Ο δύσκολος δρόμος της συγχώρεσης
Πολλές φορές στη ζωή οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με συμπεριφορές οι οποίες στα δικά τους μάτια είναι άδικες και λανθασμένες σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Αυτή λοιπόν η αίσθηση του βιώματος της αδικίας, της σκληρότητας ή της απαξίωσης που αισθάνονται, λόγω της συμπεριφοράς κάποιων ανθρώπων απέναντί τους, συχνά παραμένει ως αγκάθι στην ψυχή τους για πολύ καιρό και ίσως σε κάποιες περιπτώσεις και για όλη τη ζωή τους. Αισθάνονται ότι αυτά τα γεγονότα αποτελούν πληγή για την ψυχή τους, και αυτό καλλιεργεί μέσα τους αισθήματα θυμού, και σε κάποιες περιπτώσεις μίσος και επιθυμία για εκδίκηση. Ωστόσο, όπως είναι φυσικό αυτά τα συναισθήματα κυρίως τιμωρούν αυτόν που τα βιώνει και λειτουργούν ως εμπόδιο στην προσωπική του ευημερία και εξέλιξη.
Πράγματι, τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει κάθε άνθρωπος που έχει πληγωθεί και δυσκολεύεται να συγχωρήσει, λειτουργούν ως εμπόδιο στη ζωή του. Πιθανόν να σπαταλάει πολλή ενέργεια στην ενασχόληση με το τραύμα που βίωσε και τον θύτη, να τα βάζει με τον εαυτό του που επέτρεψε αυτή τη συμπεριφορά και να αναλύει στιγμή προς στιγμή το γεγονός. Επίσης, μπορεί να νιώθει θλιμμένος και απογοητευμένος από τη ζωή και τους ανθρώπους, να προχωράει σε γενικεύσεις και να δυσκολεύεται να εμπιστευτεί νέους ανθρώπους. Ο τρόπος για να λυτρωθεί κάποιος από αυτά τα συναισθήματα και τις σκέψεις είναι η συγχώρεση. Είναι αναγκαίο να συγχωρέσουμε προκειμένου να αισθανθούμε γαλήνη. Μόνο τότε μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας καταστάσεις που μας κρατάνε δέσμιους και να αισθανθούμε την ψυχή μας να απελευθερώνεται.
Ωστόσο δεν είναι πάντα εύκολη η διαδικασία της συγχώρεσης. Αρχικά, εξαρτάται από την προσωπικότητα του ατόμου που καλείται να συγχωρήσει. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι το ψυχικό σθένος να αντιμετωπίζουν τα γεγονότα με αντικειμενικότητα, ενσυναίσθηση, γενναιότητα και αισιοδοξία. Η συγχώρεση απαιτεί αγάπη προς τον «άνθρωπο» και η αγάπη προς τον άνθρωπο προϋποθέτει την αγάπη προς τον εαυτό. Ένας άνθρωπος που δεν έχει αναπτύξει μια καλή σχέση με τον εαυτό του, δυσκολεύεται να συγχωρέσει. Επιπλέον, το αν είναι εύκολη η διαδικασία της συγχώρεσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός που έχει συμβεί, καθώς δεν είναι το ίδιο να συγχωρήσει κάποιος ένα ψέμα και το ίδιο να συγχωρήσει ένα φόνο. Δε θα πρέπει να έχουμε την ελπίδα ή την απαίτηση όλοι οι άνθρωποι να συγχωρέσουν τον θύτη τους. Άλλωστε κάτι τέτοιο δε θα ήταν εφικτό. Πώς θα μπορούσε άλλωστε μια μάνα να συγχωρέσει τον φονιά του παιδιού της; Αυτό όμως που είναι απαραίτητο, προκειμένου ένας άνθρωπος να είναι ψυχικά γαλήνιος και υγιής είναι η συμφιλίωση. Με τον όρο «συμφιλίωση» αναφερόμαστε στη συμφιλίωση με το δυσάρεστο γεγονός, την αποδοχή του ως κάτι τετελεσμένο και στη γνώση πως το μίσος που φωλιάζει στην ψυχή ή η εκδίκηση, δεν πρόκειται να αλλάξει αυτό που έχει συμβεί. Άρα, ακόμα και αν δεν είμαστε κάποιες φορές σε θέση να συγχωρέσουμε, θα πρέπει να συμφιλιωθούμε με το γεγονός που έχει συμβεί και να απελευθερωθούμε όσο το δυνατόν περισσότερο από αρνητικά συναισθήματα. Να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας που επέτρεψε να συμβεί αυτό το γεγονός ή που δεν απέδωσε δικαιοσύνη, και να συνειδητοποιήσουμε πως οι ενέργειες κάποιου άλλου ατόμου δε μειώνουν την αξία μας. Συχνά τα θύματα, χρεώνουν στον εαυτό τους όσα έχουν υποστεί, και καταλήγουν σε δυσλειτουργικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες τους αξίζει η άσχημη συμπεριφορά και οι ίδιοι δεν αξίζουν τον σεβασμό. Μετά από τη συγχώρεση του “εαυτού”, το άτομο καλείται να συγχωρήσει τον δράστη της άσχημης συμπεριφοράς ή πράξης. Καλείται να τον δει ως ανθρώπινο πλάσμα με αδυναμίες, φόβους και ανασφάλειες και να προσπαθήσει να του βρει ελαφρυντικά ή να έρθει στη θέση του. Σε κάθε περίπτωση όμως καλείται να συμφιλιωθεί με αυτό που έχει συμβεί, να νοιώσει δυνατός και να το προσπεράσει. Να μειώσει δηλαδή την επιρροή που έχει επάνω του αυτό το γεγονός του παρελθόντος. Μόνο έτσι θα μπορέσει να προχωρήσει μπροστά και να νιώσει την ψυχή του ελεύθερη.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη που έδωσε η Κων/να Κούνεβα στον Σταύρο Θεοδωράκη, μετά την επίθεση με βιτριόλι που δέχτηκε.
