Τι είναι το σύνδρομο της Στοκχόλμης;

Σύνδρομο της Στοκχόλμης

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που μπορεί να εμφανιστεί σε έναν άνθρωπο που ζει μια κατάσταση έντονου φόβου και κινδύνου, όπως η απαγωγή, ο κατ΄οίκον περιορισμός ή η κακοποίηση. Σε αυτές τις καταστάσεις, το θύμα τείνει να αναπτύσσει μια σχέση με το θύτη.

Το σύνδρομο αναγνωρίστηκε το 1973 μετά από μια ληστεία σε τράπεζα της Στοκχόλμης, στην οποία οι όμηροι ανέπτυξαν φιλία με τους απαγωγείς. Αυτό το δέσιμο οδήγησε τους ομήρους να επισκέπτονται τους απαγωγείς στη φυλακή, όπως και να επιβεβαιώνουν ότι δεν υπήρξε σωματική ή ψυχολογική βία που να θέσει τη ζωή τους σε κίνδυνο.

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι μια ασυνείδητη αντίδραση σε μια επικίνδυνη κατάσταση, η οποία οδηγεί το θύμα να αναπτύσσει συναισθηματικό δέσιμο με το θύτη, ώστε να νιώθει ασφάλεια και ηρεμία.

Κατανοώντας το σύνδρομο της Στοκχόλμης

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης δεν αποτελεί μια επίσημη ψυχολογική διάγνωση, αλλά είναι μια προσπάθεια να εξηγηθούν τα συμπτώματα που εμφανίζουν μερικά άτομα τα οποία κρατούνται αιχμάλωτα. Ένα άτομο που βιώνει το σύνδρομο της Στοκχόλμης αναπτύσσει σύνδεση με τον απαγωγέα και νιώθει αγάπη, συμπόνια ή επιθυμία να τον προστατεύσει. Η ομηρία συχνά οδηγεί σε αρνητικά συναισθήματα προς την αστυνομία ή άλλους που προσπαθούν να απελευθερώσουν το άτομο.

Οι μελέτες δείχνουν ότι το σύνδρομο της Στοκχόλμης εμφανίζεται όταν η ομηρία κρατά αρκετές μέρες και το θύμα έχει στενή επαφή με τον απαγωγέα. Αυτά τα άτομα δεν έχουν υποστεί βλάβη από τον απαγωγέα, ο οποίος τους φέρεται με ευγένεια. Ένα άτομο που αναπτύσσει σύνδρομο της Στοκχόλμης συχνά βιώνει συμπτώματα μετατραυματικού στρες όπως οι εφιάλτες, οι αναδρομές, η αϋπνία, η σύγχυση.

Από την ψυχολογική πλευρά, αυτό το φαινόμενο μπορεί να γίνει κατανοητό ως μηχανισμός επιβίωσης. Στην πραγματικότητα, μερικοί ειδικοί ενθαρρύνουν τους ανθρώπους σε ομηρία να δρουν σαν να έχουν το σύνδρομο της Στοκχόλμης για να αυξήσουν τις πιθανότητες επιβίωσης, καθώς η σύνδεση με τον απαγωγέα μπορεί να κάνει την κατάσταση πιο υποφερτή για το θύμα και ο απαγωγέας να καλύπτει τις βασικές ανάγκες του αιχμαλώτου.

Οι μελέτες γενικά δείχνουν ότι οι άνθρωποι με σύνδρομο της Στοκχόλμης αναπτύσσουν θετικά συναισθήματα προς τον απαγωγέα και αρνητικά συναισθήματα για την αστυνομία.

Πως αλλιώς μπορεί να αναπτυχθεί το σύνδρομο της Στοκχόλμης

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης μπορεί να εκδηλωθεί και σε καταστάσεις της καθημερινότητας που δεν περιλαμβάνουν αιχμαλωσία ή ομηρία, αλλά χαρακτηρίζονται από κακοποίηση και τραύμα, όπως η ενδοοικογενειακή βία και η εμπορία ανθρώπων. Αυτό που συμβαίνει είναι τα θύματα να αναπτύσσουν θετικά συναισθήματα, συμπόνια ή οίκτο προς τον θύτη τους, εκλογικεύουν την κακομεταχείριση, με αποτέλεσμα να αρνούνται να εγκαταλείψουν την κακοποιητική κατάσταση ή να αρνούνται τη βοήθεια τρίτων, ακόμη και όταν τους δίνεται η ευκαιρία.

Πώς θα αναγνωρίσετε το σύνδρομο της Στοκχόλμης;

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης δεν αποτελεί επίσημη ψυχική νόσο. Ωστόσο υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά που μπορείτε να παρατηρήσετε σε ένα άτομο όταν βρίσκεται σε κατάσταση στρες και έντασης όπου η ζωή του βρίσκεται σε κίνδυνο, όπως:

• Η ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων για τον θύτη
• Η ανάπτυξη αρνητικών συναισθημάτων για την αστυνομία, τις αρχές ή άλλους που βοήθησαν το θύμα να απομακρυνθεί από το θύτη
• Η ανάπτυξη συναισθημάτων φιλίας με τον θύτη
• Την πεποίθηση ότι ο θύτης έχει τις ίδιες αρχές και αξίες στη ζωή

Αυτά τα χαρακτηριστικά προέρχονται από συναισθήματα ανασφάλειας, απομόνωσης και/ή απειλής. Είναι ένας τρόπος για το υποσυνείδητο να διατηρεί τη ζωή. Ωστόσο, με τον καιρό, εξαιτίας του συναισθηματικού δεσίματος που δημιουργείται, μικρές πράξεις ευγένειας από το θύτη τείνουν να ενισχύονται από τους ανθρώπους με το σύνδρομο, τους οποίους κάνουν να νιώθουν ασφάλεια και ηρεμία για την κατάσταση, αγνοώντας την πραγματική απειλή για τη ζωή τους.

