Νευρικά Μονοπάτια
Τι είναι τα νευρικά μονοπάτια;
Ο εγκέφαλος μας είναι ένα και αυτός ένα όργανο, για την ακρίβεια ένα πολύπλοκο όργανο που αποτελείται από νευρικά κύτταρα. Η λειτουργία του εγκεφάλου διαμορφώνεται μέσα από νευροδιαβιβαστές και νευρικά μονοπάτια τα οποία καθορίζουν την επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων (νευρώνες) και των διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου (η κάθε μία από τις οποίες έχει μια ειδική λειτουργία).
Πώς η ψυχοθεραπεία μπορεί να αλλάξει τα νευρικά μονοπάτια;
Ο εγκέφαλος αλλάζει και δημιουργεί νέες συνάψεις ως αποτέλεσμα των εμπειριών της ζωής. Τα νευρικά μονοπάτια στον εγκέφαλο μας εντέλει αποτυπώνουν τις σκέψεις μας για τον εαυτό μας, τις σχέσεις μας και τον κόσμο γύρω μας.
Πολλά μηνύματα στον εγκέφαλο μοιάζουν σαν αδιαμφισβήτητες αλήθειες, π.χ. κανένας δεν με συμπαθεί. Στην πραγματικότητα αυτά τα μηνύματα δεν είναι "γεγονότα", αλλά αποτυπωμένες εμπειρίες, που συχνά αποκτώνται από εμπειρίες στην παιδική ηλικία. Αυτά τα αποθηκευμένα νευρωνικά μηνύματα γίνονται η ιστορία της ζωής μας, οι πεποιθήσεις μας, και μας λένε ποιοι (νομίζουμε) ότι είμαστε. Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτά τα μηνύματα/συμπεράσματα, τα οποία κάποια στιγμή στην παιδική μας ηλικία τα αποδεχόμαστε ως πραγματικότητα, συνήθως δεν είναι αλήθεια ή δεν μας βοηθούν στην ενήλικη ζωή μας. Στην πραγματικότητα αυτά τα ξεπερασμένα συμπεράσματα μπορούν να περιορίσουν τις ζωές μας σε μεγάλο βαθμό, τις επιλογές μας , τις σχέσεις μας, όπως επίσης και να καταστρέψουν την αυτοεκτίμηση και τη συναισθηματική/ψυχική μας υγεία.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει να συντονιστούμε με τις αισθήσεις του σώματος, και τελικά να νιώθουμε τα συναισθήματα στο σώμα μας, όχι στον εγκέφαλό μας. Η ψυχοθεραπεία επίσης βοηθά να αναγνωρίσουμε και να αλλάξουμε τις περιοριστικές πεποιθήσεις μας και να τις αντικαταστήσουμε με πιο οφέλιμες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας. Με την πάροδο του χρόνου αυτή η διαδικασία θα αλλάξει τα νευρικά μονοπάτια καθώς αλλάζουμε την πιο σημαντική σχέση για όλους, τη σχέση με τον εαυτό μας.
Ποια είναι τα οφέλη της αλλαγής των νευρικών μονοπατιών;
Ο εγκέφαλος χαρακτηρίζεται από την νευροπλαστικότητα, δηλαδή τα εγκεφαλικά κύτταρα εφ'όρου ζωής μπορούν να δημιουργούν διαρκώς νέα μονοπάτια επικοινωνίας μεταξύ τους. Ο εγκέφαλος μπορεί να αλλάζει, να προσαρμόζεται και να δημιουργεί νέες συνάψεις ως αποτέλεσμα των εμπειριών της ζωής. Τα οφέλη που προκύπτουν από την αλλαγή των νευρικών μονοπατιών είναι:
- Μπορείτε να ανταποκριθείτε, αντί να αντιδράτε αυτόματα σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις.
- Μπορείτε να διαχειριστείτε καλύτερα το στρες
- Έχετε περισσότερη ενέργεια, καθώς το να κρατάτε τα ενοχλητικά συναισθήματα καταπιεσμένα είναι εξουθενωτικό. Η αποδοχή των αυθεντικών συναισθημάτων (οποιαδήποτε και αν είναι, θυμός, ζήλια, τρόμος, ντροπή κλπ) ως κομμάτι του εαυτού σας είναι απελευθερωτικό, σας ενδυναμώνει και σας οδηγεί στην επούλωση. Η καλή ψυχική υγεία αφορά το να είστε παρόντες στην παρούσα στιγμή.
- Εμπιστεύεστε περισσότερο τη διαίσθησή σας, εμπιστεύεστε το ένστικτο σας που ξέρει τι είναι σωστό για εσάς.
Αυτές οι αλλαγές έχουν θετικό αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της ζωής μας καθώς επηρεάζουν τις επιλογές που κάνουμε. Η σύνδεση και η αποδοχή του πραγματικού σας εαυτού είναι ουσιαστικά για να ζείτε μια πλήρη ζωή. Είμαστε όλοι μοναδικοί και αυτό αξίζει να το γιορτάσουμε.
