Το ψυχολογικό κόστος του να μην λέτε ʺόχιʺ

Γιατί να βάλετε το ʺόχιʺ στη ζωή σας;

Όχι. Μια τόσο μικρή αλλά πανίσχυρη λέξη, που όταν ήμασταν παιδιά δεν είχαμε κανένα πρόβλημα να την χρησιμοποιήσουμε. ʺΌχι, δεν μπορείς να πάρεις το παιχνίδι μου! Όχι, δεν θέλω να φάω αυτό το φαγητό". Όμως όσο μεγαλώνουμε, κάποιοι από εμάς γίνονται ενήλικες που φαίνεται να έχουν αλλεργία στη λέξη ʺόχιʺ. Ή ακόμη και αν το λέμε, είναι μια αποδυναμωμένη, αδύναμη εκδοχή αυτού, που κανείς δεν την παίρνει στα σοβαρά.

Λέμε αυτόματα "ναι" σε κοινωνικές εκδηλώσεις που δεν θέλουμε να πάμε, σε εξυπηρετήσεις που δεν θέλουμε να κάνουμε, εξόδους με ανθρώπους που δεν ξέρουμε αν τους συμπαθούμε, φαγητό που δεν μας αρέσει πραγματικά, και δουλειές που μισούμε… και η λίστα συνεχίζεται.

Πώς καταλήγει ένας άνθρωπος να μην μπορεί να πει ʺόχιʺ στους άλλους; Και ποιο είναι το ψυχολογικό κόστος για τον εαυτό του;

Γιατί δεν μπορείτε να πείτε ʺόχιʺ όταν το θέλετε ή όταν το έχετε ανάγκη;

Η ανικανότητα να πει κάποιος άμεσα ʺόχιʺ συνδέεται κυρίως με την ανάγκη της επιβεβαίωσης από τους άλλους. Αλλά πώς καταλήγει κάποιος ενήλικας να λαχταρά την θετική γνώμη των άλλων;

Συχνά, αυτό προέρχεται από την παιδική ηλικία όπου αισθανόμασταν ότι δεν γίνεται απλά να μας αγαπούν για αυτό που είμαστε. Με κάποιο τρόπο, αντίθετα με τις καλές προθέσεις τους, οι γονείς ή οι φροντιστές μας κάνουν να νιώθουμε ότι πρέπει να συμμορφωνόμαστε για να ʺκερδίσουμεʺ την αγάπη τους.

Κάποια παραδείγματα γονέων που μπορεί να σας κάνουν να θέλετε να ευχαριστείτε τους ανθρώπους είναι τα εξής :

• Οι αυστηροί γονείς, που σας επικροτούσαν όταν εκπληρώνατε τις προσδοκίες τους και σας έδειχναν τη δυσαρέσκεια τους όταν δεν το κάνατε.
• Τα αντιφατικά μηνύματα από τους γονείς, που ήταν επιεικείς τη μια στιγμή και απαιτητικοί την επόμενη, όπου παίρνετε την απόφαση να συμμορφωθείτε για να αποφύγετε την απόρριψη.
• Οι γονείς που δεν δίνουν προσοχή στα παιδιά, λόγω δυσκολιών στη σχέση, στρες ή κατάθλιψης, με αποτέλεσμα τα παιδιά να καλύπτουν τις ανάγκες τους για να μην γίνουν ένας ακόμη παράγοντας άγχους.
• Τα ανεπίλυτα θέματα των γονέων όπου οι γονείς δεν έχουν λύσει τα προσωπικά τους θέματα με τους δικούς τους γονείς και έτσι δημιουργούν λάθος δυναμική μαζί σας.
• Η ανασφάλεια του γονέα, όπου ο γονέας δεν αγαπά τον εαυτό του και χρησιμοποιεί το παιδί του για να διατηρήσει την αυτοεκτίμησή του, και έτσι τα παιδιά πιέζονται για να είναι ευχαριστημένοι οι γονείς.

Όταν ένας ενήλικας δεν μπορεί να πει ʺόχιʺ στους άλλους, αυτό μπορεί επίσης να οφείλεται σε κοινωνικές ή πολιτισμικές επιδράσεις και μπορεί να είναι μια μιμητική συμπεριφορά. Παραδείγματα αποτελούν η αυστηρή θρησκευτική ανατροφή όπου οι γυναίκες διδάσκονται ότι υπάρχουν για να ευχαριστούν τους άνδρες, ή ένα οικονομικά ασταθές περιβάλλον, όπως μια μονογονεïκή οικογένεια, όπου ο γονέας κάνει δουλειές που δεν αγαπά για να επιβιώσει.

