Σχεσιακό τραύμα και ψυχοθεραπεία

Σχεσιακό Τραύμα

Ένα ψυχικό τραύμα μπορεί να έχει σημαντική και διαρκή επίδραση στη ζωή των ανθρώπων και να παρεμβαίνει σημαντικά στη λειτουργικότητά τους. Το ψυχολογικό τραύμα μπορεί να έχει πολλές μορφές, από το θάνατο ενός γονέα σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, την επιβίωση από φυσικές καταστροφές, την κακοποίηση, ως την μαρτυρία βίαιων πράξεων. Σχετικά με τη φύση του τραύματος, οι επιδράσεις του μπορεί να εμφανίζονται σε όλη τη ζωή μας, να παρεμβαίνουν στην ψυχολογική μας κατάσταση και να διαταράσσουν την ικανότητά μας να λειτουργούμε με υγιή τρόπο. Αν και κάθε άνθρωπος έχει τη δική του μοναδική τραυματική εμπειρία, υπάρχουν κοινά γνωρίσματα στη ζωή των ανθρώπων που έχουν βιώσει τραυματικά γεγονότα, ειδικά όταν ο τύπος του τραύματος είναι σχεσιακός.

Η επίδραση ενός σχεσιακού τραύματος στη λειτουργικότητα μπορεί μερικές φορές να μοιάζει σαν κάτι ξένο για εκείνους που δεν έχουν βιώσει άμεσα το τραύμα. Ίσως να μην κατανοείτε πλήρως τι περνά ο αγαπημένος σας και να αναρωτιέστε γιατί οι τραυματικές εμπειρίες συνεχίζουν να έχουν ισχυρή επίδραση πάνω του, ειδικά αν το γεγονός έχει συμβεί πολύ παλιά. Για άλλους, η καταστροφική επίδραση μοιάζει λογική, αλλά ίσως να νιώθετε χαμένοι και να μην ξέρετε πώς να βοηθήσετε τον αγαπημένο σας για να προχωρήσει στη ζωή του και να ξανακερδίσει τη χαμένη του λειτουργικότητα, ιδίως αν ο άνθρωπός σας έχει ζητήσει τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή στο παρελθόν, αλλά τελικά δεν μπόρεσε να ανακουφιστεί από τα βιώματα και τα συμπτώματα. Εξερευνώντας τις μοναδικές δυσκολίες ενός σχεσιακού τραύματος , μπορείτε να κατανοήσετε πιο βαθιά την εμπειρία του αγαπημένου σας και τις πιθανότητες ανάρρωσης.

Τι είναι το σχεσιακό ψυχικό τραύμα;

Το σχεσιακό τραύμα προκαλείται από ένα άτομο προς κάποιο άλλο, στο πλαίσιο μιας διαπροσωπικής σχέσης, π.χ. όταν κάποιος πληγωθεί από μια συμπεριφορά. Τα σχεσιακά τραύματα που συμβαίνουν στην παιδική ηλικία είναι ιδιαίτερα τραυματικές εμπειρίες, ειδικά αν αυτές συμβαίνουν στη σχέση παιδιού-γονέα και περιλαμβάνουν σωματική,  συναισθηματική ή  σεξουαλική κακοποίηση και παραμέληση. Ωστόσο, το σχεσιακό τραύμα δεν περιορίζεται απαραίτητα σε διαμορφωτικές εμπειρίες, ούτε στις σχέσεις μεταξύ γονέα και παιδιού.  Είναι πιο πιθανό, οι σχεσιακές παραβιάσεις να διαπράττονται από ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων, σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής, και να έχουν πολλές μορφές, περιλαμβανομένης της σεξουαλικής βίας, του εκφοβισμού, της απιστίας και των συντρόφων. Ακόμη και το ανεπίλυτο πένθος από μια απώλεια σημαντική κοινωνικά μπορεί να προκαλέσει μια μορφή σχεσιακού τραύματος, αντίθετα με το γεγονός ότι δεν υπάρχει αυτουργός με την κλασική έννοια.

