Σχολικός εκφοβισμός

Σχολικός εκφοβισμός

Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι μια μορφή κακοποίησης και ο σκοπός είναι να σταματήσει  να συμβαίνει ή να συνεχιστεί. Η ίδια η φύση του εκφοβισμού, δηλαδή η χρήση και η κατάχρηση της εξουσίας, σημαίνει ότι απαιτείται δράση για την αντιμετώπιση αυτής της δυναμικής. Είτε είστε θύμα εκφοβισμού είτε πιστεύετε ότι δέχεστε εκφοβισμό, είστε μάρτυρας ή υποπτεύεστε τον εκφοβισμό πάντα υπάρχει κάτι που μπορείτε να κάνετε.

Ποιες είναι οι επιδράσεις του εκφοβισμού;

Ο εκφοβισμός έχει συχνά βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες αρνητικές επιδράσεις στο θύμα, βέβαια καμία εμπειρία εκφοβισμού δεν είναι ποτέ ίδια και ως εκ τούτου οι συνέπειες ποικίλλουν. Οι μελέτες επικεντρώνονται κυρίως στις μακροχρόνιες ψυχολογικές επιδράσεις του εκφοβισμού και δείχνουν ότι οι άνθρωποι που έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού στην παιδική ηλικία έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κρίσεις πανικού, κοινωνικό άγχος και αυτοκτονικές σκέψεις ως ενήλικες.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η ψυχολογική βλάβη που προκαλείται από τον εκφοβισμό δεν τελειώνει επειδή απλά το θύμα έχει ενηλικιωθεί και έχει μια διαφορετική ζωή, στην οποία πλέον δεν το εκφοβίζουν. Το bullying αποτελεί ένα ψυχολογικό τραύμα και προκαλεί μακροχρόνια θέματα, επομένως όσο πιο γρήγορα αντιμετωπιστούν τα προβλήματα, τόσο πιο γρήγορα μπορούν να αποτραπεί η δημιουργία βαθύτερων προβλημάτων.

Όσο συμβαίνει ο εκφοβισμός, το θύμα μπορεί να νιώθει ότι δεν μπορεί να μιλήσει για αυτό. Μπορεί να νιώθει τρομοκρατημένο, να ντρέπεται για το τι σκέφτονται οι άλλοι για αυτό ειδικά αν το περιβάλλον στο οποίο δέχεται το bullying δεν είναι υποστηρικτικό. Σε αντίθεση με την δημοφιλή πεποίθηση, το bullying δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στο σχολείο, μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία. Μπορεί να συμβεί στο χώρο εργασίας ή ακόμη και στην προσωπική ζωή. Τα σχολεία, οι εργοδότες, οι οργανισμοί, οι φίλοι ακόμη και τα μέλη της οικογένειας συχνά αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν ή να αναλάβουν δράση κατά του εκφοβισμού.

Εν τω μεταξύ οι θύτες μπορούν να συνεχίζουν ανενόχλητοι τη συμπεριφορά τους πράγμα που τελικά οδηγεί σε κακές σχέσεις, και επηρεάζει την ποιότητα της δικής τους ζωής και των ανθρώπων γύρω τους. Ως εκ τούτου, δεν είναι ασυνήθιστο για εκείνους που εκφοβίζουν να υποφέρουν από κατάθλιψη, να έχουν θέματα με την κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ, προβλήματα στις σχέσεις, δυσκολία στη διαχείριση θυμού και αυτοκτονικές τάσεις.

Αντιμετώπιση εκφοβισμού

Η ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική μπορούν να βοηθήσουν το θύμα είτε ο εκφοβισμός συνέβη στο παρελθόν είτε συμβαίνει τώρα. Ο ψυχοθεραπευτής συζητά με το θύμα για τα γεγονότα, για τα συναισθήματα, τις σκέψεις του και τι μπορεί να κάνει για να αλλάξει την κατάσταση.

Ψυχοθεραπεία για τα θύματα εκφοβισμού

Η ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται στην κατανόηση του πως ο εκφοβισμός επηρεάζει το θύμα. Σαν αποτέλεσμα, το θύμα αποκτά αυτογνωσία και κατανοεί την κατάσταση πράγμα που το κάνει να νιώθει πιο δυνατό, αφήνοντας στην άκρη τα συναισθήματα της αβοηθητότητας και της ευαλωτότητας. Ο στόχος είναι η επούλωση, η απόκτηση μιας νέας οπτικής και η μεγαλύτερη συμπόνια για τον εαυτό και τους άλλους.