Αλλά γιατί να πει κάποιος ʺόχιʺ; Το ʺναιʺ δεν είναι αυτό που κάνει τη ζωή ενδιαφέρουσα;

Αυτό ισχύει αν λέτε ʺναιʺ σε όσα πραγματικά εσείς θέλετε, σε όσα εξυπηρετούν τους στόχους και τις αξίες της ζωής σας.

Αλλά όχι όταν λέτε ʺναιʺ σε πράγματα επειδή σκέφτεστε ότι πρέπει να το κάνετε ή επειδή ʺδεν κάνετε κανένα κακόʺ ή ʺγιατί μπορείτεʺ. Ή επειδή ο σύντροφός σας ή ο καλύτερος σας φίλος σας προτείνει κάτι, ή επειδή η οικογένεια σας συμπεριφέρεται έτσι.

Με άλλα λόγια, το να λέτε ʺναιʺ δεν είναι κάτι πολύ καλό αν είναι μια μορφή αυτοθυσίας που σας απομακρύνει σταθερά από τις πραγματικές σας ανάγκες και τις επιθυμίες.

Το ψυχολογικό κόστος του να μην λέτε ʺόχιʺ

Όταν δεν λέτε ποτέ ʺόχιʺ μπορεί να έχει μεγαλύτερο ψυχικό κόστος από αυτό που αντιλαμβάνεστε.

Κακές σχέσεις

Ίσως να σκέφτεστε ότι βελτιώνετε τη σχέση σας αν λέτε πάντα ʺναιʺ σε αυτόν που αγαπάτε ή σε κάποιον καλό σας φίλο. Τελικά, ποιος δεν συμπαθεί κάποιον που ευχαριστεί τους πάντες και βοηθάει σε όλα;

Αλλά μακροπρόθεσμα, είτε το παραδέχεστε είτε όχι, θα αρχίσετε να νιώθετε ότι σας χειραγωγούν και θα αρχίσετε να θυμώνετε. Είτε με τον εαυτό σας, είτε με τους άλλους, είτε και με τους δύο. Και αν δεν μπορείτε να πείτε "όχι", δεν είναι πιθανό να είστε ειλικρινείς για τα πραγματικά σας συναισθήματα (ή ακόμη και να ξέρετε ποια είναι αυτά).

Αντιθέτως, ίσως να υιοθετείτε μια παθητικά επιθετική συμπεριφορά για να κερδίσετε πίσω λίγη από την ενέργεια που δίνετε στο σύντροφο, στους φίλους και στους συνεργάτες σας. Αυτό ίσως να σας φαίνεται δίκαιο στην αρχή, αλλά μακροπρόθεσμα θα νιώθετε άσχημα για τον εαυτό σας, και οι άλλοι θα χάσουν το σεβασμό και το ενδιαφέρον τους για εσάς.

Και στη συνέχεια έρχεται αυτή η αναπόφευκτη ερώτηση, τι είδους άνθρωπος θέλει να λέει πάντα ʺναιʺ; Είναι αυτό υγιές; Αναπόφευκτα σε μια φιλία ή μια σχέση αναπτύσσεται  αλληλεξάρτηση, και οι δύο πλευρές δεν βαδίζουν σε υγιή μονοπάτια όταν στηρίζονται μόνο στο ʺναιʺ.

Ανησυχία

Όταν  ξοδεύετε το χρόνο και την ενέργεια σας για τις απαιτήσεις των άλλων ανθρώπων δεν έχετε το χρόνο να ασχοληθείτε με τους δικούς σας στόχους, και αναπόφευκτα αυτό θα σας οδηγήσει σε κρίση. Η ανησυχία εμφανίζεται επειδή σε ασυνείδητο επίπεδο γνωρίζετε ότι απομακρύνεστε από την επίτευξη των προσωπικών σας στόχων και επιθυμιών, και τη δημιουργία της ζωής που θέλετε να έχετε.

Άγχος

Όσο πιο πολύ αφιερώνεστε στο να κάνετε πράγματα για τους άλλους, τόσο λιγότερο χρόνο έχετε για τον εαυτό σας. Και αυτό σημαίνει ότι έχετε λιγότερο χρόνο να κάνετε όσα έχετε ανάγκη, και συνεχώς νιώθετε άγχος όταν προσπαθείτε να προσαρμόσετε όσα έχετε ανάγκη ή να κάνετε βιαστικά πράγματα που θέλετε να απολαύσετε.