Οι επιδράσεις του σχεσιακού τραύματος

Στην καρδιά του σχεσιακού τραύματος βρίσκεται ο τραυματισμός της ασφαλούς προσκόλλησης, που είναι το θεμέλιο της αίσθησης ασφάλειας. Ο δεσμός μητέρας-παιδιού τυπικά αποτελεί ʺπρότυπο προσκόλλησηςʺ και όταν αυτή η προσκόλληση είναι ασφαλής, μας εμποτίζει με διαρκή εσωτερική ασφάλεια, σθένος, αυτοπεποίθηση, και ένα είδος συναισθηματικού χάρτη που μας καθοδηγεί στη ζωή. Ωστόσο, όταν η προσκόλληση ανάμεσα σε ένα μικρό παιδί και στο φροντιστή του δεν είναι ασφαλής, εμποδίζει τη δημιουργία αυτής της θεμελιώδους αίσθησης ασφάλειας. Έτσι, τα τραύματα που συμβαίνουν στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να είναι σημαντικά, καθώς μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη φυσιολογική ανάπτυξη του ατόμου και την ικανότητα σχηματισμού ασφαλούς σύνδεσης  στα πρώιμα και πιο σημαντικά στάδια της ζωής. Ωστόσο, η ανθρώπινη ανάγκη για προσκόλληση συνεχίζεται καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής και οι παραβιάσεις στην προσκόλληση μέσω ενός τραύματος μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση, και να βλάψουν την ικανότητα του ατόμου για ασφαλή προσκόλληση στο μέλλον.

Όλες οι μορφές τραυματισμού προσκόλλησης έχουν σημαντικές επιδράσεις και αυτές με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε νευρολογικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαταραχές.

Νευρολογικές επιδράσεις

Τα ψυχικά τραύματα της πρώιμης παιδικής ηλικίας έχει αποδειχθεί ότι έχουν επιβλαβή επίδραση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, προκαλώντας δομικές και χημικές αλλαγές. Αυτές περιλαμβάνουν μείωση του όγκου του ιππόκαμπου, του προμετωπιαίου φλοιού και της παρεγκεφαλίδας. Αυτές οι περιοχές είναι πολύ σημαντικές στις διαδικασίες όπως η μάθηση και η μνήμη, η ρύθμιση των συναισθημάτων, οι εκτελεστικές λειτουργίες, η συμπεριφορά και οι νοητικές λειτουργίες. Επιπλέον, το ψυχολογικό τραύμα συνδέεται με ανωμαλίες στα επίπεδα της κορτιζόλης και με μειωμένη ικανότητα για τη ρύθμιση των επιπέδων της κορτιζόλης, πράγμα το οποίο μπορεί να βλάψει τις γνωστικές λειτουργίες, την κοινωνικοποίηση και την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Καθώς το τραύμα της παιδικής ηλικίας μπορεί να προκαλέσει ιδιαίτερες βλάβες εξαιτίας της παρέμβασης στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, το σχεσιακό τραύμα στην ενηλικίωση έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί πολλά όμοια νευρολογικά προβλήματα.

Ψυχολογικές επιδράσεις

Οι ψυχολογικές επιδράσεις του σχεσιακού τραύματος μπορεί να είναι εξουθενωτικές και να έχουν τις ρίζες τους σε τραύματα προσκόλλησης, είτε αυτά τα προβλήματα συμβαίνουν στην πρώιμη παιδική ηλικία, είτε στην ενήλικη ζωή. Αυτές οι επιδράσεις μπορούν και τυπικά να περιλαμβάνουν έντονα συναισθήματα, συμπεριλαμβανομένης της βαθιάς θλίψης, του θυμού, της απώλειας της αυτοπεποίθησης, των ενοχών, της απελπισίας, της αυτοαπομόνωσης και του φόβου.

Επιπλέον, η ικανότητα ρύθμισης των συναισθημάτων, η διαχείριση του στρες, η κατανόηση οδηγούν σε υγιείς σχέσεις εμπιστοσύνης και η εμπειρία της ειλικρινούς οικειότητας είναι σε κίνδυνο όταν παρεμβαίνουν σχεσιακά τραύματα, καταστρέφοντας τη σχέση με τον εαυτό μας και με τον κόσμο. Αυτή η αποξένωση μπορεί να επηρεάσει και την ικανότητα ενός ανθρώπου να δημιουργήσει την αίσθηση της ταυτότητά του και να διακυβεύεται η αναγνώριση των συναισθημάτων του.

