Συναισθήματα, αμυγδαλή και ιππόκαμπος

Συναισθήματα, αμυγδαλή και ιππόκαμπος

Υπάρχουν δύο υποθέσεις σχετικά με τον ρόλο της αμυγδαλής στη δημιουργία των συναισθηματικών αναμνήσεων. Σύμφωνα με την πρώτη, η αμυγδαλή ρυθμίζει διαδικασίες που σχετίζονται με την μνήμη σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο ιππόκαμπος. Σύμφωνα με τη δεύτερη υπόθεση, η αμυγδαλή είναι μια περιοχή που ελέγχει κάποιες πτυχές της συναισθηματικής μνήμης. Βέβαια, υπάρχουν συμπεριφορικά, ηλεκτροφυσιολογικά και βιοχημικά στοιχεία που υποστηρίζουν την υπόθεση ότι η αμυγδαλή διαδραματίζει και τους δύο ρόλους.

Αυτή η άποψη, είναι φυσικά, πιο πολύπλοκη, καθώς οι συναισθηματικές καταστάσεις προάγουν την νευροπλαστικότητα στην αμυγδαλή. Αυτό δείχνει ότι οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στην αμυγδαλή και στις άλλες περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο ιππόκαμπος, είναι δυναμικές. Ο τρόπος με τον οποίο η αμυγδαλή επηρεάζει τις διεργασίες που σχετίζονται με τη μνήμη στον ιππόκαμπο μπορεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ιστορικό ενός ατόμου. Τα συναισθήματα, η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος είναι αλληλένδετα.

Τι είναι η αμυγδαλή;

Η αμυγδαλή είναι μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην επεξεργασία των συναισθημάτων, και πιο συγκεκριμένα του φόβου. Tα συναισθήματα δεν είναι γεγονότα, είναι ένας τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός μας κρατά ασφαλείς. Έτσι έχουμε την επίγνωση του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, ο φόβος και το άγχος μας προειδοποιούν για πιθανές απειλητικές καταστάσεις.

Καθώς τα συναισθήματα μας δίνουν πληροφορίες για το περιβάλλον, επηρεάζουν την συμπεριφορά μας. Όταν τα συναισθήματα αποτελούν προειδοποιητικά σημάδια για ένα πιθανό κίνδυνο, αντιδράμε ώστε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας. Την ίδια στιγμή, τα συναισθήματα δεν μας δίνουν ακριβείς πληροφορίες για τις απειλές και μπορεί να προκαλούν ανησυχία και στρες όταν στην πραγματικότητα είμαστε ασφαλείς.

Ποια είναι η κύρια λειτουργία της αμυγδαλής;

Η αμυγδαλή είναι μια μικροσκοπική δομή σε σχήμα αμυγδάλου. Και είναι υπεύθυνη για συναισθήματα όπως ο φόβος, ο θυμός, η ευχαρίστηση και η ανησυχία.

Όταν η αμυγδαλή ενεργοποιείται μπορεί να μας προειδοποιήσει όταν δεν νιώθουμε ασφαλείς ή όταν είναι ανάγκη να κάνουμε πράγματα για να διαχειριστούμε το στρες. Επίσης, η αμυγδαλή μπορεί να είναι υπερδραστήρια σε ανθρώπους που έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες. Έτσι, παίζει ρόλο στα συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αμυγδαλή παίζει ρόλο σε διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη.

Ποια συναισθήματα ελέγχει η αμυγδαλή;

Η αμυγδαλή ρυθμίζει το άγχος, την επιθετικότητα, την αντίδραση στο στρες, τις αναμνήσεις που συνδέονται με τα συναισθήματα και την κοινωνικότητα. Ενεργοποιεί το μηχανισμό πάλης ή φυγής, και επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιδράμε σε πιθανούς κινδύνους.

