Θεραπεία σχημάτων

Θεραπεία Σχημάτων

Η ψυχοθεραπεία συνεχώς εξελίσσεται καθώς εμφανίζονται νέες ανάγκες στην κοινωνία. Η θεραπεία σχημάτων είναι μόνο ένα παράδειγμα του πως προσαρμόζεται η ψυχολογία. Η θεραπεία σχημάτων (schema therapy) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία πολλών ψυχικών διαταραχών και έχει σχεδιαστεί να βοηθά τους ανθρώπους να αλλάξουν τις περιοριστικές τους πεποιθήσεις ώστε να μπορέσουν να ζήσουν μια ικανοποιητική ζωή.

Τι είναι η θεραπεία σχημάτων;

Ένα "σχήμα" αναφέρεται σε μια συναισθηματική κατάσταση: πως βλέπουμε τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους, πως ερμηνεύουμε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις σε καταστάσεις της καθημερινότητας, πως ανταποκρινόμαστε και παίρνουμε αποφάσεις. Τα σχήματά μας εμφανίζονται όταν είμαστε νέοι και συνεχίζουμε να εμφανίζουμε αυτή τη συμπεριφορά στην ενήλικη ζωή. Αυτό μπορεί να πληγώνει όμως τον εαυτό μας και τους άλλους.

Η θεραπεία σχημάτων δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις συναισθηματικές εμπειρίες αλλά επίσης επικεντρώνεται στις σκέψεις και στις συμπεριφορές. Η κατανόηση της επίδρασης των εμπειριών της παιδικής ηλικίας είναι στο επίκεντρο της θεραπείας σχημάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι να κατανοούν την προέλευση των δυσκολιών τους και να αναγνωρίζουν τα μη-βοηθητικά μοτίβα συμπεριφοράς που επαναλαμβάνονται και παρεμβαίνουν στη ζωή τους.

Το σχήμα είναι ένα μοτίβο που ξεκινά στην παιδική ηλικία,  επαναλαμβάνεται στη διάρκεια της ζωής και επηρεάζει τα συναισθήματα, τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς. Ο καθένας εμφανίζει κάποια σχήματα, ανάλογα με τον τρόπο που μεγάλωσε και αυτά μπορεί να είναι βοηθητικά και μη βοηθητικά. Η θεραπεία σχημάτων είναι μια δομημένη θεραπεία και επικεντρώνεται στην αναγνώριση των σχημάτων που είναι μη βοηθητικά. Παραδείγματα μη βοηθητικών σχημάτων είναι η στέρηση των συναισθημάτων, η αποξένωση και η καχυποψία. Δεκαοχτώ μη βοηθητικά σχήματα έχουν αναγνωριστεί και συχνά είναι αυτοκαταστροφικά. Αυτά δρουν προσαρμοστικά στην παιδική ηλικία, ενώ στην ενήλικη ζωή είναι περιοριστικά. Αν για παράδειγμα κάποιο άτομο έχει ένα σχήμα εγκατάλειψης, τείνει να πιστεύει ότι οι σχέσεις δεν έχουν διάρκεια ,ότι το πεπρωμένο του είναι να είναι μόνο του και μπορεί να βρίσκει ότι οι οικείες σχέσεις είναι δύσκολες και ότι τελικά θα το εγκαταλείψουν.

Τα σχήματα τείνουν να αναπτύσσονται όταν οι ανάγκες της παιδικής ηλικίας δεν καλύπτονται και η θεραπεία σχημάτων μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους με βοηθητικό τρόπο.

Η θεραπεία σχημάτων αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται, κατανοεί και ανταποκρίνεται στον κόσμο. Μαθαίνουμε μέσα από τις εμπειρίες της ζωής. Η θεραπεία σχημάτων επικεντρώνεται στις πτυχές της ζωής που επηρεάζουν αρνητικά ένα άτομο.

Αυτή η θεραπεία βασίζεται στην θεωρία ότι οι ανάγκες της παιδικής ηλικίας πρέπει να ικανοποιούνται. Αυτές είναι:

• Η ασφάλεια
• Η αγάπη
• Η αποδοχή
• Η καθοδήγηση
• Η προστασία
• Η ελευθερία

Όταν αυτές οι ανάγκες στην παιδική ηλικία δεν ικανοποιούνται, οι άνθρωποι δημιουργούν αρνητικά σχήματα. Αυτή η αρνητικότητα μπορεί να οδηγήσει στη λήψη κακών αποφάσεων, σε προβλήματα στις σχέσεις, φτωχή κρίση, προβλήματα στις προσωπικές σχέσεις, ασυνήθιστες συμπεριφορές και στην έλλειψη αυτοελέγχου.

