Θυμός

Θυμός

Ο θυμός αποτελεί πραγματικότητα στις ζωές μας. Καθημερινά γύρω μας παρατηρούμε επεισόδια βίας, μίσους, πολέμου και επιθετικότητας. Μεγαλώνουμε με θυμό από τη στιγμή που θα γεννηθούμε. Ψυχολογικά, πολλές θεωρίες της ανθρώπινης εξέλιξης επικεντρώνονται στο πως τα παιδιά διαχειρίζονται το θυμό και την απογοήτευση, και τις πρωτόγονες φαντασιώσεις της επιθετικότητας, των ενοχών και όσα προκύπτουν από αυτά τα συναισθήματα.

Η επιθετικότητα είναι ένας ψυχολογικός αμυντικός μηχανισμός ενάντια στις απειλές. Όταν είμαστε μωρά, επηρεαζόμαστε από ένα συνονθύλευμα διαφορετικών βιολογικών επιδράσεων στις οποίες δεν έχουμε κανένα έλεγχο, και το πρώτο πράγμα που κάνουμε στη ζωή μας είναι να αναπτύξουμε μια λογική ταυτότητα η οποία συγκεντρώνει κάποια χαρακτηριστικά. Αυτή η ταυτότητα ίσως δίνει την εντύπωση της μη ολοκληρωμένης προσωπικότητας, αλλά είναι πραγματικά μια ψυχολογική ψευδαίσθηση που κρύβει τις ανθρώπινες ευαισθησίες και αδυναμίες. Η επιθετικότητα είναι όταν κάτι ή κάποιος  μας απειλεί και ενεργοποιούνται οι διαθέσιμοι αμυντικοί μηχανισμοί εύκολα και γρήγορα, ώστε να κρύψουμε την αλήθεια της αδυναμίας μας και να έχουμε την εντύπωση ότι έχουμε δύναμη.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μερικοί άνθρωποι να θυμώνουν εύκολα, και με το παραμικρό να έχουν εκρήξεις θυμού. Στον αντίποδα είναι η απάθεια. Η απάθεια μπορεί να θεωρηθεί ως μια συγκαλυμμένη μορφή θυμού επειδή, όπως και ο θυμός προέρχεται από την παθητική αδιαφορία.

Ο θυμός είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης και υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορούμε να τον διαχειριστούμε. Ο θυμός μπορεί να διαχωριστεί σε τρία στάδια. Παρακάτω αναλύουμε το αρχικό στάδιο.

 Το αρχικό στάδιο του θυμού

Αν και αυτό το στάδιο ίσως να μοιάζει απλό, πολλά άτομα έχουν μια βαθιά απροθυμία να συγκρατούν το θυμό τους.

Ο θυμός είναι μια απλή ανθρώπινη εμπειρία. Όλοι την συναντάμε, πολύ πιο συχνά από όσο παραδεχόμαστε.

Πριν αναλύσουμε τα στάδια του θυμού χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε τη διαφορά μεταξύ του θυμού και του κακού συναισθήματος ή του εκνευρισμού.

Όλοι μπορεί να πληγωθούμε ή να εκνευριστούμε όταν κάποιος ή κάτι παρεμποδίζει τις ανάγκες μας ή τις επιθυμίες μας. Ο θυμός, δεν είναι ένα πραγματικό συναίσθημα. Από ψυχολογικής άποψης, ο θυμός αναφέρεται στην επιθυμία ʺεκδίκησηςʺ από την αιτία του κακού.

Για παράδειγμα, όταν οδηγείτε και ένα αυτοκίνητο ξαφνικά χτυπήσει πάνω στο δικό σας αυτοκίνητο στο δρόμο, η αδρεναλίνη εκλύεται στην κυκλοφορία του αίματος. Η καρδιά σας χτυπά δυνατά. Η αρτηριακή πίεση αυξάνεται. Όλες αυτές οι αντιδράσεις ενεργοποιούνται μέσω του μηχανισμού πάλης ή φυγής (fight or flight) λόγω μιας πιθανής απειλής.