Ενώ αυτός ο μηχανισμός είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής και μας κρατά ασφαλείς, μπορεί να απορυθμιστεί και να οδηγήσει σε υπερδραστηριότητα και υπερβολικές αντιδράσεις. Οι άνθρωποι με υπερδραστήρια αμυγδαλή αντιδρούν έντονα ακόμη και όταν δεν υπάρχει κίνδυνος. Αυτό είναι ιδιαίτερα πιεστικό και εξουθενωτικό.

Η αμυγδαλή συνδέεται με τις συναισθηματικές αναμνήσεις παλιών εμπειριών, καθώς και τα συναισθήματα του σήμερα. Έτσι, έχει σχέση και με τις ζωντανές, λεπτομερείς αναμνήσεις σημαντικών συναισθηματικά καταστάσεων.

Τι μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην αμυγδαλή;

Καθώς το κρανίο μας προστατεύει τον εγκέφαλό μας από βλάβες, η αμυγδαλή

μπορεί να υποστεί εσωτερική ή εξωτερική βλάβη. Η αμυγδαλή μπορεί να καταστραφεί μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, από λοιμώξεις όπως ο ιός του απλού έρπητα, νευροεκφυλιστικές διαταραχές όπως το Αλτσχάιμερ και όγκους στον εγκέφαλο. Ένα χτύπημα στο κεφάλι ή μια διάσειση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην αμυγδαλή.

Σε κάποιες περιπτώσεις η εγκεφαλική βλάβη είναι μη αναστρέψιμη. Ωστόσο, ακόμη και αν έχει καταστραφεί η αμυγδαλή, το άτομο μπορεί να επανέλθει, με υποστήριξη και την κατάλληλη θεραπεία. Ο εγκέφαλος έχει μια ξεχωριστή ικανότητα αναδιοργάνωσης που ονομάζεται νευροπλαστικότητα. Η νευροπλαστικότητα είναι η ικανότητα του νευρικού συστήματος να προσαρμόζεται και να αλλάζει ανάλογα με την βλάβη ή τις ανάγκες.

Για παράδειγμα, αν ένα άτομο υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο, ο εγκέφαλος αναγνωρίζει από μόνος του τη βλάβη και ενεργοποιεί νευρικά μονοπάτια για να επανορθώσει τη βλάβη και να επιτρέψει τη λειτουργικότητα παρά τη βλάβη.

Τι συμβαίνει όταν η αμυγδαλή είναι ενεργοποιημένη;

Η αμυγδαλή ενεργοποιείται όταν αντιλαμβάνεται κινδύνους ώστε να μας κρατήσει ασφαλείς και πυροδοτεί το φόβο. Όταν αντιλαμβανόμαστε μια απειλή, η αμυγδαλή ενεργοποιεί το μηχανισμός του στρες. Αυτό λειτουργεί μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος, αυξάνοντας το ρυθμό της καρδιάς, την αρτηριακή πίεση, την αναπνοή και την ετοιμότητα.

Με την εμπλοκή του αυτόνομου νευρικού συστήματος, η αμυγδαλή μας προετοιμάζει να μας προστατεύσει και να μας κρατήσει ασφαλείς. Μας επιτρέπει να αντιδράσουμε γρήγορα σε μια απειλή. Για παράδειγμα, αν ένα ζώο μας επιτεθεί, και έχουμε ανάγκη να τρέξουμε μακριά, η αμυγδαλή εξασφαλίζει ότι έχουμε την  ενέργεια και την μυϊκή δύναμη για να το σκάσουμε. Αν δεν μπορούμε να δραπετεύσουμε τότε μας δίνει δύναμη να παλέψουμε την απειλή.

Όταν αντιλαμβανόμαστε μια απειλή, η αμυγδαλή ενεργοποιεί το μηχανισμό του στρες στο σώμα.