Για μερικούς ανθρώπους είναι βοηθητικό όχι μόνο να αναγνωρίσουν τα σχήματα αλλά επίσης να καταλάβουν πως λειτουργούν. Ο τρόπος λειτουργίας ενός σχήματος είναι κομμάτι του εαυτού μας που είναι ενεργό κάθε στιγμή. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητικό για ανθρώπους που θεωρούν ότι η προσωπικότητά τους επηρεάζεται από τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές.

Προέλευση θεραπείας σχημάτων

Η θεραπεία σχημάτων αναπτύχθηκε από τον γιατρό Jeffrey Young και τους συνεργάτες του και είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας. Περιλαμβάνει ένα εύρος θεωρητικών προσεγγίσεων που περιλαμβάνουν τις θεωρίες προσκόλλησης και την θεραπεία Gestalt. Είναι πολύ βοηθητική για την αντιμετώπιση μακροχρόνιων δυσκολιών και σε περιπτώσεις που οι άνθρωποι δεν ανταποκρίνονται στην παραδοσιακή ψυχοθεραπεία, εμφανίζουν υποτροπές ή επαναλαμβανόμενα προβλήματα.

Πιστεύει ότι τα γεγονότα και οι πράξεις μπορούν να δημιουργήσουν αυτόματες πεποιθήσεις. Αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητα μοτίβα συμπεριφοράς.

Πρώιμα δυσλειτουργικά σχήματα

Αυτά τα σχήματα περιγράφουν πεποιθήσεις από την πρώιμη παιδική ηλικία ενός ατόμου και περιλαμβάνουν:

1. Συναισθηματική στέρηση: η σκέψη ότι οι άλλοι δεν μπορούν να σας προσφέρουν συναισθηματική υποστήριξη.

2..Εγκατάλειψη/αστάθεια: η πεποίθηση ότι οι άλλοι θα σας αφήσουν ή θα πεθάνουν χωρίς καμία προειδοποίηση.

3. Καχυποψία και κακοποίηση: νιώθετε ότι είστε θύμα, ότι θα σας εξαπατήσουν, θα σας πουν ψέματα ή θα σας εξευτελίσουν.

4. Κοινωνική απομόνωση/αποξένωση: νιώθετε μόνοι στον κόσμο και όχι μέλος μια ομάδας.

5. Μειονεκτικότητα/ντροπή: νιώθετε άσχημα ή όχι τόσο καλοί όσο οι άλλοι.

6. Αποτυχία: νιώθετε ότι δεν θα είστε επιτυχημένοι.

7. Εξάρτηση/ανικανότητα: νιώθετε ότι δεν μπορείτε να φροντίσετε τις προσωπικές σας ανάγκες.

8. Ευαλωτότητα σε βλάβες ή ασθένειες : νιώθετε ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί.

9.Υπερεμπλοκή/ανεκπλήρωτος εαυτός: η τάση να εμπλέκεστε συναισθηματικά με αγαπημένα σας πρόσωπα.

10. Υποτακτικότητα: νιώθετε ότι οι άλλοι μπορούν να σας αγνοούν ή να σας κάνουν να νιώθετε ασήμαντοι.

11. Αυτοθυσία: η επιθυμία να ικανοποιείτε τις ανάγκες των άλλων ενώ παραμελείτε τις δικές σας.

12. Συναισθηματική αναστολή: ο περιορισμός των πράξεων ή των συναισθημάτων για να αποφύγετε την ντροπή ή την απόρριψη.

13. Ανελαστικά πρότυπα/υπερβολική κριτική: πιστεύετε ότι πρέπει να έχετε υψηλά πρότυπα και ασκείτε σκληρή κριτική.

14. Αυτονόητο δικαίωμα: κάνετε ότι πρέπει για το δικό σας καλό χωρίς να νιώθετε ότι χρωστάτε κάτι στους άλλους.