Τότε, σε κλάσματα του δευτερολέπτου, σαν ψυχολογική αντίδραση σε όλες αυτές τις άμεσες φυσιολογικές αντιδράσεις, βγάζετε την αγανάκτηση και την επιθετικότητα στον άλλο οδηγό. Και μετά, πάλι μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου αφού αυτά τα συναισθήματα ξεσπούν, έχετε την επιθυμία να πάρετε εκδίκηση. Κορνάρετε, φωνάζετε, ουρλιάζετε, ρίχνετε άγριες ματιές. Τότε είστε θυμωμένοι. Ο θυμός, είναι η επιθυμία για να βλάψετε ή να κάνετε κακό σε κάποιον ή κάτι που στα μάτια σας ,σας πλήγωσε.

Έτσι η ψυχολογική διαδικασία είναι ξεκάθαρη και απλή. Όταν πληγώνεστε από κάποιον, μετά θυμώνετε, θέλετε να τον εκδικηθείτε και να φερθείτε όπως σας φέρθηκε.

Ο θυμός μπορεί να εκφραστεί έμμεσα. Αν για παράδειγμα πέσετε σε μποτιλιάρισμα, αισθάνεστε ένταση και αναστάτωση, μετά πως αντιδράτε; Ίσως να πηγαίνετε σπίτι σας να βλέπετε κάτι ασήμαντο και ξαφνικά να εκρήγνυστε, με αποτέλεσμα να μεταδίδετε την απογοήτευσή σας στην οικογένεια. Ή ίσως να πηγαίνετε σε ένα μπαρ, να ανταποκρίνεστε σε κάποιον που σας προσβάλλει και να καβγαδίζετε. Με οποιονδήποτε τρόπο και αν εκφράσετε την απογοήτευση σας για το μποτιλιάρισμα, ξεσπώντας σε άσχετους ανθρώπους, μετά το χειρισμό της κατάστασης πιστεύετε στο μυαλό σας ότι αυτοί οι άνθρωποι σας έχουν πληγώσει και αξίζουν να υποφέρουν για αυτό.Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ, επειδή υπάρχει περισσότερος θυμός από αυτόν που φαίνεται.

Η αλήθεια είναι, ότι ο θυμός ίσως να είναι ʺφυσιολογικόςʺ, πράγμα που συμβαίνει συχνά, όταν οι αντιδράσεις των άλλων μπορεί να σας πληγώνουν και να σας προσβάλλουν, αλλά αυτό σημαίνει ότι ο θυμός δεν είναι καλός. Σίγουρα, κάτι που είναι φυσιολογικό θεωρείται και καλό αλλά και τα δηλητήρια είναι φυσιολογικά αλλά θανατηφόρα.

Υπάρχουν καλύτεροι τρόποι αντιμετώπισης του θυμού, επειδή ο θυμός από μόνος του δρα σαν δηλητήριο στην καρδιά σας και σας κάνει να αισθάνεστε άσχημα, επηρεάζει τη ζωή σας και τη ζωή άλλων ανθρώπων γύρω σας.

Υγιής αντιμετώπιση θυμού

Το πρώτο βήμα για την υγιή αντιμετώπιση των πραγμάτων που μας πληγώνουν και μας προσβάλλουν είναι απλά να αναγνωρίσουμε "γιατί" αισθανόμαστε πληγωμένοι. Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται.