Τι είναι ο μηχανισμός απόκρισης πάλης ή φυγής
Ο άνθρωπος ως θηλαστικό έχει φυσιολογικούς μηχανισμούς απόκρισης προς τις απειλητικές καταστάσεις που μπορούν να εμφανιστούν στη ζωή. Αυτές οι αντιδράσεις είναι χρήσιμες και σκοπό έχουν να μας σώσουν τη ζωή όταν χρειαστεί, καθώς ο εγκέφαλος μας ενεργοποιεί την έκκριση αδρεναλίνης στο σώμα (αυξάνοντας τον καρδιακό ρυθμό και την αναπνοή) και αυτό μας βοηθά να ανταποκριθούμε στον κίνδυνο. Όμως στο σύγχρονο τρόπο ζωής, όπου δεν υπάρχουν πολλές φυσικές απειλές για τη ζωή μας καθημερινά, βιώνουμε την ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού ως απόκριση στις ψυχολογικές απειλές. Και αν αυτό το άγχος γίνει έντονο και μακροχρόνιο, μπορεί να προκαλέσει κρίσεις πανικού ή κατάθλιψη.
Η κατανόηση και η αποδοχή του μηχανισμού απόκρισης πάλης ή φυγής (fight or flight) και τα σωματικά συμπτώματα που τα ακολουθούν, μας βοηθούν να ελέγξουμε το τι μας συμβαίνει, το πως θα αντιληφθούμε μία κατάσταση και το πως θα αντιδράσουμε. Για παράδειγμα όταν είμαστε σε πανικό, υπερβολικό οξυγόνο εισέρχεται στον εγκέφαλό μας αλλά έχουμε τη δυνατότητα να ρυθμίσουμε την αναπνοή μας (π.χ. φυσάμε σε μια χάρτινη σακούλα) ώστε να χαλαρώσουμε. Επίσης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον μετωπιαίο φλοιό (τη λογική μας δηλαδή) για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει πραγματικά, και να ρυθμίσουμε τις αντιδράσεις μας συνειδητά.
Πώς η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη επηρεάζουν τη διάθεση;
Η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη είναι δύο νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνοι για τη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου και της όρεξης. Τα περισότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα λειτουργούν αυξάνοντας τα διαθέσιμα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο για να ανακουφίσουν από τα συμπτώματα της κατάθλιψης/χαμηλής διάθεσης. Η ντοπαμίνη επηρεάζει τη διάθεση μας και τα συναισθήματά μας, ειδικά την ικανότητα να νιώθουμε ευχαρίστηση. Τα καλά νέα είναι ότι κάνοντας αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η ψυχοθεραπεία, μπορούμε να ενισχύσουμε τα επίπεδα της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης.
Τι αλλαγές μπορώ να κάνω για να αυξήσω τα επίπεδα της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης;
Οι αλλαγές που μπορεί να κάνει ένα άτομο για να αυξήσει τα επίπεδα της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης περιλαμβάνουν τα εξής:
- Η τακτική άσκηση και η έκθεση στον ήλιο αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης
- Όταν απολαμβάνετε δραστηριότητες, αυτό έχει θετικά αποτελέσματα. Δηλαδή όσο πιο ευτυχισμένοι νιώθετε, τόσο περισσότερη σεροτονίνη παράγετε και όσο περισσότερη σεροτονίνη παράγετε, τόσο πιο ευτυχισμένοι νιώθετε.
- Η ψυχοθεραπεία κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν πιο χαρούμενοι, λιγότερο αγχωμένοι, πιο συμπονετικοί με τον εαυτό τους και τους άλλους. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις, όσο πιο χαρούμενοι νιώθετε, τόσο περισσότερη σεροτονίνη παράγετε και όσο περισσότερη σεροτονίνη παράγετε τόσο πιο χαρούμενοι νιώθετε.
- Η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν και να μειώσουν το στρες. Το στρες μειώνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο όπως επίσης έχει αρνητικές επιδράσεις στον ύπνο και στη διάθεση.
- Η κατανάλωση τροφών που αυξάνουν τα επίπεδα της ντοπαμίνης (αμύγδαλα, γαλακτοκομικά προϊόντα, αβοκάντο) και της σεροτονίνης (καστανό ρύζι, κοτόπουλο, αυγά, ξηροί καρποί, μπιζέλια, ηλιόσποροι, ψάρι, φιστίκια) .
- Η αποφυγή επεξεργασμένων τροφών και του γρήγορου φαγητού.
- Η λήψη συμπληρωμάτων με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα ενισχύει την παραγωγή της σεροτονίνης.
- Ο διαλογισμός και η ενσυνειδητότητα (mindfulness) αυξάνουν την παραγωγή της σεροτονίνης.