Ο εκφοβισμός δημιουργεί ένα κύκλο θυματοποίησης που μπορεί να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή, επηρεάζοντας πολλά κομμάτια της προσωπικής ζωής. Το πρώτο βήμα της ψυχοθεραπείας και της συμβουλευτικής για το bullying είναι να κατανοήσει το θύμα ότι αυτή η συμπεριφορά είναι ανάγκη να σταματήσει. Το δεύτερο βήμα είναι να μην επικεντρωθεί στο ποιος φταίει και στο τι είναι σωστό και τι λάθος, αλλά να δουλέψει για να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει την κατάσταση, να σταματήσει και να αλλάξει τις μη βοηθητικές συμπεριφορές, τα συναισθήματα και τις σκέψεις. Αυτό δεν μπορεί να γίνει άμεσα, η καταπολέμηση των επιπτώσεων του bullying σε ένα παιδί ή σε έναν έφηβο δεν είναι κάτι στιγμιαίο. Ωστόσο, η επίγνωση της κατάστασης, κάνει πιο εύκολο το να σπάσει αυτός ο κύκλος της θυματοποίησης και να καταπολεμηθούν οι επιβλαβείς συνέπειες του bullying.

Ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους της ψυχοθεραπείας, προκειμένου ένα άτομο να ξεπεράσει την τραυματική εμπειρία του εκφοβισμού, είναι να σταματήσει το θύμα να κατηγορεί τον εαυτό του. Υπάρχουν πολυάριθμες μελέτες που δείχνουν ότι αυτό είναι κάτι σύνηθες στις περιπτώσεις εκφοβισμού. Τα θύματα του bullying ίσως να κατηγορούν την εμφάνισή τους, την προσωπικότητά τους ή την αδυναμία να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ως τους λόγους του εκφοβισμού. Αν τα θύματα δεν αποδεχτούν την ατομικότητα τους και δεν σταματήσουν να κατηγορούν τον εαυτό τους, είναι πολύ δύσκολο να επουλωθούν από το τραύμα.

Ψυχοθεραπεία για τους θύτες εκφοβισμού 

Την ίδια στιγμή οι θύτες, μπορεί να αναγνωρίζουν ότι δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και μπορεί κατά καιρούς να συνειδητοποιούν τον επώδυνο αντίκτυπο που έχει αυτό στους άλλους. Δεν είναι ασυνήθιστο να νιώθουν ντροπή, ενοχές, φόβο και αποδοκιμασία και αυτά τα συναισθήματα να  είναι πιο έντονα πριν, στη διάρκεια και μετά από ένα επεισόδιο εκφοβισμού. Εάν ένα άτομο νιώθει δυσαρεστημένο με κάποιες πτυχές της ζωής του μπορεί για αυτό να φταίει η συμπεριφορά του.

Ψυχοθεραπεία για παιδιά-θύματα εκφοβισμού

Αν ένα παιδί είναι θύμα bullying, η ψυχοθεραπεία το βοηθά να επικεντρωθεί στις θετικές φιλίες που έχει ή το ενθαρρύνει να δημιουργήσει νέες, πιο ασφαλείς φιλίες. Η φιλία είναι πολύ σημαντική ώστε να υπάρχει ένα σταθερό υποστηρικτικό δίκτυο. Τα παιδιά που είναι θύματα εκφοβισμού είναι ανάγκη να κάνουν δραστηριότητες που θα αυξήσουν την αξία του εαυτού και να περνούν χρόνο με θετικούς ανθρώπους-πρότυπα.

Αν πιστεύετε ότι το παιδί σας είναι θύμα εκφοβισμού, τότε η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τα συναισθήματά του.

Αν ο εκφοβισμός είναι κάτι που συμβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα ή είναι σοβαρός τότε είναι αναγκαία η μακροχρόνια ψυχοθεραπεία. Αρχικά , στην ψυχοθεραπεία το θύμα αναπτύσσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον ψυχοθεραπευτή ώστε να νιώσει ασφάλεια να μοιραστεί όσα έχει ζήσει, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.

Το επόμενο βήμα είναι να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση του θύματος. Ο ψυχοθεραπευτής και ο θεραπευόμενος δουλεύουν μαζί ώστε να καταπολεμήσουν το άγχος, τους φόβους και την ανησυχία. Ο θεραπευόμενος μαθαίνει νέες δεξιότητες. Όλοι αυτοί οι μακροπρόθεσμοι στόχοι, μπορούν να σπάσουν σε μικρότερους βραχυπρόθεσμούς στόχους, και να χρειαστούν διαφορετικές παρεμβάσεις για κάθε θέμα που προκύπτει.