Για παράδειγμα, όταν θυμώνετε δεν επιτρέπετε πραγματικά στον εαυτό σας να αισθανθεί την εσωτερική του ευαισθησία και τα συναισθήματα. Όλα όσα μπορείτε να σκεφτείτε προς στιγμήν είναι η επιθυμία να πάρετε εκδίκηση, να υπερασπιστείτε την υπερηφάνεια σας, να κάνετε κάτι, οτιδήποτε και αν είναι αυτό, για να δημιουργήσετε την αίσθηση ότι έχετε δύναμη και αξία. Στην ουσία, τα ξεσπάσματα οργής κρύβουν παραδόξως συναισθήματα ευαισθησίας, έτσι ποτέ δεν αναγνωρίζετε τα πληγωμένα σας συναισθήματα που προκαλούν την εχθρική αντίδραση. Όλη η πικρία και η εχθρότητα είναι ένα μεγάλο σύννεφο καπνού, μια συναισθηματική απάτη. Θωρακίζει την καρδιά σας προς τους άλλους έτσι ώστε να απομονώσετε το δικό σας συναισθηματικό πόνο.

Ένας θεραπευόμενος εξηγώντας τη δική του εμπειρία για το θυμό μου ανέφερε ότι αρκετά χρόνια πριν ήταν πολύ καλός σκοπευτής. Όσο μάθαινε πράγματα για την σκοποβολή, μπορούσε να πει εκφράσεις όπως, ʺΧρειάζεται να σπάσεις τον καρπό σου για να οπλίσεις τη σκανδάλη.ʺ Αυτό γινόταν όμως από την αρχή; Φυσικά και όχι, επειδή στην αρχή δεν γνώριζε ούτε είχε την εμπειρία να ελέγχει τους μύες του καρπού του. Πώς έμαθε να μην κάνω κάτι που είχε μάθει να κάνει; Για να έχει καλό στόχο, χρειαζόταν να εκπαιδεύσει τον εαυτό του να αισθάνεται αυτούς τους μικροσκοπικούς μύες του χεριού και του βραχίονα του, όταν άρχισε να τους νιώθει μετά μπορούσε να τους κατευθύνει.

Πλέον ο συγκεκριμένος άνθρωπος δεν χρησιμοποιεί τόσο πολύ τα όπλα, αλλά πήρε ένα πολύ καλό ψυχολογικό μάθημα από αυτή τη διαδικασία. Πώς μπορείτε να μάθετε να μην κάνετε κάτι μέχρι να καταλάβετε ξεκάθαρα πως αυτό σας κάνει να νιώθετε; Πώς μπορείτε να μάθετε να μην ανταποκρίνεστε αμυντικά σε συναισθήματα ευαισθησίας μέχρι να κατανοήσετε ξεκάθαρα πως αισθάνεστε για τις ευαισθησίες σας; Αν πάντα κρύβετε τα πληγωμένα σας αισθήματα πίσω από μια προστατευτική ασπίδα πικρίας (ή όπλων) ποτέ δεν θα καταλάβετε την έννοια της βασικής συναισθηματικής αυτοσυγκράτησης.

Ίσως να έχετε πληγωθεί από κάποιο άτομο με το οποίο ήσασταν δεμένοι συναισθηματικά, ο φόβος σας κινητοποιεί αμέσως να εκδικηθείτε αυτό το άτομο και μπορεί να σας οδηγήσει να χάσετε το άτομο που αγαπάτε, όταν καταπιέζετε τα ειλικρινή βαθιά σας συναισθήματα. Αν συμπεριφέρεστε συχνά έτσι, πείθετε τον εαυτό σας ότι όλα είναι καλά και ήρεμα. Σε αυτή την περίπτωση ο θυμός είναι ασυνείδητος. Παραμένετε πληγωμένοι με την επιθυμία να πληγώσετε το άλλο άτομο και αυτά τα συναισθήματα συσσωρεύονται ασυνείδητα και οδηγούν στην δυσαρέσκεια. Στην πραγματικότητα, εξαπατάτε τον εαυτό σας και βεβηλώνετε τις σχέσεις σας όταν αρνείστε ότι δεν έχετε πληγωθεί για τίποτα. Και πριν καταλάβετε τι συμβαίνει αισθάνεστε καταθλιπτικοί. Η κατάθλιψη, τελικά, προέρχεται πολλές φορές από την οργή που στρέφεται προς τα μέσα, και θα καταλήξετε να  περιφρονείτε τον εαυτό σας επειδή αισθάνεστε ένοχοι και ασυνείδητα θέλετε να βλάψετε κάποιον άλλο.

