Τι είναι η ψυχανάλυση;

Ψυχανάλυση

Η ψυχανάλυση είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που έχει στο επίκεντρό της την βαθιά και διαρκή αλλαγή της ψυχής. Για να επιτευχθεί αυτό ο ψυχαναλυτής και ο θεραπευόμενος αφιερώνουν το χρόνο τους σε συνεχή συζήτηση, είτε πρόσωπο με πρόσωπο, είτε με τον θεραπευόμενο να ξαπλώνει σε ένα καναπέ. Θεωρητικά το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να διορθωθεί με πολλούς συνειδητούς και ασυνείδητους τρόπους και αυτή είναι η πραγματική βάση της διαδικασίας της ψυχανάλυσης, που ενώ έχει δυσκολίες, οδηγεί στην ψυχική ανάπτυξη. Στο περιβάλλον των συνεδριών προσπαθούμε να εκφράσουμε ειλικρινά όσα νιώθουμε ώστε να μπορέσουμε να εξερευνήσουμε αυτές τις πτυχές μας όσο το δυνατόν πιο βαθιά. Η ψυχανάλυση περιλαμβάνει την εξερεύνηση αυτών των εμπειριών σε συνδυασμό με τη θεραπευτική σχέση, που επηρεάζει και επιδρά στον τρόπο με τον οποίο ο θεραπευόμενος σκέφτεται, νιώθει, και σχετίζεται με τον εαυτό του και τους άλλους,

Η ψυχανάλυση είναι ένα πεδίο συνεχούς και εξελισσόμενης μελέτης και τα στοιχεία υποστηρίζουν ότι η αποτελεσματικότητά της είναι ίση ή ανώτερη από άλλες θεραπείες όπως η φαρμακευτική αγωγή και άλλες μορφές ψυχοθεραπείας.

Η ψυχανάλυση είναι μια θεραπεία που έχει ως στόχο ο θεραπευόμενος να έρθει σε επαφή με τους μοναδικούς βαθύτερους λόγους που του προκαλούν στρες. Η ψυχανάλυση εφαρμόζεται ατομικά χωρίς να κατηγοριοποιούνται οι θεραπευόμενοι ή να εξαναγκάζονται να εφαρμόζουν θεραπευτικά πρωτόκολλα.

Η ψυχανάλυση θέλει πολλή σκληρή δουλειά. Απαιτεί επένδυση χρόνου, χρήματος και θέλησης. Η διαδικασία ίσως να περιλαμβάνει αλλαγές που μπορεί να είναι άβολες ή ακόμη και τρομακτικές για τον θεραπευόμενο ή τους ανθρώπους γύρω του. Επίσης, είναι φυσιολογικό τα αποτελέσματα της δυναμικής ψυχανάλυσης να μην είναι ακριβώς αυτά που προσδοκά ο θεραπευόμενος ή ο ψυχαναλυτής. Είναι μια διαδικασία μοναδική για κάθε άνθρωπο που δεσμεύεται σε αυτή. Ωστόσο, πιστεύω ότι η κατάλληλη χρήση της ψυχανάλυσης είναι το πιο αποτελεσματικό και με διάρκεια εργαλείο για τη θεραπεία των ψυχικών νοσημάτων, ειδικότερα αυτών που σχετίζονται με επαναλαμβανόμενα μοτίβα συναισθημάτων ή εμπειριών , στις οποίες το άτομο νιώθει κολλημένο ή αναρωτιέται γιατί να συμβαίνει αυτό συνέχεια στη ζωή του. Τα αποτελέσματα της ψυχανάλυσης μπορούν να διαρκέσουν μια ζωή και να μην έχουν τις παρενέργειες που σχετίζονται με την φαρμακευτική αγωγή. Με την ψυχανάλυση ο θεραπευόμενος νιώθει απελευθερωμένος και έχει επίγνωση των τωρινών εμπειριών ή των εμπειριών του παρελθόντος . Αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να επιτύχουν και να ξεπεράσουν τα εμπόδια που εμφανίζονται, πράγμα που πριν δεν μπορούσαν να το κάνουν και να βοηθηθούν ώστε να ζουν μια πιο ικανοποιητική ζωή.