Μερικές φορές, οι επιδράσεις ενός σχεσιακού τραύματος εκδηλώνονται με διακριτές διαταραχές της ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, οι διαταραχές άγχους, το μετατραυματικό στρες (PTSD), οι διαταραχές προσωπικότητας και οι διαταραχές αποσύνδεσης. Σε όλες τις περιπτώσεις, το στρες του σχεσιακού τραύματος μπορεί να αυξήσει τη σοβαρότητα των προϋπαρχόντων ψυχικών διαταραχών ή να μειώσει την ικανότητα ενός ατόμου να διαχειριστεί την κατάσταση του  εξαιτίας της γενικά εκτεθειμένης συναισθηματικής λειτουργίας.

Συμπεριφορικές επιδράσεις

Η νευρολογική και ψυχολογική επίδραση του σχεσιακού τραύματος συχνά εκδηλώνεται με ένα πλήθος προβλημάτων συμπεριφοράς καθώς ένα άτομο αγωνίζεται να δει τον αφιλόξενο εσωτερικό του κόσμο. Μερικοί άνθρωποι που έχουν βιώσει ένα ψυχικό τραύμα βάζουν λόγια στα συναισθήματά τους, στις ανάγκες και στις επιθυμίες τους, επειδή παλεύουν να τα αναγνωρίσουν και επειδή φοβούνται την απόρριψη ή ότι θα πληγωθούν ξανά. Αυτό θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα συμμετοχής σε ουσιαστικές και ικανοποιητικές κοινωνικές σχέσεις και στη δημιουργία ενός ισχυρού κοινωνικού δικτύου υποστήριξης.

Επίσης, η έλλειψη ικανοτήτων ελέγχου των συναισθημάτων ίσως να οδηγεί σε ακατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις και συμπεριφορές, καθώς η ασταθής αίσθηση της ταυτότητας ίσως να οδηγεί σε φαινομενικά ασταθείς μετατοπίσεις συμφερόντων και στόχων. Πολλοί άνθρωποι μετά από ένα τραυματικό γεγονός στρέφονται σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές όπως η κατάχρηση ουσιών ή ο αυτοτραυματισμός σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν το έντονο στρες. Σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και τα απλά πράγματα της καθημερινότητας γίνονται δύσκολα, περιλαμβανομένης της προσωπικής φροντίδας και της συμμετοχής σε επιμορφωτικές και επαγγελματικές συναντήσεις.

Πώς μπορεί η ψυχοθεραπεία να βελτιώσει τη λειτουργικότητα και να επαναφέρει την ευεξία;

Ενώ κάποιοι άνθρωποι αναρρώνουν από το σχεσιακό τραύμα φυσιολογικά με την πάροδο του χρόνου, για άλλους οι επιδράσεις ενός τέτοιου τραύματος παραμένουν βαθιές στην ψυχή και παρεμβαίνουν συνεχώς στη λειτουργική τους ικανότητα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία είναι απαραίτητη ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια και να επιτευχθεί η επούλωση. Ένας καλά εκπαιδευμένος και ικανός ψυχοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει τον αγαπημένο σας να εξερευνήσει την επίδραση του τραύματος και να αντιμετωπίσει την βλάβη που έχει προκληθεί. Ο ψυχοθεραπευτής μέσω της θεραπευτικής σχέσης μπορεί να αποτελέσει πρότυπο ισχυρής και ασφαλούς σύνδεσης, και έτσι να βοηθήσει στο σχηματισμό μηχανισμών υγιούς προσκόλλησης.

Όταν ένας άνθρωπος που έχει υποστεί ένα σχεσιακό τραύμα αποφασίσει να δεσμευτεί στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία με έναν ψυχοθεραπευτή, αυτό του προσφέρει τη δυνατότητα να επιδιορθώσει τις σχέσεις του, και μπορεί να επέλθει η επούλωση. Το γενναίο και επίπονο ταξίδι της επούλωσης για το άτομο που έχει υποστεί ένα σχεσιακό ψυχικό τραύμα οδηγεί στην αποκατάσταση της βλάβης και των συνεπειών αυτής, την καλλιέργεια δεξιοτήτων, και την ανάπτυξη μιας νέας αφήγησης (ιστορίας ζωής) που προσφέρει την αίσθηση ταυτότητας στη ζωή και  ένα εμπνευσμένο πλαίσιο αναφοράς.