Αποδοχή των συναισθημάτων

Στην ψυχολογία, η αποδοχή των μοναδικών συναισθηματικών εμπειριών είναι κοινή, αλλά υπάρχουν κοινωνίες που έχουν αυστηρούς κανόνες κοινωνικής συμμόρφωσης. Σε αυτές τις κοινωνίες τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια κουλτούρα και σε οικογένειες που διδάσκουν ότι η έκφραση του θυμού είναι απαγορευμένη και ντροπιαστική. Για να γίνει αυτό οι γονείς καταπιέζουν την αναγνώριση των συναισθημάτων από τα παιδιά και αυτό οδηγεί σε μια βαθιά ψυχολογική σύγχυση.

Τα επώδυνα συναισθήματα που προκαλούνται για παράδειγμα από την κριτική ή τις προσβολές, είναι χαρακτηριστικό των ανθρώπων. Αν αυτά τα συναισθήματα κατασταλούν, με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζονται ή να μην κατανομαστούν, μπορούν να τροφοδοτήσουν το σκοτάδι των προκαταλήψεων, όπως το μίσος, η παιδική κακοποίηση, η ενδοοικογενειακή βία, οι εξαρτήσεις και άλλα σκοτεινά ψυχολογικά δηλητήρια που μολύνουν την πραγματική αγάπη.

Είναι ειρωνικό, η φυσιολογική αντίδραση στα πληγωμένα συναισθήματα και στις προσβολές να είναι η συμπόνια και η ηρεμία, ενώ η καταστολή των συναισθημάτων να μας προστατεύει επιφανειακά και να οδηγεί μονάχα στην ψυχολογική καχυποψία και αγριότητα. Αυτό εξηγεί γιατί υπάρχουν άνθρωποι που ʺγίνονται χαλί να τους πατήσεις ʺ, καθώς δεν μπορούν να παραδεχτούν ότι έχουν πληγωθεί για οτιδήποτε, και συνήθως κρύβουν μεγάλη δυσαρέσκεια και θυμό κάτω από την επιφάνεια.

Το δεύτερο βήμα είναι να μάθετε υγιείς τρόπους αντίδρασης όταν σας πληγώνουν και σας προσβάλλουν, ακολουθώντας τα συναισθήματα βαθιά στις ρίζες τους, στο παρελθόν και σε όλες τις καταστάσεις που σας έκαναν να αισθάνεστε έτσι.

Χρειάζεται να το κάνετε αυτό επειδή κάθε προσβολή που δέχεστε τώρα μοιάζει με τις προσβολές του παρελθόντος. Η αποτυχία αναγνώρισης των προσβολών του παρελθόντος κάνει τις παρούσες προσβολές να φαίνονται μεγαλύτερες από ότι είναι.

Ολόκληρη η διαδικασία μοιάζει αρκετά με αυτό που συμβαίνει όταν σας τσιμπάνε έντομα και ο πόνος είναι δυσανάλογος με το μέγεθος που έχει το κεντρί. Πρώτα αναγνωρίζετε ότι σας πονάει. Στη συνέχεια κοιτάτε διεξοδικά την πληγή για να βρείτε το κεντρί. Το κεντρί αντιπροσωπεύει την προσβολή που σας πληγώνει. Όταν βγάζετε το κεντρί ανακουφίζεστε, και αυτό ψυχολογικά αντιπροσωπεύει την προσβολή που επηρεάζει βαθιά στην αυτοεκτίμησή σας, και το δηλητήριο που διαχέεται στους παρακείμενους ιστούς αντιπροσωπεύει την ασυνείδητη δυσαρέσκεια για όλα τα πληγωμένα συναισθήματα του παρελθόντος που συνεχίζουν να δηλητηριάζουν το παρόν.