Η ψυχανάλυση δεν αποτελεί μια θεραπεία για ανθρώπους που θέλουν να έχουν άμεσα ή γρήγορα αποτελέσματα. Ενώ μπορεί να γίνουν αλλαγές σχετικά γρήγορα με κάποιες μορφές ψυχοθεραπείας, τα μακροχρόνια αποτελέσματα συντελούνται μετά από μήνες ή και χρόνια τακτικής ψυχοθεραπείας.

Άλλες πτυχές της ψυχανάλυσης

Η βάση της ψυχανάλυσης είναι ότι όσο πιο ειλικρινείς είμαστε με τον εαυτό μας , τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να ζήσουμε μια ζωή ικανοποιητική και γεμάτη. Επιπλέον, η ψυχαναλυτική ευαισθησία εκτιμά το γεγονός ότι η ειλικρίνεια για τα δικά μας κίνητρα δεν έρχεται εύκολα. Οι ποικίλες θεραπευτικές προσεγγίσεις της ψυχανάλυσης μοιράζονται ένα κοινό σκοπό την καλλιέργεια της επίγνωσης πράγμα το οποίο δεν είναι συνειδητό, και σημαίνει ότι αποδεχόμαστε ότι είναι δύσκολο και επώδυνο να δούμε τον εαυτό μας όπως είναι.

Η ψυχανάλυση είναι μια ουσιαστική προσπάθεια από τον θεραπευόμενο και τον ψυχαναλυτή να βάλουν λέξεις σε όσα νιώθει ο θεραπευόμενος. Με αυτό τον τρόπο μένει αμείωτο το ενδιαφέρον καθώς όταν κάποιος δίνει ζωή σε όσα αληθινά σκέφτεται τότε μονάχα αποκτούν υπόσταση. Αυτή η αντίληψη υπογραμμίζει τη θεραπευτική δράση της ερμηνείας: Με την ερμηνεία, ο ψυχαναλυτής συμβολίζει λεκτικά αυτό που είναι ενοχλητικό και αληθινό στην ασυνείδητη εμπειρία του ασθενή, κάνοντας έτσι,  αλλαγές αληθινές που συμβάλλουν στη δημιουργία μιας πιθανής νέας εμπειρίας στην οποία το ψυχαναλυτικό ζευγάρι μπορεί να κάνει την ψυχολογική δουλειά. Ο ψυχαναλυτής και ο θεραπευόμενος δεν αναζητούν ο καθένας την αλήθεια για τον εαυτό του, ενδιαφέρονται κυρίως για την μεταβίβαση και την αντιμεταβίβαση. Το ζευγάρι ψυχαναλυτή –θεραπευόμενου  δουλεύει ώστε να δημιουργήσει ένα ανθρώπινο πλαίσιο μέσα στο οποίο ο θεραπευόμενος θα είναι ικανός να αντιμετωπίσει τις τωρινές του συναισθηματικές εμπειρίες αλλά και αυτές του παρελθόντος (σε αντίθεση με την απομάκρυνση από τον εαυτό του). Βοηθώντας τον θεραπευόμενο να αντιμετωπίσει την αλήθεια της συναισθηματικής του εμπειρίας, ο ψυχαναλυτής σέβεται την ιδιοσυγκρασία του θεραπευόμενου ( ξεκινώντας από τη νηπιακή ηλικία) η οποία έχει διαμορφωθεί για να  προστατεύει τη λογική του.  Ο ρυθμός και η ταχύτητα στην προσπάθεια του θεραπευόμενου να αντιμετωπίσει τις συναισθηματικές του εμπειρίες καθορίζονται από τον ίδιο το θεραπευόμενο. Πολλοί ψυχαναλυτές έχουν τον ρόλο  να κρατούν την ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για  ασφάλεια του θεραπευόμενου και της ανάγκης του για την αλήθεια.

Σε μια μελέτη έγινε σύγκριση της ψυχανάλυσης με άλλες μορφές ψυχοθεραπείας και αποκαλύφθηκαν επτά χαρακτηριστικά που διαχωρίζουν την ψυχανάλυση από τις άλλες μορφές ψυχοθεραπείας.

