Διαταραχή μετατραυματικού στρες μετά από ένα σοκ στον τοκετό

Μετατραυματικό στρες και τοκετός

Όλοι θέλουμε οι νέες μαμάδες -όπως και τα μωρά- μετά τον τοκετό να είναι καλά και χαρούμενες! Αλλά, όταν στον τοκετό δεν έχουν πάει όλα καλά ή υπήρξε ένα σοκ, ή όταν η μητέρα δεν αισθάνθηκε υποστήριξη και ασφάλεια, μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Αυτοί οι τοκετοί μπορεί να προκαλούν απογοήτευση, αρνητικά συναισθήματα ή ακόμη και ψυχικό τραύμα.

Το τραύμα του τοκετού είναι μια συχνή κατάσταση, επηρεάζει πολλές γυναίκες κάθε χρόνο. Οι μαμάδες όμως συνήθως δεν μιλάνε για όσα πέρασαν ή τα όσα αισθάνονται, γιατί προσπαθούν να επικεντρωθούν στο αξιαγάπητο υγιές μωρό και να αφήσουν ότι συνέβη στο παρελθόν, καθώς θεωρούν ότι αυτό είναι που έχει σημασία. Οι γυναίκες που έχουν βιώσει ένα τραύμα κατά τον τοκετό συχνά μπορεί να πιστεύουν οι ίδιες (ή οι γύρω τους) ότι έχουν κατάθλιψη, όμως στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει είναι κάτι διαφορετικό. Το τραύμα του τοκετού ονομάζεται διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) μετά τον τοκετό.

Εκτιμάται ότι το 3% των φυσιολογικών τοκετών οδηγούν σε PTSD και το 6% των τοκετών με καισαρική τομή, όμως αυτό μπορεί να εκτοξευτεί στο 33% στις περιπτώσεις εκείνες που είναι μη-προγραμματισμένη ή επείγουσα η καισαρική τομή. Και επειδή οι γιατροί πρόσφατα άρχισαν να κάνουν τη διάγνωση του μετατραυματικού στρες μετά τον τοκετό, πολλές γυναίκες που υποφέρουν από PTSD δεν έχουν διαγνωστεί. Οι γιατροί μπορούν εύκολα να μπερδέψουν τις μαμάδες που έχουν αντιμετωπίσει ένα σοκ κατά τον τοκετό, με εκείνες που εμφανίζουν επιλόχειο κατάθλιψη.

Πολλές μητέρες με μετατραυματικό σοκ δεν ζητάνε βοήθεια εξαιτίας του στίγματος – πιο συγκεκριμένα, φοβούνται μήπως θεωρηθούν ʺκακές μαμάδεςʺ.Οι γυναίκες συχνά αισθάνονται ενοχές μετά από ένα δύσκολο τοκετό και κάποιες φορές αισθάνονται ότι παραμελούν το μωρό τους. Επίσης αισθάνονται -επειδή ο κόσμος το λέει- ότι πρέπει να είναι ευγνώμονες που έφεραν στον κόσμο ένα υγιές μωρό, και πως αν επικεντρωθούν στον δύσκολο τοκετό αισθάνονται αγνώμονες ή ανεπαρκείς. Άλλες μητέρες δεν ξέρουν ότι είναι δυνατό να έχουν υποστεί σοκ και να εμφανίζουν PTSD, για αυτό δεν ζητάνε βοήθεια. Όμως αν δεν φροντιστεί το PTSD και μείνει αθεράπευτο, θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί τη μητέρα για πολλά χρόνια, ίσως και όλη τη ζωή της.

Τι είναι ο “τραυματικός” τοκετός;

Ένας τοκετός μπορεί να μοιάζει φυσιολογικός για κάποιον παρατηρητή, αλλά να αποτελεί σοκ και τραύμα για τη μητέρα.

