Τέχνη και Ψυχολογία

Τέχνη και Ψυχολογία

Η τέχνη και η ψυχολογία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η τέχνη αποτελεί ένα τρόπο έκφρασης της ψυχολογίας μας και ταυτόχρονα αποτελεί μια μορφή θεραπείας. Η τέχνη χρησιμεύει ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας που υπερβαίνει τους λεκτικούς περιορισμούς, λειτουργεί ως καθρέφτης στον εσωτερικό μας κόσμο, και οι άνθρωποι μπορούν να εξερευνήσουν τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις και τις ασυνείδητες σκέψεις τους, που διαφορετικά θα έμεναν ανέκφραστα. Η δημιουργική διαδικασία επιτρέπει στα άτομα να εκφράζουν την ψυχολογία τους με διάφορα μέσα (όπως πίνακες, γλυπτά, μουσική, κα), προσφέροντας ένα μοναδικό μέσο για αυτοέκφραση, κάθαρση και εξερεύνηση.

Η τέχνη και η θεραπεία μέσω τέχνης διευκολύνει τη συναισθηματική επούλωση και την αυτογνωσία, καθιστώντας την ιδιαίτερα πολύτιμη για την αντιμετώπιση ψυχολογικών προκλήσεων όπως ένα ψυχικό τραύμα, το άγχος ή η κατάθλιψη. Η ίδια η πράξη της δημιουργίας τέχνης μπορεί να είναι θεραπευτική, παρέχοντας μια αίσθηση ολοκλήρωσης και συναισθηματική ρύθμιση ενώ ενθαρρύνει την επίγνωση και την αυτογνωσία.

Η τέχνη αντανακλά συναισθηματικές εμπειρίες, θετικές και αρνητικές. Η τέχνη επιτρέπει στους καλλιτέχνες να έρθουν αντιμέτωποι με τον εσωτερικό τους κόσμο, παρέχοντας ταυτόχρονα στους θεατές ένα μέσο ενδοσκόπησης. Για παράδειγμα, καλλιτέχνες όπως ο Vincent van Gogh χρησιμοποίησαν τη δουλειά τους για να μεταφέρουν έντονους προσωπικούς αγώνες και συναισθήματα. Ο πίνακας του Έναστρη Νύχτα θεωρείται ευρέως ως μια οπτική αναπαράσταση της εσωτερικής του αναταραχής και των προκλήσεων ψυχικής υγείας του.

Ομοίως, η δημιουργία τέχνης μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπευτική διέξοδος, επιτρέποντας στα άτομα να επεξεργάζονται περίπλοκα συναισθήματα με μη λεκτικό τρόπο. Αυτή η κάθαρση βοηθά στην απελευθέρωση της συναισθηματικής έντασης και προωθεί τη θεραπεία εξωτερικεύοντας τις εσωτερικές συγκρούσεις.

Το υποσυνείδητο και το ασυνείδητο διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιτεχνική έκφραση. Πολλοί καλλιτέχνες βασίζονται σε όνειρα, φόβους ή καταπιεσμένα συναισθήματα για να δημιουργήσουν έργα που υπερβαίνουν την κυριολεκτική αναπαράσταση. Τα σουρεαλιστικά έργα, για παράδειγμα, εμβαθύνουν στο υποσυνείδητο χρησιμοποιώντας συμβολικές εικόνες για να εξερευνήσουν αντιφατικά συναισθήματα ή προσωπικές ανησυχίες.

Ποια είναι τα οφέλη της τέχνης στην ψυχολογία μας;

1. Εξερεύνηση του εαυτού

Παρά τις προσπάθειές μας για αυτογνωσία, πολύ συχνά αποτελούμε εν μέρει ή ολοκληρωτικά μυστήρια για τον εαυτό μας. Η τέχνη ρίχνει φως στις πτυχές της ψυχής μας που δεν έχουμε εξερευνήσει.

Ως άνθρωποι έχουμε ένστικτα, προαισθήσεις, αόριστες σκέψεις, ανάμικτα και αντικρουόμενα συναισθήματα, στα οποία αντιστεκόμαστε. Έχουμε διαφορετικές διαθέσεις, αλλά δεν τις αναγνωρίζουμε. Κάποια έργα τέχνης μπορεί να αγγίζουν κάποιες ευαίσθητες χορδές μας, τις οποίες δεν έχουμε ξεκαθαρίσει. Η ποίηση για παράδειγμα, μας βοηθά να εκφράσουμε τις σκέψεις και το συναίσθημά μας.

