεδα του γ-αμινοβουτυρικού οξέος ίσως να είναι αποτέλεσμα της ενεργοποίησης του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος.

Οι θετικές επιδράσεις της γιόγκα μπορεί να συμβούν μέσα από πολλούς και διαφορετικούς μηχανισμούς όπως η μείωση της δράσης του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων και αύξηση των επιπέδων του γ-αμινοβουτυρικού οξέος.