Τσίμπημα μέδουσας – Πρώτες βοήθειες

Τσίμπημα μέδουσας - Πρώτες βοήθειες

Τα τσιμπήματα από μέδουσες είναι κάτι πολύ σύνηθες για τους ανθρώπους που κάνουν κολύμπι, θαλάσσια σπορ και καταδύσεις. Τα μακριά πλοκάμια της μέδουσας μπορεί να εγχύσουν δηλητήριο από χιλιάδες μικροσκοπικά αγκαθωτά κεντριά σε ένα μόνο τσίμπημα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις το τσίμπημα της μέδουσας προκαλεί στιγμιαίο πόνο και φλεγμονώδη σημάδια στο δέρμα. Συνήθως, το τσίμπημα της μέδουσας υποχωρεί μέσα σε λίγες μέρες ή εβδομάδες με απλή φροντίδα στο σπίτι. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις το τσίμπημα μπορεί να προκαλεί μια πιο συστηματική αντίδραση στο σώμα και σε σπάνιες περιπτώσεις είναι απειλητικό για τη ζωή και χρειάζεται επείγουσα ιατρική φροντίδα.

Τι είναι οι μέδουσες;

Οι μέδουσες είναι θαλάσσια ασπόνδυλα, ανήκουν στην τάξη των Σκυφόζωων,  που ζουν στις θάλασσες σε όλο τον κόσμο. Έχουν μαλακά σώματα σε σχήμα καμπάνας με μακριές, δομές που μοιάζουν με δάχτυλα που ονομάζονται πλοκάμια. Οι μέδουσες έχουν νηματοκύστεις μέσα στα πλοκάμια τους. Ένα μόνο πλοκάμι μπορεί να περιέχει χιλιάδες νηματοκύστεις.

Οι νηματοκύστεις περιέχουν μια δηλητηριώδη ουσία (δηλητήριο) που βοηθούν την μέδουσα να προστατεύεται. Το δηλητήριο επίσης βοηθά στην δέσμευση της τροφής. Οι μέδουσες συνήθως δεν τσιμπούν τους ανθρώπους. Τσιμπάνε μόνο αν κάποιος τις ακουμπήσεις όταν κολυμπά ή περπατά στη θάλασσα.

Οι περισσότερες μέδουσες είναι ακίνδυνες. Αλλά κάποιες έχουν δραστικά δηλητήρια και μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη.

Είδη μεδουσών

Πολλά είδη μεδουσών είναι ακίνδυνα για τους ανθρώπους. Κάποιες προκαλούν έντονο πόνο και σοβαρή αντίδραση στο σώμα. Αυτές οι μέδουσες μπορεί να προκαλούν πιο σοβαρά προβλήματα:

• Μέδουσα box: το τσίμπημα της προκαλεί έντονο πόνο και σπάνια προκαλεί απειλητικές για τη ζωή αντιδράσεις. Τα πιο επικίνδυνα είδη αυτής της μέδουσας βρίσκονται στα ζεστά νερά του Ινδικού και του Ειρηνικού ωκεανού.
• Πορτογαλική καραβέλα: αυτή η μέδουσα υπάρχει κυρίως στις πιο θερμές θάλασσες. Έχει το σχήμα μιας μπλε ή μοβ φυσαλίδας γεμάτη αέριο που την κρατά στην επιφάνεια.
• Θαλάσσια τσουκνίδα: συχνή σε ζεστά και κρύα νερά.
• Μέδουσα lion's mane (Cyanea capillata): στα ελληνικά σημαίνει «χαίτη του λιονταριού» είναι η μεγαλύτερη μέδουσα στοn πλανήτη ,με μήκος που φτάνει στο 1 μέτρο. Είναι πολύ συχνή σε κρύες, βόρειες περιοχές του Ειρηνικού και του Ατλαντικού ωκεανού.

