Σχέσεις, χωρισμός και ντοπαμίνη

Σχέσεις, χωρισμός και ντοπαμίνη

Αν και ο έρωτας είναι ένα μαγικό συναίσθημα, υπάρχει επιστημονική εξήγηση για αυτά τα όμορφα συναισθήματα. Αντίστοιχα όμως, υπάρχουν επιστημονικοί λόγοι που εξηγούν γιατί ένας  χωρισμός πονάει τόσο πολύ: υπάρχει μια βιολογική σύνδεση ανάμεσα στη ντοπαμίνη, στις σχέσεις και στο χωρισμό.

Ντοπαμίνη και σχέσεις 

Σε μια μελέτη οι ερευνητές έδειξαν σε ανθρώπους φωτογραφίες των αγαπημένων τους. Όταν τα άτομα έβλεπαν τους συντρόφους τους, υπήρχε μια δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου όπως ο κερκοφόρος πυρήνας (ο οποίος έχει σχέση με την επιβράβευση) και το κοιλιακό καλυπτρικό πεδίο (περιοχή του εγκεφάλου που έχει σχέση με την ευχαρίστηση και το κίνητρο).

Αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου είναι πλούσιες σε ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που παίζει κύριο ρόλο στο αίσθημα της ευχαρίστησης. Ο ρόλος της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο είναι να ενεργοποιεί το μηχανισμό της επιβράβευσης, ο οποίος μας προσφέρει ευχαρίστηση και ευφορία και έχει σχέση με τους εθισμούς σε εξαρτησιογόνες ουσίες (όπως η νικοτίνη, η κοκαΐνη, το αλκοόλ, κα).

Η ντοπαμίνη, όχι μόνο κάνει τον ανθρώπινο εγκέφαλο να λειτουργεί ώστε να ενισχύει αυτά τα θετικά συναισθήματα όταν νιώθουμε αγάπη, αλλά αναστέλλει τα νευρικά μονοπάτια τα οποία είναι υπεύθυνα για τα αρνητικά συναισθήματα όπως ο φόβος. Όταν μένουμε δεσμευμένοι στην "ρομαντική αγάπη", τα νευρικά μονοπάτια που είναι υπεύθυνα για την (αντικειμενική) αξιολόγηση των άλλων ανθρώπων και τη δημιουργία σκέψεων που έχουν σχέση με το φόβο, ουσιαστικά παραμένουν απενεργοποιημένα.

Όταν νιώθουμε ερωτευμένοι, το σώμα μας παράγει ορμόνες και νευροδιαβιβαστές που ενισχύουν τα θετικά συναισθήματα. Όμως όταν αυτή η διαδικασία σταματά (όπως με ένα χωρισμό) η "στέρηση" που νιώθουμε  είναι εξαιρετικά δύσκολη, όχι μόνο σε συναισθηματικό αλλά και σε οργανικό (σωματικό) επίπεδο.

Όταν η αγάπη δεν είναι αμοιβαία, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα μπορεί να παρουσιαστούν και να είναι έντονα. Οι περιοχές του εγκεφάλου που έχουν σχέση με τους εθισμούς (όπως  ο νησιωτικός φλοιός) έχουν σχέση με τον σωματικό πόνο. Αυτές οι περιοχές για παράδειγμα, είναι ενεργοποιημένες όταν έχουμε πονόδοντο. Η διαφορά είναι ότι σε ένα χωρισμό, ο πόνος έχει μεγάλη διάρκεια.

Ο χωρισμός αλλάζει την νευροχημεία του εγκεφάλου

Οι μελέτες έχουν δείξει πως όταν κάποιος βιώνει ένα χωρισμό, υπάρχει μια πτώση στην παραγωγή των νευροδιαβιβαστών όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη που έχουν σχέση με τα συναισθήματα της ευχαρίστησης και της ευτυχίας.

Αμέσως μετά από ένα χωρισμό, βιώνουμε αυτή την απότομη αλλαγή στους νευροδιαβιβαστές και έτσι νιώθουμε συμπτώματα στέρησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να λαχταρούμε την επανασύνδεση με τους πρώην μας.

Μετά το χωρισμό, ο εγκέφαλος μπαίνει σε μια κατάσταση έντονης επιθυμίας με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να συγκεντρωθούμε σε οτιδήποτε άλλο. Στην πραγματικότητα, αυτή η σχετική έλλειψη στους νευροδιαβιβαστές έχει σχέση με τα συναισθήματα ευχαρίστησης. Έτσι, μπορεί να προκαλεί συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της κατάθλιψης.

Αν ένα άτομο περνά ένα δύσκολο χωρισμό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να ζητά την βοήθεια ενός ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή αν νιώθει την ανάγκη να μιλήσει κάπου και δεν μπορεί να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητα. Χρειάζεται μία εκτίμηση για το αν κανείς εκτός από θλίψη, έχει πέσει σε κατάθλιψη.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας μετά από ένα χωρισμό;

Σε μια μελέτη έγινε έλεγχος της λειτουργίας του εγκεφάλου σε εφήβους που είχαν χωρίσει ενώ ακόμη παρέμεναν ερωτευμένα με το άλλο άτομο. Κάθε άτομο ήταν σε διαφορετικό στάδιο του χωρισμού. Κάποιοι έστελναν μηνύματα στους αγαπημένους τους και δεν έπαιρναν ποτέ απάντηση. Άλλοι απλά ένιωθαν άσχημα που τελείωσε η σχέση τους.