1.Στο επίκεντρο είναι η επίδραση και η έκφραση των συναισθημάτων

Η ψυχανάλυση ενισχύει την εξερεύνηση και τη συζήτηση όλων των συναισθημάτων του θεραπευόμενου. Ο ψυχαναλυτής βοηθά τον θεραπευόμενο να περιγράψει και να βάλει λέξεις σε όσα αισθάνεται, περιλαμβανομένων των αντιφατικών συναισθημάτων, των συναισθημάτων που προκαλούν ανησυχία ή τρόμο, και των συναισθημάτων που αρχικά ο θεραπευόμενος δεν αναγνώριζε ή δεν ήξερε (αυτό είναι αντίθετο από τη γνωσιακή ψυχοθεραπεία, που έχει στο επίκεντρο τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις). Υπάρχει επίσης μια αναγνώριση ότι η πνευματική νοημοσύνη δεν είναι το ίδιο με την συναισθηματική νοημοσύνη η οποία εντοπίζεται πιο βαθιά και οδηγεί στην αλλαγή. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που εξηγούν γιατί πολλοί έξυπνοι άνθρωποι με συναισθηματική νοημοσύνη μπορούν να εξηγήσουν τις δυσκολίες τους, ακόμη και όταν το μυαλό τους δεν τους βοηθά να ξεπεράσουν αυτές τις δυσκολίες.

2.Εξερεύνηση της αποφευκτικής συμπεριφοράς

Οι άνθρωποι κάνουν καλά πολλά πράγματα, συνειδητά και ασυνείδητα, για να αποφύγουν επώδυνες εμπειρίες. Αυτή η αποφευκτική συμπεριφορά (με θεωρητικούς όρους, άμυνα και αντίσταση) μπορεί να πάρει πολλές μορφές, όπως το να χάνει κάποιος συνεδρίες, να είναι αργοπορημένος ή να μιλά γενικά και αόριστα. Μπορεί να πάρει διαφορετικές μορφές που είναι δύσκολο να αναγνωριστούν σε συνηθισμένες κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως οι λεπτές μετατοπίσεις ενός θέματος όταν προκύπτουν νέες ιδέες, η εστίαση σε περιστασιακές πτυχές μιας εμπειρίας αντί στις ουσιαστικές ψυχολογικές επιδράσεις, η παρακολούθηση γεγονότων και καταστάσεων χωρίς επίδραση, η εστίαση σε εξωτερικά γεγονότα από ότι σε εσωτερικά πράγματα κλπ. Στην ψυχανάλυση γίνεται ενεργή εξερεύνηση αυτών των αποφευκτικών συμπεριφορών.

3.Αναγνώριση επαναλαμβανόμενων μοτίβων και συμπεριφορών

Η ψυχανάλυση αναγνωρίζει και εξερευνά τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψεις, συναισθημάτων, ιδέας για τον εαυτό, των σχέσεων και των εμπειριών στη ζωή του θεραπευόμενου. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο θεραπευόμενος έχει επίγνωση ότι αυτά τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα είναι επώδυνα αλλά αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτά (π.χ. ένας άνδρας που επαναλαμβανόμενα φαντάζεται τον εαυτό σε σχέση με γυναίκες που δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμες, μια γυναίκα που βάζει η ίδια εμπόδια στον εαυτό της όταν κρατά την επιτυχία στα χέρια της). Σε άλλες περιπτώσεις, ο θεραπευόμενος μπορεί να μην κατανοεί αυτά τα μοτίβα μέχρι ο ψυχαναλυτής να τον βοηθήσει να τα αναγνωρίσει και να τα κατανοήσει.

4.Συζήτηση για τις εμπειρίες του παρελθόντος (εστίαση στην ανάπτυξη)

Ανάλογη με την αναγνώριση των επαναλαμβανόμενων μοτίβων είναι και η αναγνώριση των εμπειριών του παρελθόντος, ειδικά των εμπειριών της πρώιμης παιδικής ηλικίας με τα άτομα προσκόλλησης, που επηρεάζουν τις σχέσεις μας και καθορίζουν το παρόν. Η ψυχανάλυση εξερευνεί αυτές τις πρώιμες εμπειρίες , τη συσχέτιση μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος, και τους τρόπους με τους οποίους το παρελθόν καθορίζει το παρόν. Το επίκεντρο δεν είναι το παρελθόν από μόνο του, αλλά στο πως αυτό εξηγεί τις παρούσες ψυχολογικές δυσκολίες. Ο στόχος είναι να βοηθηθεί ο θεραπευόμενος να απελευθερωθεί από τις εμπειρίες του παρελθόντος ώστε να ζήσει μια πλήρη ζωή στο παρόν.