Επίσης, η τέχνη μας δίνει τη δυνατότητα επικοινωνίας με τους άλλους. Κάποιες φορές τα έργα τέχνης μας δίνουν τη δυνατότητα να επικοινωνούμε για όσα νιώθουμε όταν οι λέξεις είναι φτωχές για να περιγράψουν όσα αισθανόμαστε.

2. Έμπνευση και θάρρος

Πέρα από τη βαθιά γνώση του εαυτού μας, η τέχνη επίσης μας επιτρέπει να επεκτείνουμε τα όριά μας, να δείξουμε θάρρος και να ξεπεράσουμε τους φόβους μας, να αγκαλιάσουμε το άγνωστο και να ζήσουμε μια πιο γεμάτη ζωή.

3. Ελπίδα και χαρά

Η αντικρουόμενη σχέση μας με την ομορφιά έχει ένα παράδοξο: η τέχνη που θαυμάζει περισσότερο ο κόσμος είναι τα «όμορφα έργα», που απεικονίζουν χαρούμενες και ευχάριστες σκηνές, πρόσωπα, αντικείμενα και καταστάσεις. Τα όμορφα έργα τέχνης είναι δημοφιλή και διαδεδομένα και περιέχουν σημαντικές πληροφορίες για την αξία της τέχνης. Οι όμορφες εικόνες τροφοδοτούν το συναισθηματισμό. Μια όμορφη εικόνα μας κάνει να νιώθουμε καλά, δίνει φως σε ένα χώρο. Επίσης, τα όμορφα έργα κατευνάζουν το φόβο και δεν πυροδοτούν την επικριτική σκέψη.

Η χαρά είναι ένα επίτευγμα και η ελπίδα είναι κάτι που πρέπει να γιορτάσουμε. Η αισιοδοξία είναι σημαντική, γιατί μας βοηθά να έχουμε κίνητρο. Είναι απαραίτητο συστατικό για την επιτυχία. Το ταλέντο είναι πολύ σημαντικό στη ζωή, αλλά σε πολλές περιπτώσεις η διαφορά ανάμεσα στην επιτυχία και στην αποτυχία καθορίζεται από την αίσθηση του τι μπορούμε να κάνουμε. Μπορεί να είμαστε καταδικασμένοι όχι από έλλειψη δεξιοτήτων, αλλά από έλλειψη ελπίδας.

Για παράδειγμα, οι χορεύτριες  στον πίνακα "Χορός" του Matisse δεν αρνούνται τα δεινά αυτού του πλανήτη, από την σκοπιά των ατελειών και των συγκρούσεων, αλλά η συνηθισμένη στάση τους προς την πραγματικότητα μπορεί να μας δίνει ενθάρρυνση. Μας φέρνουν σε επαφή με ένα ευγενικό, ανέμελο κομμάτι του εαυτού μας που μπορεί να μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε τις αναπόφευκτες απορρίψεις και τους εξευτελισμούς. Η εικόνα δεν δείχνει ότι όλα είναι καλά, αλλά ότι οι γυναίκες μπορούν να στηρίζουν με σεβασμό η μία την άλλη.

4. Αναμνήσεις

Ο τρόπος ζωής μας δεν μας βοηθά να θυμόμαστε συγκεκριμένες λεπτομέρειες για ανθρώπους και τοποθεσίες. Όμως, όλοι μας θέλουμε να θυμόμαστε όσα έχουν σημασία.

Η τέχνη είναι ένας τρόπος να διατηρούμε τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες μας.

5. Λύπη

Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μας διδάσκει η τέχνη είναι πως να εκφράζουμε τον πόνο μας. Βοηθά στη μεταμόρφωση της θλίψης. Οι επώδυνες και δύσκολες εμπειρίες μπορούν καταρχήν να εκφραστούν, αλλά και να τις επεξεργαστούμε.

Η τέχνη μας βοηθά να νιώθουμε λιγότερο μόνοι στον πόνο μας. Για παράδειγμα, η δουλειά της φωτογράφου Nan Goldin εξερευνά τη ζωή των ατόμων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και έφερε στην πολιτική σκηνή το θέμα της ομοφυλοφιλίας. Μέχρι πολύ πρόσφατα, η ομοφυλοφιλία βρισκόταν σε μεγάλο βαθμό εκτός της τέχνης. Στη δουλειά της Nan Goldin είναι ένα από τα κεντρικά θέματα. Η τέχνη της Goldin είναι γεμάτη με μια γενναιόδωρη εστίαση στις ζωές αυτών των ανθρώπων.