Πώς λειτουργεί το σύνδρομο της Στοκχόλμης;

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης συμβαίνει κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση του συνδρόμου της Στοκχόλμης περιλαμβάνουν:

• Η κατάσταση μπορεί να εμφανιστεί όταν τα θύματα κακοποίησης πιστεύουν ότι υπάρχει απειλή για την σωματική ή ψυχική τους υγεία και ότι οι κακοποιητές θα απομακρύνουν την απειλή.
• Τα απαχθέντα άτομα στα οποία οι απαγωγείς φέρονται ανθρώπινα ή απλά τους επιτρέπουν να ζήσουν, συχνά νιώθουν ευγνωμοσύνη και θετικά συναισθήματα για τους απαγωγείς που τελικά είναι καλοί άνθρωποι.
• Η εναλλαγή καλής/κακής συμπεριφοράς μπορεί να δημιουργήσει ένα τραυματικό δέσιμο. Το σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι μια μορφή τραυματικού δεσίματος, όπου το θύμα περιμένει να τελειώσει η κακή συμπεριφορά από τα ψίχουλα της καλής συμπεριφοράς.
• Τα θύματα απομονώνονται από τους άλλους. Όταν οι άνθρωποι βιώνουν κακοποιητικές συμπεριφορές, όπως η απαγωγή, στερούνται την επαφή και την επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Έχουν επαφή μόνο με τους απαγωγείς.

Αιτίες συνδρόμου

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης συνήθως εμφανίζεται σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις και όταν υπάρχει ομηρία. Μερικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση αυτού του συνδρόμου περιλαμβάνουν:

• Τον τύπο της προσωπικότητας και το προσωπικό ιστορικό του ανθρώπου που είναι σε ομηρία.
• Την ανάγκη επιβεβαίωσης από τους γονείς ή τους εργοδότες.
• Το χρόνο που περνά το θύμα με τον απαγωγέα.

Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου της Στοκχόλμης οφείλονται σε μια αντίδραση του ασυνείδητου και δεν είναι ξεκάθαρη η κύρια αιτία του. Πιστεύεται ότι οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τραυματικές εμπειρίες, όπως οι κακοποιητικές σχέσεις και η σεξουαλική κακοποίηση, είναι πιο επιρρεπείς σε αυτό το σύνδρομο.

Επιδράσεις του συνδρόμου της Στοκχόλμης στην υγεία

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση σύμφωνα με τα κριτήρια DSM-5. Όμως οι άνθρωποι με αυτό το σύνδρομο εμφανίζουν κάποια κοινά συμπτώματα:

• Αμηχανία για τα συναισθήματά τους απέναντι στον κακοποιητή
• Σύγχυση
• Ενοχές
• Δυσκολία να εμπιστευτούν άλλους
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) που περιλαμβάνει εφιάλτες, αϋπνία, ανααδρομές

Μετά από την κακοποίηση ή την ομηρία, επίσης μπορεί να έχουν συμπτώματα που περιλαμβάνουν:

• Άρνηση
• Κοινωνική απομόνωση
• Χρόνια ανησυχία
• Αισθήματα κενού
• Αισθήματα απελπισίας
• Κατάθλιψη
• Άγχος
• Αβοηθητότητα
• Υπερβολική εξάρτηση
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες (ανηδονία)

Η επιστροφή στον κανονικό ρυθμό της ζωής μετά από ένα τραύμα είναι δύσκολη. Μπορεί να είναι πολύ σκληρό για ένα θύμα να μιλήσει για την εμπειρία του πράγμα που μπορεί να το τραυματίσει ξανά. Βραχυπρόθεσμα, η ψυχοθεραπεία και πιο συγκεκριμένα η ψυχοθεραπεία για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες βοηθά στην ανακούφιση των άμεσων θεμάτων, όπως το άγχος και η κατάθλιψη.

Το σύδρομο της Στοκχόλμης στις σχέσεις

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω το σύνδρομο της Στοκχόλμης αφορά την ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων από το θύμα προς το θύτη. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί σε διάφορα πλαίσια, όπως σε κακοποιητικές σχέσεις.

Στις κακοποιητικές σχέσεις, το σύνδρομο της Στοκχόλμης μπορεί να εκδηλωθεί ως συναισθηματικός δεσμός του θύματος προς τον κακοποιητή του. Αυτός ο συναισθηματικός δεσμός μπορεί να προκύψει από τον φαύλο κύκλο της κακοποίησης, όπου οι περίοδοι (σωματικής/ψυχολογικής) βίας διακόπτονται από στιγμές τρυφερότητα ή ενοχών του θύτη. Τα θύματα μπορεί να αισθάνονται υποχρεωμένα να υπερασπιστούν τον θύτη, εκλογικεύοντας την κακοποίηση ως μια κακή στιγμή, μια παρεξήγηση ή ως αποτέλεσμα στρες. Αυτό το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στην ενδοοικογενειακή βία, όπου παρατηρείται επιπλέον η (συναισθηματική ή υλική) εξάρτηση του θύματος από τον θύτη, δυσκολεύοντας στο θύμα να αναγνωρίσει και να ξεφύγει από την κατάσταση.