- -Μιλάτε σαν να μην έχετε μίσος.
- -Όντως δεν έχω μίσος.
- -Ούτε για το συγκεκριμένο άτομο που το έκανε;
- Τον λυπάμαι. Αυτός ο άνθρωπος έχει προβλήματα μεγάλο, με την ψυχή του, με τον εαυτό του. Γι’ αυτό έχει τέτοια συμπεριφορά.
- Σας έκανε μεγάλο κακό όμως. Έχει μία ευθύνη.
- Σ’ εμένα το κακό φαίνεται, σε εκείνους δε φαίνεται. Αυτός τραβάει πολύ περισσότερα από μένα. Είμαι σίγουρη. Όταν κάνεις επίθεση σε άλλον άνθρωπο, αυτή η επίθεση πολλαπλασιάζεται και σε χτυπάει πολύ δυνατά. Γυρνάει σε σένα.
- Δηλαδή κάποια άλλη γυναίκα στη θέση σας φαντάζομαι θα έλεγε ο “εγκληματίας” και η κάθε της λέξη θα έβγαζε μίσος. Οι δικές σας λέξεις βγάζουνε κατανόηση.
- Μπορεί αυτό να έρχεται από το μητρικό ένστικτο που έχει μία γυναίκα, και πιο πολύ σκέφτομαι τη μητέρα του παιδιού. Τι πόνο περνάει αυτή η μητέρα, που θα μάθει μια στιγμή ή ξέρει ότι το παιδί της εκφράζεται έτσι στην κοινωνία.
Η στάση της Κων/νας Κούνεβα, απέναντι στον θύτη της, αποτελεί πρότυπο για όλους μας. Δείχνει πώς μια γυναίκα βγαίνει από τα στενά περιχαρακωμένα όρια του εαυτού της και του δικού της πόνου και προσπαθεί να κατανοήσει και να συναισθανθεί τον βασανιστή της. Καταλήγει να λυπάται και αυτόν και τη μητέρα του. Μια τέτοια στάση απέναντι στο γεγονός και στον θύτη, πρωτίστως λειτουργεί απελευθερωτικά για την ίδια της την ψυχή. Καθώς το μίσος καταφέρνει να μαράνει όσα λουλούδια φυτρώνουν στον κήπο της ψυχής. Αν λοιπόν αυτή η γυναίκα αισθανόταν μίσος, τότε ο θύτης θα είχε πετύχει πέρα από το πρόσωπό της να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη και στην ψυχή της.
Η συγχώρεση και η συμφιλίωση, πρωτίστως προστατεύουν αυτόν που την παρέχει και δευτερευόντως αυτόν που τη δέχεται. Όποιος συγχωρεί διώχνει από πάνω του τα βαρίδια που τον αναγκάζουν να σέρνει τα βήματά του, διώχνει το σύννεφο που σκοτεινιάζει το βλέμμα του. Όποιος συγχωρεί είναι ελεύθερος να αγαπήσει και να χαρεί ξανά στη ζωή του. Όποιος συγχωρεί τους άλλους, ξέρει να συγχωρεί και τον εαυτό του, ξέρει να αγαπάει τον εαυτό του και να του δείχνει την επιείκεια και την κατανόηση που χρειάζεται. Μόνο κάποιος που συγχωρεί τον εαυτό του, μπορεί να συγχωρεί τους άλλους.