Μια τραυματική εμπειρία μπορεί να συμβεί πριν ή κατά τη διάρκεια ενός τοκετού, όπως για παράδειγμα μια άσχημη αντίδραση στην εξωσωματική γονιμοποίηση ή πολύ έντονη πρωινή αδιαθεσία. Άλλες φορές, συμβαίνει ένα σοκ κατά τη διάρκεια του τοκετού. Αν αισθανθήκατε μεγάλη πίεση ή κίνδυνο κατά τον τοκετό, τότε μπορούμε να πούμε ότι είχατε μια “τραυματική” γέννα. Για παράδειγμα, οι γυναίκες που έχουν βιώσει κάποια σοβαρή επιπλοκή ή βλάβη που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη ή τη γέννα, όπως αιμορραγία, ατονία ή ρήξη της μήτρας, επείγουσα καισαρική τομή, μια απρόσμενη υστερεκτομή, η προεκλαμψία/εκλαμψία, το τραύμα του περινέου ή η καρδιακή νόσος, ίσως εμφανίζουν μετατραυματικό στρες. Αυτές οι διαδικασίες ίσως να σας άφησαν και κάποια σωματικά προβλήματα, όπως λοιμώξεις, αιμορροΐδες ή ακράτεια, συμπτώματα τα οποία προκαλούν από μόνα τους δυσφορία. Αλλά οι συναισθηματικές επιδράσεις μιας τραυματικής γέννας μπορεί να διαρκέσουν για αρκετό καιρό και να επηρεάσουν βαθύτατα τη μητέρα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις το σοκ προκαλείται κατά τη διάρκεια του τοκετού ή μετά τον τοκετό. Όμως μια τραυματική γέννα δεν συνδέεται απαραιτήτως πάντα με ένα άμεσα “τραυματικό” γεγονός κατά τον τοκετό. Μπορεί να συνέβη κάτι στον σύντροφό σας ή στο μωρό σας, όπως να παρέμεινε στη μονάδα νεογνών για ημέρες ή να χρειάστηκε κάποια άμεση εγχείρηση για κάποιο πρόβλημα που εμφάνισε. Τα γεγονότα αυτά μπορεί να προκάλεσαν έντονο φόβο ή ακόμη και τρόμο. Ή μπορεί για παράδειγμα να νιώθατε ότι δεν υπήρχε επικοινωνία ή υποστήριξη, ότι δεν είσαστε ενημερωμένη για όλα όσα συνέβησαν στον τοκετό. Ή ίσως να αισθάνεστε έντονη απογοήτευση για το γεγονός ότι ο τοκετός δεν πήγε όπως ελπίζατε.

Ίσως πάλι να αισθάνεστε ότι η μαία δεν σας άκουγε, ή δεν είχατε υποστήριξη από το υπόλοιπο προσωπικό του νοσοκομείου. Όλα αυτά μπορεί να σας αφήσουν συναισθηματικές πληγές μετά τον τοκετό. Όπως περιέγραψε μία μαμά, ʺκανένας δεν μου εξήγησε τι ακριβώς συνέβη για τρεις ημέρες”, και αυτή η έλλειψη ενημέρωσης σίγουρα συνέβαλε στο μετατραυματικό στρες. “Κανένας δεν μας εξήγησε τίποτα, ενώ ήξεραν πόσο σπάνιο ήταν αυτό που έζησα. Ένιωσα μοναξιά και κανένας από το ιατρικό προσωπικό δεν φαινόταν να ξέρει τι είναι η ατονία της μήτρας, δεν ήξεραν πως να το αντιμετωπίσουνʺ.

Η ψυχολογία πίσω από ένα σοκ και την εμφάνιση του PTSD είναι πολύπλοκη, αλλά συχνά έχει να κάνει με τις προσδοκίες.

Οι μαμάδες δεν περιμένουν να έχουν ένα προβληματικό τοκετό, έτσι όταν συμβεί, μπορεί να αφήσει ψυχολογικό τραύμα.

Όταν ένα άτομο ζει μια τραυματική εμπειρία, το μυαλό μπαίνει σε μια διαδικασία φόβου και εγρήγορσης. Η αμυγδαλή του εγκεφάλου, η οποία φυσιολογικά βοηθά στην αποθήκευση των αναμνήσεων, γίνεται υπερδραστήρια και οδηγεί σε υπερβολική αίσθηση του φόβου. Τμήματα του εγκεφάλου που φυσιολογικά αναστέλλουν τη λειτουργία της αμυγδαλής σταματούν να δουλεύουν. Έτσι λοιπόν όταν κάτι υπενθυμίζει στη μητέρα την τραυματική εμπειρία, οι τρομακτικές αναμνήσεις της ξυπνάνε, είναι πολύ έντονες, σαν να συμβαίνουν ακόμη.