Τελικά, η θεραπευτική σχέση μπορεί να καθοδηγήσει το άτομο προς τη διορατικότητα και τις αναγκαίες δεξιότητες για την επίλυση του τραύματος και στη βελτίωση της νευρολογικής, ψυχολογικής και συμπεριφορικής λειτουργικότητας ως αποτέλεσμα της κατανόησης και της εξάσκησης. Πολλές ψυχικές διαταραχές μπορεί να θεραπευτούν και να επέλθει η ψυχική ηρεμία.

Φυσικά, η επούλωση χρειάζεται χρόνο. Σε περιπτώσεις σοβαρών λειτουργικών δυσκολιών,  η μακροχρόνια ομαδική ψυχοθεραπεία προσφέρει ένα ιδανικό περιβάλλον για να συνεχίσετε αυτό το θεραπευτικό ταξίδι. Η καθοδήγηση ενός ειδικού ψυχοθεραπευτή, βοηθά τους θεραπευόμενους να νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα ασφαλές περιβάλλον με συμπονετικούς "συμβολικούς γονείς" γύρω τους.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της ανάρρωσης, ο αγαπημένος σας θα έχει την ευκαιρία να κερδίζει συνεχώς εφόδια και να βελτιώνει τις δεξιότητες που χρειάζονται για να αυξήσει την αυτογνωσία του, τον έλεγχο των συναισθημάτων του, και την έκφραση του εαυτού του. Την ίδια στιγμή, το κοινωνικό περιβάλλον και η μακροχρόνια ψυχοθεραπεία σημαίνουν ότι ο αγαπημένος σας μπορεί να βιώσει αληθινή σύνδεση με τους άλλους και να σχηματίσει αληθινούς δεσμούς που θα λειτουργούν ως πρότυπο για τις μελλοντικές του σχέσεις.

EMDR

Το EMDR είναι μια εξαιρετική μορφή ψυχοθεραπείας που βοηθά τους ανθρώπους να επουλώσουν ψυχολογικά τραύματα και τα συμπτώματα που τα συνοδεύουν, ως αποτέλεσμα τρομακρικών εμπειριών της ζωής. Οι επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση του EMDR στους ανθρώπους οδηγεί σε οφέλη που χρειάζονται χρόνια για να γίνουν αντιληπτά με την κλασική ψυχοθεραπεία. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο έντονος συναισθηματικός πόνος απαιτεί πολύ χρόνο για να επουλωθεί. Η θεραπεία με EMDR δείχνει ότι το μυαλό μπορεί στην πραγματικότητα να επουλωθεί από το ψυχολογικό τραύμα πολύ γρηγορότερα.

Ας χρησιμοποιήσουμε ένα παραλληλισμό για να εξηγήσουμε τι κάνει το EMDR. Σε σωματικό επίπεδο, όταν χτυπήσετε το χέρι σας, το ανοσοποιητικό σύστημα δουλεύει ώστε να κλείσει η πληγή. Αν ένα ξένο σώμα ή επαναλαμβανόμενη βλάβη ερεθίσει την πληγή, αναστέλλεται η επούλωση και προκαλείται πόνος. Από τη στιγμή που θα ξεπεραστούν τα εμπόδια, η επούλωση συνεχίζεται. Σε ψυχολογικό επίπεδο, η θεραπεία με EMDR αποδεικνύει ότι μια παρόμοια ακολουθία γεγονότων συμβαίνει στις ψυχικές διαδικασίες. Το σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών του εγκεφάλου ρυθμίζει την ψυχική υγεία. Αν το σύστημα αυτό μπλοκαριστεί ή παρατηρηθούν ανωμαλίες από την επίδραση ενός επώδυνου γεγονότος, η συναισθηματική πληγή εντείνεται και μπορεί να προκαλέσει έντονο συναισθηματικό πόνο. Από τη στιγμή που τα εμπόδια θα ξεπεραστούν, η επούλωση συνεχίζεται. Με τη χρήση ειδικών πρωτοκόλλων και διαδικασιών στην θεραπεία με EMDR, οι ψυχοθεραπευτές βοηθούν τους ανθρώπους να ενεργοποιήσουν φυσιολογικά τη διαδικασία της επούλωσης.