Κατάθλιψη

Όταν πάντα ενδίδετε στις απαιτήσεις των άλλων νιώθετε άσχημα βαθιά μέσα σας για τον εαυτό σας και αυτό οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Και η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι αυτή που οδηγεί σε συμπτώματα κατάθλιψης.

Για αυτό, αν ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων που δίνουν τόσα πολλά στους άλλους και νιώθουν κουρασμένοι χωρίς να έχει σημασία πόσο κοιμάστε, αν έχετε χάσει τη σεξουαλική σας επιθυμία, και/ή αν τρώτε πολύ ή λίγο, ίσως να έχετε κατάθλιψη.

Έλλειψη της προσωπικής σας ταυτότητας

Αν δεν επικεντρώνεστε σε όσα πραγματικά θέλετε, και ξοδεύετε το χρόνο σας κάνοντας όσα θέλουν οι άλλοι, το πιο πιθανό είναι να ξεχάσετε τι θέλετε. Μπορεί να νιώσετε τόσο μουδιασμένοι ενώ κάνετε ότι θέλουν και προσδοκούν οι άλλοι από εσάς που να μην μπορείτε να διαχωρίσετε τι θέλετε και τι όχι και ποιος είστε πραγματικά. Και όταν δεν έχετε την αίσθηση του εαυτού σας οδηγείστε στην κατάθλιψη, την ανησυχία και το άγχος.

Χωρισμός και διαζύγιο

Όταν λέτε ʺναιʺ για να ευχαριστείτε το σύντροφό σας, αναπόφευκτα οδηγείστε σε διαφωνίες λόγω της κρυμμένης δυσαρέσκειας που βγαίνει στην επιφάνεια. Οι συγκρούσεις φαίνεται ότι είναι άσχετες και για μικρά θέματα, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Δεν υπάρχει τίποτα μικρό όταν κάποιος αυτοθυσιάζεται. Είναι ένα βαθιά ενσωματωμένο μοτίβο από την παιδική ηλικία.

Και όσα περισσότερα απαιτεί από εσάς ο σύντροφός σας για να παραμείνει ικανοποιημένος, τόσο οι παλιές αναμνήσεις θα επανέρχονται, και αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη απόσταση και διαφωνίες μεταξύ σας. Χωρίς την κατάλληλη βοήθεια, και όταν δεν μπορείτε να πείτε ʺόχιʺ ίσως να απομακρύνετε κάποιον μακριά σας, και οι συμπεριφορές αλληλεξάρτησης σας αφήνουν με πληγωμένη αυτοεκτίμηση και θέλετε να χωρίσετε.

Εξουθένωση - κόπωση.

Ίσως κάποια στιγμή να μην έχετε πλέον κουράγιο, να παθαίνετε συχνά κρυολογήματα, να μην κοιμάστε καλά, και να νιώθετε συχνά κουρασμένοι και να αναρωτιέστε, ʺ Δίνω πολλά και έχω εξουθενωθεί;ʺ

Αλλά όταν λέμε ʺόχιʺ στους άλλους δεν τους πληγώνουμε;

Όταν λέμε ʺόχιʺ σε κάποιον επειδή ειλικρινά δεν θέλουμε να κάνουμε κάτι ή ξέρουμε ότι θα είναι δύσκολο για εμάς, ίσως προσωρινά να δυσαρεστηθεί. Αλλά επίσης σημαίνει ότι θα περάσει καλύτερα αν βρει κάποιον άλλο που θα θέλει πραγματικά να το κάνει και να βοηθήσει.

Όταν λέτε ʺόχιʺ σε κάτι που δεν θέλετε, σημαίνει ουσιαστικά ότι λέτε ψέματα σε κάποιον (στον άλλο ή/και στον εαυτό σας). Σε πολλές περιπτώσεις τελικά χάνετε τον ενθουσιασμό σας και ίσως να νιώθετε ενοχές ή ακόμη και θυμό όταν λέτε ʺναιʺ.

Όταν νιώθετε ότι κοροϊδεύετε κάποιον ή δεν μπορεί να σας εμπιστευτεί αναπόφευκτα πληγώνετε κάποιον μακροπρόθεσμα περισσότερο από το να πείτε ʺόχιʺ.