Το αποτύπωμα των ψυχικών τραυμάτων

Το αποτύπωμα των ψυχικών τραυμάτων

Ένας από τους μύθους της σύγχρονης κοινωνίας είναι ότι πρέπει συνεχώς να συζητάμε για τις δύσκολες εμπειρίες μας και πως μόνο έτσι, θα καταφέρουμε να νιώθουμε καλύτερα. Όταν μιλάμε ανοιχτά για τα βιώματά μας, σημαίνει ότι έχουμε κάνει βήματα για την αποδοχή τους. Ωστόσο, αυτό μπορεί να μην μας βοηθά να προχωρήσουμε. Ένα κομμάτι της ιστορίας μας παραμένει εγκλωβισμένο στο σώμα μας, στον εγκέφαλο και στο νευρικό μας σύστημα και προκαλεί άγχος, κατάθλιψη, δυσκολίες στις σχέσεις, θυμό, ακόμη και αν έχουν περάσει πολλά χρόνια από την τραυματική εμπειρία. Ένα ψυχικό τραύμα αφήνει ένα βαθύ αποτύπωμα στην ψυχή μας. Η ψυχοθεραπεία μας βοηθά να κατανοήσουμε πως το σώμα μας έχει μάθει να αντιμετωπίζει αυτό το τραύμα μέσα στα χρόνια, αλλά μας δίνει τη δυνατότητα να μάθουμε τρόπους για να αντιμετωπίζουμε όσα μας βασανίζουν.

Με ποιο τρόπο τα ψυχικά τραύματα αφήνουν τα αποτυπώματά τους;

Όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στη ζωή μας, είτε πρόκειται για κακοποιητικές συμπεριφορές , για παραμέληση από τους γονείς, για bullying από τους συμμαθητές ή για ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, όλα αυτά είναι έντονες εμπειρίες που κατακλύζουν το σύστημα επεξεργασίας των πληροφοριών στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, η αποθήκευση φυσιολογικών εμπειριών, όπως το να πάμε ένα περίπατο στο δάσος, αποτελεί απλά μια λεκτική ανάμνηση, "πήγα στο δάσος". Όμως η αποθήκευση των τραυματικών εμπειριών (που παραμένουν χωρίς επεξεργασία) συμβαίνει στην "ωμή", ακατέργαστη μορφή τους. Έτσι, περιλαμβάνουν όλες τις εικόνες, τους ήχους, τις μυρωδιές , τα συναισθήματα και τις σωματικές αντιδράσεις που τα συνοδεύουν.

Έτσι, συγκρατούμε στη μνήμη μας όλες αυτές τις εμπειρίες ως σιωπηλές αναμνήσεις, χωρίς λόγια, συναισθηματικές ή σωματικές αναμνήσεις. Για αυτό, μετά από ένα ατύχημα με το αυτοκίνητο, πολλοί άνθρωποι νιώθουν αναστάτωση όταν ακούνε τον ήχο του ασθενοφόρου και ξαφνικά όχι μόνο σκέφτονται το ατύχημα, αλλά νιώθουν τον πόνο στα σημεία που χτύπησαν, μυρίζουν τα καμένα λάστιχα, νιώθουν ένα κόμπο στο στομάχι και έχουν την αίσθηση ότι χάνουν τον έλεγχο. Με αυτό τον τρόπο ζουν ξανά την τραυματική εμπειρία και συχνά ασυνείδητα αναφέρουν ότι νιώθουν άγχος ή έχουν αναδρομές.

Σε άλλες τραυματικές εμπειρίες, η αφορμή για να ζήσει ξανά κάποιος το τραυματικό γεγονός είναι πιο δύσκολο να εντοπιστεί. Αν για παράδειγμα, ο θυμός είχε ως αποτέλεσμα την λεκτική κακοποίηση, τότε το σώμα αντιδρά με συγκεκριμένο τρόπο. Έτσι, μπορεί ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι καλύτερο να μην αντιδρά και να περνά απαρατήρητο.