Οι επιδράσεις ενός σοκ μπορεί να επιπλακούν από ένα προηγούμενο τραύμα, που έχει καταστήσει τις γυναίκες πιο ευάλωτες συναισθηματικά. Για παράδειγμα, οι γυναίκες που έχουν σεξουαλική κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία, έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν μετατραυματικό στρες μετά τον τοκετό.

Ποιες είναι οι επιδράσεις και τα συμπτώματα ενός τραυματικού τοκετού;

Οι επιδράσεις ενός τραυματικού τοκετού διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα. Ο τρόπος που η κάθε γυναίκα διαχειρίζεται τα όσα συνέβησαν είναι μοναδικός. Το PTSD εμφανίζεται όταν η συμπεριφορά σας αλλάζει σημαντικά εξαιτίας των όσων συνέβησαν.

Στο μετατραυματικό στρες η σκέψη επικεντρώνονται στο φόβο και στον κίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα της μητέρας και του νεογνού, αν και ο θυμός, οι ενοχές, το πένθος, η ντροπή και η αυτοκατηγορία κυριαρχούν επίσης. Γενικά, τα άτομα με μετατραυματικό στρες μπορούν να θυμηθούν τα τραυματικά γεγονότα με λεπτομέρειες, αλλά η συνολική εικόνα είναι μπερδεμένη. Έχουν έντονες αναδρομές του γεγονότος, πράγμα που τους κάνει να αισθάνονται ότι ξαναζούν το σοκ και τον κίνδυνο. Είναι επίσης συχνό για τα άτομα με PTSD να βλέπουν εφιάλτες. Οι περισσότερες αναμνήσεις έρχονται ως εικόνες, αν και το τραυματικό γεγονός μπορεί να συνοδεύεται από ήχους, αισθήσεις και μυρωδιές.

Αυτές οι αναμνήσεις είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Σε μια προσπάθεια διαχείρισης του έντονου άγχους που τις συνοδεύει, οι άνθρωποι με PTSD συχνά χρησιμοποιούν μεθόδους αποφυγής τόσο πρακτικές όσο και νοητικές για να αναστείλουν τις επώδυνες αναμνήσεις. Ένας συνηθισμένος τρόπος αντιμετώπισης είναι η αποφυγή πραγμάτων που τις φέρνουν στην επιφάνεια. Για παράδειγμα, οι μητέρες μπορεί να αισθάνονται τρομοκρατημένες ότι κάτι κακό θα συμβεί στο μωρό τους, και έτσι αρνούνται να το αφήσουν σε κάποιον άλλο, ή περνάνε ώρες κοιτώντας το μωρό τους που κοιμάται για να σιγουρευτούν ότι αναπνέει. Κάποιες αισθάνονται άγχος να βγουν έξω από το σπίτι, γιατί φοβούνται ότι κάτι τρομακτικό θα συμβεί. Κάποιες γυναίκες μένουν μακριά από άλλες εγκυμονούσες ή γυναίκες με μικρά μωρά γιατί δεν θέλουν να θυμούνται το τραύμα τους, με αποτέλεσμα να απομονώνονται. Οι πρακτικές αυτές μπορεί να βοηθάνε βραχυπρόθεσμα, αλλά μακροπρόθεσμα εμποδίζουν την ουσιαστική επεξεργασία του γεγονότος, και έτσι να παραμένουν οι συναισθηματικά φορτισμένες αναμνήσεις που αυξάνουν τα επίπεδα του άγχους και οδηγούν σε αδυναμία να λειτουργήσουν φυσιολογικά στην καθημερινότητα.

Είναι επίσης συχνό τα άτομα με PTSD να παρερμηνεύουν το τραυματικό γεγονός και να οδηγούνται σε εσφαλμένες πεποιθήσεις, για παράδειγμα ʺΑυτό αποδεικνύει ότι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε κανένα γιατρόʺ, ή ʺΑυτό το έπαθα από αμέλειαʺ. Αυτές οι σκέψεις δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο και συντηρούν τις αναμνήσεις. Οι σκέψεις για τα συμπτώματα του PTSD όπως ʺΕίμαι αδύναμηʺ, ή ʺ Θα τρελαθώʺ επιδεινώνουν το άγχος και οδηγούν σε περισσότερο στρες. Τα άτομα που έχουν βιώσει κάποιο σοκ υπερεκτιμούν τους κινδύνους για την ασφάλεια τους, με αποτέλεσμα περισσότερο άγχος και συμπεριφορές όπως η αποφυγή. Αυτό σημαίνει ότι πολλές γυναίκες που έχουν βιώσει ένα τραύμα, παραμελούν δραστηριότητες που συμβάλλουν στην ευεξία, όπως η άσκηση και η κοινωνική ζωή.