15. Ανεπαρκής αυτοέλεγχος/αυτοπειθαρχία: έλλειψη πειθαρχίας, που μπορεί να οδηγεί σε αρνητικές συμπεριφορές.

16. Αναζήτηση επιδοκιμασίας/αναγνώρισης : ζητάτε συνεχώς την επιβεβαίωση και την προσοχή από τους άλλους.

17. Αρνητικότητα και απαισιοδοξία: πάντα επικεντρώνεστε στις αρνητικές πτυχές μιας κατάστασης.

18. Τιμωρητικότητα : πιστεύετε ότι οι άνθρωποι πρέπει να τιμωρούνται σκληρά για τα λάθη τους.

Πώς λειτουργεί η θεραπεία σχημάτων;

Η θεραπεία σχημάτων βοηθά τους ανθρώπους να δουν τα αρνητικά μοτίβα και να προσπαθήσουν να τα αντικαταστήσουν. Για να φτάσουν σε αυτό το στόχο, μερικές μέθοδοι περιλαμβάνουν:

• Οι άνθρωποι προσπαθούν να θυμηθούν την παιδική τους ηλικία. Τους ζητείτε να φανταστούν τον εαυτό τους τότε, χρησιμοποιώντας όλα τα συναισθήματα. Με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή , οι άνθρωποι δημιουργούν έναν ψεύτικο διάλογο με τους φροντιστές τους και τους ζητούν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Αυτή η άσκηση βοηθά τους ανθρώπους να κατανοήσουν ποιες είναι οι ανάγκες τους.
• Άσκηση άδειας καρέκλας: χρησιμοποιείται μαζί με την προηγούμενη μέθοδο και βοηθά τους ανθρώπους να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους. Οι άνθρωποι εκφράζουν τα συναισθήματά τους ενώ κινούνται ανάμεσα σε δύο καρέκλες και δείχνουν διαφορετικά συναισθήματα στην καθεμία.
• Ημερολόγιο: οι άνθρωποι καλούνται να καταγράψουν τα γεγονότα που τους έχουν προκαλέσει άσχημα σχήματα. Μπορούν να ανατρέξουν σε αυτό το ημερολόγιο με τον ψυχοθεραπευτή, ο οποίος μπορεί να αναγνωρίσει τα δυσλειτουργικά μοτίβα.
• Κάρτες μηνυμάτων: οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις κάρτες για να γράψουν ένα γράμμα στο φροντιστή τους που δεν κάλυψε τις ανάγκες τους. Τα μηνύματα μπορεί να είναι απλά ή πολύπλοκα. Οι κάρτες είναι ένας τρόπος για να μάθει κάποιος τις ανάγκες του ως ενήλικας.

Καταστάσεις που θεραπεύονται με τη θεραπεία σχημάτων

Η θεραπεία σχημάτων είναι πολύ χρήσιμη στη θεραπεία της οριακής διαταραχής προσωπικότητας. Αυτή η διαταραχή μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται με διαφορετικούς τρόπους.

Η θεραπεία σχημάτων βοηθά τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν ποιες ανάγκες τους δεν ικανοποιούνταν στην παιδική ηλικία. Επίσης δείχνει στους ανθρώπους πως να καλύπτουν αυτές τις ανάγκες ως ενήλικες.

Η θεραπεία σχημάτων βοηθά σε όλα τα βαθιά προβλήματα που έχουν ως αποτέλεσμα τα ψυχικά τραύματα. Η διαφορά ανάμεσα σε ένα τραύμα που συνέβη μόνο μία φορά και σε ένα σχήμα είναι ότι επαναλαμβάνεται κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα και κάθε μήνα στην παιδική ηλικία και στην εφηβεία. Όταν είμαστε μικροί, ο εγκέφαλός μας και το σώμα δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένα, για αυτό δεν μπορούμε να διαχειριστούμε επώδυνες εμπειρίες και αυτό εξηγεί το γιατί οι τραυματικές εμπειρίες αφήνουν τόσο βαθιές πληγές.

Αν το πρόβλημα σας έχει βαθιές ρίζες και είναι μακροχρόνιο, ίσως η θεραπεία σχημάτων να είναι η κατάλληλη επιλογή για εσάς. Είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που αναπτύχθηκε το 1980 και έχει ως σκοπό να βοηθήσει ανθρώπους που δεν ανταποκρίνονται στην κλασική ψυχοθεραπεία.