Στα άτομα που έβλεπαν φωτογραφίες από τους προηγούμενους αγαπημένους τους έγινε έλεγχος της δράσης διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου, όπως το κοιλιακό καλυπτρικό πεδίο, το κοιλιακό ραβδωτό σώμα και ο επικλινής πυρήνας. Και οι τρεις αυτές περιοχές είναι κομμάτι του συστήματος επιβράβευσης/κινήτρου, οι οποίες επικοινωνούν μέσω της ντοπαμίνης.

Οι άνθρωποι που βιώνουν την απόρριψη από κάποιον άνθρωπο που αγαπούν έχουν κοινά συμπτώματα με ανθρώπους με στέρηση σε εξαρτησιογόνες ουσίες.

Ο συναισθηματικός πόνος του χωρισμού μπορεί να μοιάζει με το σωματικό πόνο

Όπως περιγράψαμε παραπάνω, ο πόνος δεν είναι στη φαντασία σας, υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι για τους οποίους μια ραγισμένη καρδιά μερικές φορές μοιάζει με έναν σωματικό τραυματισμό. Μελέτες έχουν δείξει ότι η αντίδραση του σώματος σε ένα χωρισμό είναι ίδια με αυτή στο σωματικό πόνο: οι περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται ως αντίδραση στον σωματικό πόνο, ενεργοποιούνται και στην περίπτωση του χωρισμού. Είτε έχουμε σπάσει το πόδι μας είτε έχουμε χωρίσει, υπάρχει μια ενεργοποίηση στα ίδια νευρωνικά μονοπάτια.

Μετά από ένα χωρισμό ενεργοποιείται ο μηχανισμός πάλης ή φυγής

Όταν κάποιος βιώνει ένα χωρισμό, ειδικά όταν είναι ξαφνικός, το σώμα μπαίνει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς ενεργοποιείται ο μηχανισμός "πάλης ή φυγής" (fight or flight). Σε αυτή την κατάσταση εγρήγορσης υπάρχει απελευθέρωση ορμονών που προετοιμάζουν το σώμα να αντιμετωπίσει την απειλή ή να ξεφύγει (όπως η αδρεναλίνη). Σε αυτή την κατάσταση νιώθουμε τρέμουλο ή ταχυκαρδία, οι μύες μας έχουν ένταση, δεν έχουμε όρεξη. Ακόμη, είναι συνήθεις οι ενοχλήσεις στο στομάχι και οι διαταραχές στον ύπνο. Όταν παραμένουμε σε αυτή την κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να έχουμε πονοκεφάλους, στομαχικές διαταραχές ή άλλα ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Ένας χωρισμός μπορεί να επηρεάζει το σώμα μέσω των συναισθημάτων, για αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο επαρκής ύπνος και η ισορροπημένη διατροφή. Είναι φυσιολογικό να μην νιώθετε στα καλύτερά σας μετά από ένα χωρισμό αλλά πρέπει να κάνετε κάτι για την αντιμετώπιση του συναισθηματικού άγχους που δυσκολεύει την καθημερινότητά σας.

Τι μπορώ να κάνω για να ξεπεράσω ένα χωρισμό;

Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείτε να κάνετε, τα οποία είναι βοηθητικά για να ξεπεράσετε ένα χωρισμό.

Καλό είναι να αποφεύγετε όσα σας θυμίζουν τον πρώην σύντροφό σας, και αν αυτό σας μοιάζει απλό είναι πολύ σημαντικό να μην κρατάτε φωτογραφίες ή να μην επισκέπτεστε μέρη που σας θυμίζουν τον πρώην σας, γιατί είναι πολύ πιθανό να προκαλούν απότομη αύξηση ντοπαμίνης στον εγκέφαλο που ενισχύει τα συναισθήματα στέρησης.

Μπορείτε να αυξήσετε τα επίπεδα της ντοπαμίνης με φυσικούς τρόπους, όπως να ξεκινήσετε να κάνετε άσκηση ή να εγγραφτείτε στο γυμναστήριο. Η άσκηση οδηγεί στην απελευθέρωση ενδορφινών που προκαλούν θετικά συναισθήματα στο σώμα και στο μυαλό.

Αν και μια "νέα κανονικότητα" μετά από ένα χωρισμό μπορεί να μοιάζει δύσκολη, είναι εφικτή. Χρειάζεται όμως χρόνος και να βοηθήσετε τον εαυτό σας προς αυτή την κατεύθυνση. Ένα από τα πράγματα που είναι ανάγκη να κάνετε είναι να μια λίστα με όλους τους λόγους για τους οποίους ο πρώην σύντροφός σας δεν ήταν τέλειος για εσάς και φυσικά πρέπει να υπάρχει ειλικρίνεια για τα κομμάτια της σχέσης σας που ήταν αρνητικά ή τοξικά. Τότε θα μπορείτε να ενισχύσετε το θάρρος σας και να επαναπρογραμματίσετε τον εγκέφαλό σας για να προχωρήσει στη ζωή και να μην συμβιβάζεστε με ανθρώπους που δεν σας ταιριάζουν ή που δεν σας συμπεριφέρονται με τρυφερότητα και σεβασμό.