Πώς θα καταλάβω αν έχω μετατραυματικό στρες;

Αν και οι πρώτες εβδομάδες της μητρότητας είναι δύσκολες, οι φόβοι από την εμπειρία του τοκετού αρχίζουν να υποχωρούν σιγά σιγά. Ωστόσο, αν τα παρακάτω συμπτώματα ή ο φόβος επιμένουν για εβδομάδες ή μήνες μετά τον τοκετό, τότε έχετε υποστεί μετατραυματικό σοκ:

• Ενοχλητικές αναμνήσεις από το τραυματικό γεγονός. Αυτές ίσως να εμφανίζονται ως αναδρομές, εικόνες, όνειρα ή εφιάλτες. Ίσως να αισθάνεστε άγχος ή πανικό και να μην μπορείτε να θυμηθείτε τμήματα του τοκετού.
• Η αποφυγή καταστάσεων, πραγμάτων, σκέψεων, συναισθημάτων και οτιδήποτε άλλο που σας θυμίζει λεπτομέρειες του γεγονότος. Για παράδειγμα, ίσως να έχετε έντονες αναμνήσεις, άγχος και δυσφορία κάθε φορά που επισκέπτεστε ένα νοσοκομείο ή γιατρό.
• Ίσως να αποφεύγετε να βλέπετε προγράμματα στην τηλεόραση σχετικά με τον τοκετό ή τα νοσοκομεία. Ίσως ακόμη να αποφεύγετε να μιλήσετε για τον τοκετό, επειδή είναι πολύ οδυνηρό για εσάς.
• Φόβος για ένα επόμενο τοκετό. Δηλαδή ο φόβος ότι θα συμβεί ξανά κάτι άσχημο, με τα ίδια ή χειρότερα αποτελέσματα. Ίσως να ανησυχείτε ότι εσείς ή το μωρό σας θα κινδυνεύετε αν μείνετε ξανά έγκυος.
• Προβλήματα στον ύπνο (εφιάλτες, δυσκολία στον ύπνο).
• Έντονη και αυξημένη εγρήγορση (ευερεθιστότητα, εκρήξεις θυμού, υπερβολικές αντιδράσεις).
• Άγχος και κρίσεις πανικού.
• Αίσθηση αποπροσωποποίησης.
• Επιλόχειος κατάθλιψη.
• Δυσκολία στη σύνδεση με το μωρό σας, με αποτέλεσμα ενοχές.
• Απομόνωση και μοναξιά.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθηση ανεπάρκειας ως μητέρα.
• Δυσκολίες στις σχέσεις.
• Έλλειψη ενδιαφέροντος για σεξ και σωματική επαφή.

Ένας δύσκολος τοκετός, όπως σε αυτούς που το μωρό μπαίνει στη μονάδα νεογνών, κάνει το μετατραυματικό στρες μετά τον τοκετό πιο πιθανό.

Δικαιούστε να ζητήστε βοήθεια!

Αν δυσκολεύεστε να αναρρώσετε μετά από μια δύσκολη γέννα, είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε πως αισθάνεστε. Μην ελπίζετε ότι τα συναισθήματα θα φύγουν ή ότι δεν έχουν αξία ή σημασία. Έχει ουσιαστική σημασία να ζητήσετε βοήθεια αναθεωρείτε ότι εμφανίζετε PTSD, ακόμη και αν η οικογένειά σας, οι φίλοι σας ή ακόμη και ο γυναικολόγος σας λένε να ʺεπικεντρωθείτε στα θετικάʺ- χωρίς κάτι τέτοιο να σας βοηθά ουσιαστικά.Το να περνάτε μετατραυματικό στρες μπορεί να είναι μια απίστευτα μοναχική εμπειρία, ειδικά αν έχετε να αντιμετωπίσετε τις προκλήσεις της μητρότητας. Αλλά δεν είναι ανάγκη να υποφέρετε σιωπηλά.