Όταν περάσει ο κίνδυνος, ή αφού συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπήρχε απειλή από την αρχή, η αμυγδαλή επανέρχεται στην αρχική της κατάσταση με τη βοήθεια του μετωπιαίου λοβού. Υπάρχουν μηχανισμοί που ρίχνουν αυτή την  αντίδραση ώστε να μην είμαστε συνεχώς σε κατάσταση στρες. Το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου σας φρενάρει στην πραγματικότητα την αμυγδαλή και λέει ότι δεν υπάρχουν πια πιεστικά πράγματα.

Ωστόσο, σε μερικούς ανθρώπους ο μετωπιαίος λοβός δεν απενεργοποιεί αποτελεσματικά την αμυγδαλή. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε κάποιο τραύμα. Αν κάποιος έχει χρόνιο στρες ή έχει ζήσει τραυματικές εμπειρίες, η αμυγδαλή παραμένει ενεργή για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να είναι ανάγκη. Όταν κάποιος είναι συνέχεια σε εγρήγορση για κάποια απειλή, η αμυγδαλή μπορεί να ενεργοποιείται και να απενεργοποιείται σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει την επιβίωση. Αν και αυτό μπορεί να κρατά το άτομο ασφαλές , είναι εξουθενωτικό μακροπρόθεσμα.

Τι είναι η συγκινησιακή πειρατεία της αμυγδαλής;

Μια ικανότητα της αμυγδαλής είναι ότι μπορεί να παραλείψει τα βήματα επεξεργασίας που σχετίζονται με τις αισθήσεις σας. Για παράδειγμα, αν ακούτε ένα οικείο, επικίνδυνο ήχο, η αμυγδαλή αμέσως στέλνει σήματα έκτακτης ανάγκης για να αντιδράσετε πριν άλλες περιοχές του εγκεφάλου επεξεργαστούν τον ήχο. Αυτό εξηγεί το γιατί οι ξαφνικοί, δυνατοί ήχοι ενεργοποιούν το ακουστικό αντανακλαστικό, που μας κάνει να αντιδράσουμε.

Αυτή η επίδραση μπορεί να έχει πιο ακραία μορφή, την πειρατεία της αμυγδαλής ή την συγκινησιακή πειρατεία. Η πειρατεία της αμυγδαλής συμβαίνει όταν η αμυγδαλή αναλαμβάνει τον έλεγχο του σώματος για να μας προστατέψει από τον κίνδυνο.

Αυτή η επίδραση είναι βοηθητική σε επικίνδυνες καταστάσεις, ενεργοποιεί το μηχανισμός πάλης ή φυγής (fight or flight) και έτσι μας προστατεύει. Αλλά επίσης, συμβάλλει σε καταστάσεις όπως το μετατραυματικό στρες, ειδικά όταν ερμηνεύει λανθασμένα τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας σαν σημάδια κινδύνου.

Πώς μπορεί να ηρεμήσει η αμυγδαλή;

Ακόμη και αν η αμυγδαλή είναι υπερδραστήρια σε απόκριση σε κάποιο τραύμα ή βλάβη, είναι δυνατό να αντιστραφούν αυτές οι επιδράσεις. Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε την αμυγδαλή μας. Επειδή ο εγκέφαλος αλληλεπιδρά και με άλλες περιοχές που δημιουργούν τα κυκλώματα του εγκεφάλου, υπάρχουν ασκήσεις που πραγματικά ενδυναμώνουν αυτά τα κυκλώματα.

Η απενεργοποίηση της αμυγδαλής μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:

• Βαθιές αναπνοές: πάρτε αργές, βαθιές αναπνοές και συγκεντρωθείτε στην εισπνοή και στην εκπνοή σας (όπως στις τεχνικές αυτοβοήθειας στις κρίσεις πανικού).
• Άσκηση: η άσκηση όπως το περπάτημα, ο χορός, η γιόγκα βοηθούν στη ρύθμιση της αμυγδαλής.
• Ψυχοθεραπεία: η ψυχοθεραπεία βοηθά στην αλλαγή του τρόπου σκέψης και στην αντικατάσταση των αρνητικών και καταστροφικών μοτίβων σκέψης με πιο θετικά και ρεαλιστικά.