Αναγνώριση ψυχικών τραυμάτων

Ένα πολύ σημαντικό βήμα στην ψυχοθεραπεία είναι να καταφέρετε να αναγνωρίζετε ποιοι παράγοντες ενεργοποιούν το τραύμα σας. Ποιες είναι οι σκέψεις, τα συναισθήματα , οι συμπεριφορές και οι αισθήσεις σας; Πολλές από τις συμπεριφορές μας συμβαίνουν ασυνείδητα και είναι αποτέλεσμα του ενστίκτου μας ( την ενεργοποίηση του μηχανισμού πάλης ή φυγής). Από εξελικτική άποψη, αυτό βγάζει νόημα, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια αρκούδα. Είναι ανάγκη να πάρουμε μια απόφαση σε κλάσματα του δευτερολέπτου, να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση ή να φύγουμε. Δεν αξιοποιούμε πιο εξελιγμένα και περίπλοκα τμήματα του εγκεφάλου μας που μπορεί να μας δίνουν μια άλλη οπτική, να ζυγίσουμε επιλογές μας και τις πιθανές συνέπειες. Ωστόσο, πέρα από αυτές τις αποφάσεις ζωής ή θανάτου, θέλουμε να ενεργοποιούμε αυτά τα τμήματα του εγκεφάλου μας.

Οι απεικονίσεις του εγκεφάλου δείχνουν ότι όταν ενεργοποιείται το παρατηρητικό τμήμα του εγκεφάλου μας, αναστέλλεται η συναισθηματική αντίδραση του εγκεφάλου. Έτσι, μπορούμε πιο εύκολα να ελέγχουμε τον εαυτό μας και τις αντιδράσεις.

Αντιμετώπιση ψυχικών τραυμάτων

Περίπου το 70% των ενηλίκων έχει βιώσει μια τραυματική εμπειρία τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του. Το 33% των παιδιών βιώνει βίαιες συμπεριφορές και bullying στο σχολείο με αποτέλεσμα το μετατραυματικό στρες (PTSD). Για χρόνια, οι ψυχίατροι έψαχναν να βρουν αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισης των ψυχικών τραυμάτων. Από τη στιγμή που ο κάθε άνθρωπος βιώνει και επεξεργάζεται διαφορετικά τα τραυματικά γεγονότα, είναι δύσκολο μια μέθοδος να είναι αποτελεσματική για όλους. Για αυτό υπάρχουν διαθέσιμες αρκετές θεραπευτικές επιλογές.

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία δίνει στον θεραπευόμενο την ευκαιρία να μιλήσει για την εμπειρία του και να δουλέψει για την επούλωσή του. Στο ασφαλές και μη επικριτικό περιβάλλον της ψυχοθεραπείας , ο θεραπευόμενος μπορεί να εκφράσει ελεύθερα όλες τις ανησυχίες του.

Η ψυχοθεραπεία βοηθά τον κάθε άνθρωπο να σκεφτεί διαφορετικά για το θυμό του, την κατάθλιψη ή το άγχος. Αντί να βλέπει όλα αυτά τα συμπτώματα ως προσωπική αποτυχία (γιατί δεν μπορώ να ελέγχω το θυμό μου; Γιατί θέλω πάντα να είναι οι άλλοι ευχαριστημένοι;) ξεκινά να βλέπει όλα τα συμπτώματα ως εκμαθημένες στρατηγικές αντιμετώπισης που τον βοηθούν να βρει το δρόμο του στην πολύπλοκη ζωή. Όταν κάποιος μεγαλώνει σε ένα σπίτι, στο οποίο οι γονείς συνεχώς συγκρούονται, τότε μαθαίνει ότι πρέπει να συντονιστεί με τις αλλαγές στη διάθεση των γονιών του, ώστε να αποτρέψει τον επόμενο καβγά. Ή ίσως να κάνει ότι καλύτερο μπορεί για να λάβει την επιβράβευση, να είναι καλό παιδί και να έχει καλούς βαθμούς στο σχολείο. Όταν κάποιος έχει μάθει πως για να τον αγαπούν πρέπει να προσπαθεί σκληρά, τότε το νευρικό σύστημα είναι σε εγρήγορση.