Η τέχνη μπορεί να προσφέρει ένα μεγάλο και σοβαρό πλεονέκτημα από το οποίο μπορούμε να ερευνήσουμε τις δυσκολίες της ζωής μας.

6. Ισορροπία

Λίγοι από εμάς έχουμε ισορροπία στη ζωή μας. Οι ιστορίες μας, οι σχέσεις μας και η ρουτίνα μας, τα συναισθήματά μας μπορεί να κλίνουν έντονα προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Για παράδειγμα μπορεί να έχουμε την τάση να είμαστε υπερβολικά ανασφαλείς, καχύποπτοι, σοβαροί. Η τέχνη μπορεί να φέρει σε ισορροπία τον εσωτερικό μας εαυτό.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι μινιμαλιστές και κάποιοι άλλοι αγαπούν την Baroque αισθητική; Γιατί κάποιοι άνθρωποι ενθουσιάζονται με τους γυμνούς τοίχους από μπετόν και άλλοι αγαπούν τα μοτίβα με τα λουλούδια; Εκτός από την προσωπικότητά μας, το γούστο μας εξαρτάται και από την συναισθηματική μας κατάσταση.

Κάθε έργο τέχνης είναι εμποτισμένο με μια ιδιαίτερη ψυχολογική και ηθική ατμόσφαιρα: ένας πίνακας μπορεί να είναι είτε γαλήνιος είτε ανήσυχος, θαρραλέος ή προσεκτικός, σεμνός ή γεμάτος αυτοπεποίθηση, αρρενωπός ή θηλυκός, και οι προτιμήσεις μας για ένα είδος αντανακλά τα ψυχολογικά κενά μας. Πεινάμε για έργα τέχνης που θα αντισταθμίσουν τις εσωτερικές μας αδυναμίες. Αποκαλούμε ένα έργο τέχνης όμορφο όταν γεμίζει τα κενά μας, και απορρίπτουμε ως " άσχημο" οτιδήποτε μας επιβάλλει διαθέσεις και μοτίβα. Η τέχνη δίνει την υπόσχεση της εσωτερικής ολότητας.

Όταν βλέπουμε την τέχνη με αυτή την οπτική, έχουμε την επίγνωση να κατανοούμε γιατί αντιδράμε αρνητικά σε ένα έργο τέχνης. Όταν μπορούμε να αναγνωρίζουμε τι μας αρέσει μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα τον εαυτό μας.

Μπορεί να πιστεύουμε ότι τα έργα τέχνης είναι περιττά, αλλά στην πραγματικότητα όταν είμαστε ήρεμοι μπορούν να μας δίνουν κίνητρο. Σε σχέση με τις φιλοδοξίες μας για καλοσύνη, υποφέρουμε από αυτό που ο Αριστοτέλης ονόμαζε ακρασία, η έλλειψη εγκράτειας. Θέλουμε να συμπεριφερόμαστε καλά στις σχέσεις μας, αλλά κάνουμε λάθη υπό πίεση. Θέλουμε να κάνουμε περισσότερα για τον εαυτό μας, αλλά χάνουμε το κίνητρο μας σε μια κρίσιμη καμπή. Σε αυτές τις καταστάσεις, έχουμε τεράστια οφέλη από τα έργα τέχνης καθώς μας ενθαρρύνουν να είμαστε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.

Η τέχνη μας βοηθά να κατανοήσουμε πόσο εύκολο είναι να μας ελκύουν τα λάθος πράγματα. Ο σκοπός της τέχνης είναι να έχουμε ανοιχτά τα μάτια μας για να έχουμε μια ισορροπημένη και καλή ζωή.

Η τέχνη μπορεί να μας εξοικονομεί χρόνο και να σώζει τη ζωή μας, μέσω της υπενθύμισης της σημασίας της ισορροπίας.

7. Εκτίμηση

Η τέχνη μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε όσα έχουν αξία και σημασία στη ζωή μας, μας βοηθά να δούμε με άλλη ματιά τον κόσμο γύρω μας αλλά και τη ζωή μας. Η τέχνη μας δείχνει πως να δείχνουμε συμπόνια στον εαυτό μας και να ξεπερνάμε καταστάσεις. Μια δουλειά που δεν αγαπάμε, τις ατέλειές μας, τις αντικρουόμενες φιλοδοξίες μας. Η τέχνη μπορεί να μας αφυπνίζει.