Τα πιο συχνά είδη μέδουσας στην Ελλάδα είναι:

• Pelagia noctiluca: η γνωστή σε όλους μας τσούχτρα , έχει μωβ ή κόκκινο χρώμα και το τσίμπημα της είναι οδυνηρό.
• Aurelia aurita: συνήθως έχει λευκό χρώμα και είναι γνωστή και ως γυαλί. Το τσίμπημα της δεν είναι ενοχλητικό.
• Cotylorhiza tuberculata: έχει χαρακτηριστικό καφέ-κίτρινο χρώμα και είναι αρκετά μεγάλη σε μέγεθος.

Πώς τσιμπάνε οι μέδουσες;

Οι μέδουσες δεν τσιμπάνε σκόπιμα τους ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει μόνο όταν τις ακουμπήσουν, για να προστατεύσουν τον εαυτό τους.

Κάθε νηματοκύστη στα πλοκάμια μιας μέδουσας περιέχει αγκαθωτά νήματα με ελατήριο ή σωληνίσκους. Όταν ενεργοποιείται, μια μεγάλη συγκέντρωση ασβεστίου περνά πάνω από την πλασματική μεμβράνη της μέδουσας. Αυτό οδηγεί στην αυξημένη πίεση μέσα στη νηματοκύστη. Η αυξημένη πίεση κάνει τα νήματα να ξετυλίγονται και να ξεπηδούν σαν μικροσκοπικά βελάκια, εκτοξεύοντας δηλητήριο σε ένα ανυποψίαστο θύμα. Όλη η διαδικασία γίνεται μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου.

Επιπλέον, οι νηματοκύστεις μπορούν να εκτοξεύσουν το δηλητήριό τους ακόμα και όταν δεν είναι προσκολλημένες στις μέδουσες. Μπορούν να εκτοξεύουν δηλητήριο ακόμη και όταν η μέδουσα είναι νεκρή.

Πόσο συχνά είναι τα τσιμπήματα της μέδουσας;

Περίπου 150 εκατομμύρια τσιμπήματα μέδουσας καταγράφονται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο.

Πώς το τσίμπημα της μέδουσας επηρεάζει το σώμα μου;

Η αντίδραση του κάθε οργανισμού στο τσίμπημα της μέδουσας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Κάποια τσιμπήματα προκαλούν έναν μικρό ερεθισμό και κάποια άλλα μπορεί να είναι επικίνδυνα. Οι παράγοντες που καθορίζουν την αντίδραση στο τσίμπημα της μέδουσας περιλαμβάνουν:

• Το είδος της μέδουσας.
• Την ηλικία, την υγεία και το βάρος του σώματος.
• Το σημείο του σώματος στο οποίο εντοπίζεται το τσίμπημα.
• Την επιφάνεια του δέρματος που έχει επηρεαστεί.
• Πόσο χρονικό διάστημα έμεινε το δηλητήριο στο σώμα.

Ποια είναι τα συμπτώματα από το τσίμπημα της μέδουσας;

Τα συμπτώματα που προκαλεί το τσίμπημα της μέδουσας εξαρτώνται από το είδος της μέδουσας με την οποία έχετε έρθει σε επαφή. Αν το τσίμπημα είναι μικρό, μπορεί να νιώθετε πόνο, φαγούρα, αίσθηση καύσου ή να κοκκινίζει το σημείο του τσιμπήματος. Το τσίμπημα της μέδουσας μπορεί να μοιάζει με κόκκινο, μωβ ή καφέ εξάνθημα.

Τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών μπορεί να προκαλούν πιο σοβαρή βλάβη. Πρέπει να ζητήσετε άμεση ιατρική βοήθεια αν έχετε συμπτώματα όπως:

• Δυσκολία στην αναπνοή
• Πόνο στο στήθος
• Κράμπες στους μύες
• Φυσαλίδες με υγρό
• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα
• Ναυτία ή εμετό
• Δυσκολία στην κατάποση (δυσφαγία)
• Πόνο στην κοιλιά
• Υπερβολική εφίδρωση

Αντιμετώπιση τσιμπήματος μέδουσας

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι ανάγκη να επισκεφτούν έναν γιατρό για το τσίμπημα της μέδουσας. Αν λοιπόν σας τσιμπήσει η μέδουσα μπορείτε να κάνετε τα εξής:

1. Αρχικά, καλό είναι να ξεπλύνετε με θαλασσινό νερό την περιοχή του τσιμπήματος. Μην χρησιμοποιείτε κανονικό νερό.
2. Χρησιμοποιήστε ένα τσιμπιδάκι για να απομακρύνετε τυχόν πλοκάμια που μπορεί να έχουν μείνει στο δέρμα σας.
3. Χρησιμοποιήστε ξύδι ή οινόπνευμα στη θέση του τσιμπήματος για να σταματήσετε τη δράση των νηματοκύστεων (δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε ξύδι για την "πορτογαλική καραβέλα", μια μέδουσα-δολοφόνο, γιατί αυτό μπορεί να οδηγεί σε μεγαλύτερη απελευθέρωση δηλητηρίου από τις νηματοκύστεις).
4. Για να μειώσετε τον πόνο, μπορείτε να εφαρμόσετε μια λοσιόν καλαμίνης ή μια κρέμα υδροκορτιζόνης στη περιοχή του τσιμπήματος. Επίσης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια παγοκύστη ή ζεστό νερό για να μειωθεί ο πόνος και το οίδημα.

Αν απευθυνθείτε στο γιατρό σας για το τσίμπημα, μπορεί να σας προτείνει:

• Παυσίπονα: μπορείτε να πάρετε αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) για την αντιμετώπιση του πόνου.
• Αντιοφικός ορός: βοηθά στην αναστροφή των επιπτώσεων του δηλητηρίου.
• Αντιϊσταμινικά: βοηθούν στην καταπολέμηση του κνησμού και τους εξανθήματος.
• Ομοιοπαθητικά: συχνά η ομοιοπαθητική είναι μια λύση ένα τσίμπημα μέδουσας.

Σε πόσες ημέρες υποχωρεί το τσίμπημα της μέδουσας;

Συνήθως τα συμπτώματα από το τσίμπημα της μέδουσας υποχωρούν μέσα σε λίγες ώρες. Αλλά σε κάποιες περιπτώσεις το εξάνθημα που προκαλεί μπορεί να παραμένει για αρκετές εβδομάδες. Από τη στιγμή που το εξάνθημα θα υποχωρήσει, μπορεί να αφήσει πίσω του μια ουλή. Αν μετά από μερικές εβδομάδες συνεχίσετε να νιώθετε κνησμό καλό είναι να μιλήσετε με το γιατρό σας.

Υπάρχουν χιλιάδες είδη μεδουσών στις θάλασσες όλου του κόσμου. Βέβαια, δεν τσιμπούν σκόπιμα τους ανθρώπους, απλά αυτός είναι ο τρόπος για να προστατευτούν. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα τσιμπήματα των μεδουσών είναι ακίνδυνα.

Πρόληψη των τσιμπημάτων της μέδουσας

Τα παρακάτω βήματα μπορούν να μας βοηθήσουν να αποφύγουμε τα τσιμπήματα των μεδουσών:

• Φοράμε στολή κατάδυσης: όταν κολυμπάμε ή κάνουμε κατάδυση σε περιοχές που υπάρχουν αρκετές μέδουσες καλό είναι να φοράμε προστατευτική στολή.
• Γνωρίζουμε πώς να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση: συζητάμε με το γιατρό μας για τα βήματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε στην περίπτωση που μας τσιμπήσει μια μέδουσα.
• Αποφεύγουμε να κάνουμε μπάνιο σε θάλασσες με πολλές μέδουσες: καλό είναι να μένουμε μακριά από τη θάλασσα όταν ο αριθμός των μεδουσών είναι υψηλός.