Νευροπλαστικότητα

Εκτός από την αναγνώριση των μηχανισμών αντιμετώπισης, η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να εξερευνούν αυτές οι στρατηγικές έχουν αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, ένα μικρό αρνητικό σχόλιο στη δουλειά μπορεί να ενεργοποιήσει το σύστημα συναγερμού του εγκεφάλου; Αυτή είναι μια πραγματική απειλή ή απλά μια αφορμή; Είναι ανάγκη να νιώθετε ανησυχία στην παρούσα στιγμή, ή μπορείτε να κάνετε κάτι για να δείτε την τρέχουσα κατάσταση από άλλη οπτική;

Τα καλά νέα είναι ότι ο εγκέφαλος μας έχει την ικανότητα να αλλάζει, να δημιουργεί νέα νευρικά μονοπάτια (νευροπλαστικότητα). Έτσι,  το νευρικό μας σύστημα ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα ερεθίσματα , ωστόσο, μπορούμε να μάθουμε διαφορετικές συμπεριφορές. Η νευροπλαστικότητα είναι μια συνεχής διαδικασία, μέσα και έξω από την ψυχοθεραπεία. Έτσι οι θετικές εμπειρίες μπορούν να προκαλούν αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τη ζωή, επομένως επηρεάζουν θετικά την ευεξία μας. Με τη βοήθεια ενός έμπειρου ψυχοθεραπευτή μπορούμε να  καλλιεργούμε την παρατηρητικότητα μας , να μαθαίνουμε νέες δεξιότητες, νέες πεποιθήσεις και να έχουμε έλεγχο των συναισθημάτων μας.

Έλεγχος των συναισθημάτων

Ο στόχος της ψυχοθεραπείας δεν είναι να αποκλείσετε όλους τους παράγοντες που ενεργοποιούν τα τραύματά σας, η ζωή μας είναι γεμάτη ερεθίσματα. Αντίθετα, ο στόχος είναι να μπορείτε να αναγνωρίσετε αυτά τα ερεθίσματα και να ελέγχετε τον εαυτό σας. Μπορούμε να διαχωρίσουμε το παρελθόν μας από το παρόν μας. Μπορούμε να μάθουμε να αντιδράμε διαφορετικά και με πιο προσαρμοστικούς τρόπους. Έτσι, μπορούμε να αποκτήσουμε πολλές νέες δεξιότητες. Είναι σημαντικό να κατανοήσετε τι σας συνέβη, μπορεί να ήταν άσχημο αλλά τώρα έχει πλέον τελειώσει. Μπορούμε να κουβαλάμε το παρελθόν μέσα μας, αλλά δεν χρειάζεται να ζούμε σε αυτό.

EMDR

Το EMDR είναι μια τεχνική για την απευαισθητοποίηση του θεραπευόμενου στο τραύμα. Οι σκέψεις , τα συναισθήματα και οι αισθήσεις του σώματος που συνοδεύουν το τραύμα απελευθερώνονται και αυτό συμβάλλει στην μείωση της συναισθηματικής αντίδρασης στο τραύμα. Μπορεί ο καθένας να επεξεργαστεί τις αρνητικές σκέψεις που έχουν σχέση με το τραύμα και να τις αντικαταστήσει με πιο θετικές πεποιθήσεις.

Brainspotting

Το brainspotting είναι μια τεχνική για την αναγνώριση του τραύματος, των αρνητικών συναισθημάτων και του πόνου, περιλαμβανομένου του σωματικού πόνου. Ο ψυχοθεραπευτής καθοδηγεί στον ασθενή με ένα δείκτη. Η κατεύθυνση στην οποία κοιτούν οι άνθρωποι επηρεάζει τα συναισθήματά τους. Με το brainspotting ο ψυχοθεραπευτής έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει όλα τα ερεθίσματα που ενεργοποιούν μια τραυματική ανάμνηση ή ένα αρνητικό συναίσθημα.