5.Στο επίκεντρο είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις

Η ψυχανάλυση δίνει ιδιαίτερη σημασία στις σχέσεις του θεραπευόμενου και τις διαπροσωπικές εμπειρίες (θεωρητικά, θέματα σχέσεων και προσκόλλησης). Οι προσαρμοστικές και οι δυσπροσαρμοστικές πτυχές της προσωπικότητας και η εικόνα του εαυτού διαμορφώνονται από τις σχέσεις προσκόλλησης, και οι ψυχολογικές δυσκολίες συχνά προκύπτουν όταν προβληματικά διαπροσωπικά μοτίβα παρεμβαίνουν στην ικανότητα του ατόμου να ικανοποιήσει τις συναισθηματικές του ανάγκες.

6.Στο επίκεντρο είναι η θεραπευτική σχέση

Η σχέση μεταξύ θεραπευόμενου και ψυχαναλυτή από μόνη της είναι μια πολύ σημαντική διαπροσωπική σχέση, που μπορεί να γίνει βαθιά και έντονα συναισθηματική. Όταν υπάρχουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα στις σχέσεις ενός ατόμου και στους τρόπους αλληλεπίδρασης, αυτά τείνουν να εμφανίζονται κατά κάποιο τρόπο στη θεραπευτική σχέση. Για παράδειγμα , ένα άτομο που έχει την τάση να βλέπει με δυσπιστία τους άλλους, ίσως να βλέπει τον ψυχαναλυτή με καχυποψία. Ένα άτομο που φοβάται την αποδοκιμασία, την απόρριψη ή την εγκατάλειψη ίσως να φοβάται και την απόρριψη από τον ψυχαναλυτή, είτε εν γνώσει είτε εν αγνοία του. Ένα άτομο με θέματα θυμού και ευερεθιστότητας ίσως να έχει θυμό και προς τον ψυχαναλυτή (αυτά είναι κάποια κραυγαλέα παραδείγματα, η επανάληψη των διαπροσωπικών θεμάτων στη θεραπευτική σχέση είναι συχνά πιο πολύπλοκη από ότι αυτά τα παραδείγματα). Η επανάληψη των διαπροσωπικών θεμάτων στη θεραπευτική σχέση (θεωρητικά στη μεταβίβαση και την αντιμεταβίβαση) αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την εξερεύνηση και την αναθεώρησή τους. Ο στόχος είναι μεγαλύτερη ευελιξία στις διαπροσωπικές σχέσεις και ενίσχυση της ικανότητας ανταπόκρισης στις διαπροσωπικές ανάγκες

7. Εξερεύνηση των επιθυμιών και των φαντασιώσεων

Σε αντίθεση με άλλες μορφές ψυχοθεραπείας στις οποίες ο ψυχοθεραπευτής σχεδιάζει τις συνεδρίες με βάση ένα συγκεκριμένο πλάνο, η ψυχανάλυση ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να μιλήσει ανοικτά για ότι σκέφτεται. Όταν οι θεραπευόμενοι το κάνουν αυτό (και οι περισσότεροι θεραπευόμενοι χρειάζονται βοήθεια από τον ψυχαναλυτή για να μιλήσουν ειλικρινά ανοιχτά), οι σκέψεις τους φυσιολογικά περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα της ψυχολογικής τους ζωής, όπως οι επιθυμίες, οι φόβοι, οι φαντασιώσεις, τα όνειρα και οι ονειροπολήσεις ( στις περισσότερες περιπτώσεις ο θεραπευόμενος πριν δεν έχει επιχειρήσει να βάλει λέξεις σε αυτές). Όλα αυτά αποτελούν μια πλούσια πηγή πληροφοριών για το πώς ο θεραπευόμενος βλέπει τον εαυτό του και τους άλλους, πως ερμηνεύει και νιώθει τις εμπειρίες, πως αποφεύγει κάποιες εμπειρίες, ή πως πιθανώς παρεμποδίζει την μεγαλύτερη ικανοποίηση στη ζωή του.