Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή – ιδεοληψίες

Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD, ΙΨΔ) είναι μια αγχώδης διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες (παρεισφρύουσες σκέψεις) και καταναγκασμοούς (συμπεριφορές ή σκέψεις). Οι ιδεοληψίες είναι βασανιστικές σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που μπαίνουν ξαφνικά και απότομα στο μυαλό, και οδηγούν στην ανάπτυξη τελετουργικών συμπεριφορών ή σκέψεων (καταναγκασμοί) που σκοπό έχουν να βοηθήσουν στην μείωση της ανησυχίας που δημιουργούν οι ιδεοληψίες. Ωστόσο η ανακούφιση που προσφέρουν είναι ελάχιστη και παροδική.

Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-5 ο ορισμός της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής περιλαμβάνει:

• Παρουσία ιδεοληψιών, καταναγκασμών ή και των δύο
• Οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί καταλαμβάνουν σημαντικό χρόνο μέσα στο 24ωρο
• Τα συμπτώματα της διαταραχής δεν οφείλονται σε άλλες ιατρικές καταστάσεις
• Η κατάσταση δεν εξηγείται καλύτερα από τα συμπτώματα κάποιας άλλης ψυχικής διαταραχής

Σημάδια ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Καθώς η συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικά συμπτώματα σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά σημάδια:

• Η ανάγκη να είναι όλα τα αντικείμενα απόλυτα συμμετρικά
• Η συνεχής προσωπική καθαριότητα και η καθαριότητα του περιβάλλοντος
• Οι ενοχλητικές ,διεισδυτικές σκέψεις
• Η δέσμευση σε ανεξέλεγκτες καταναγκαστικές συμπεριφορές
• Ακόμη και αν αναγνωρίζετε ότι οι σκέψεις σας είναι υπερβολικές, δεν μπορείτε να τις σταματήσετε
• Ξοδεύετε τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα σε αυτές τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές
• Έχετε σημαντικά προβλήματα στην καθημερινότητά σας εξαιτίας των συμπεριφορών που οφείλονται στη διαταραχή
• Δεν αποκομίζετε ευχαρίστηση από τις καταναγκαστικές συμπεριφορές
• Δεν μπορείτε να ελέγξετε αυτές τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές αν και γνωρίζετε ότι είναι παράλογες

Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν τη δυσκολία να κρατήσετε μια δουλειά εξαιτίας της ανησυχίας σας για τις ιδεοληψίες ή του χρόνου που ξοδεύετε για τους καταναγκασμούς σας.

Τύποι ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια αγχώδης διαταραχή που προκαλεί έντονη ανησυχία και καταναγκαστικές συμπεριφορές. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι ιδεοληψιών, με τους παρακάτω να κυριαρχούν:

1. Μόλυνση και πλύσιμο

Ο φόβος της μόλυνσης τυπικά περιλαμβάνει υπερβολική ανησυχία σχετικά με τον κίνδυνο ασθένειας, το συναίσθημα ότι κάποιος είναι σωματικά βρώμικος ή ακόμη και ψυχικά μολυσμένος. Ο φόβος δεν περιορίζεται στη βρωμιά, στα μικρόβια και στους ιούς, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει το αίμα, τις κολλώδεις ουσίες ή τα υπολείμματα, ανθρώπους που φαίνονται βρώμικοι ή απεριποίητοι και πολλά έντομα ή ζώα.

Οι άνθρωποι με αυτό τον τύπο ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής μπορεί να καταβάλλουν τεράστια προσπάθεια για να αποφύγουν μέρη και καταστάσεις που συνδέονται με το φόβο μόλυνσης (όπως οι δημόσιες τουαλέτες) και να υποβάλλουν τον εαυτό τους σε πολλά προστατευτικά τελετουργικά, όπως η απολύμανση και η αποστείρωση, για να απομακρυνθεί ότι μολυσμένο υπάρχει, αλλάζουν συχνά ρούχα και ορίζουν καθαρές περιοχές εντός σπιτιού που δεν είναι διαθέσιμες για τους άλλους. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι για να αποφύγουν τη μόλυνση πλένουν υπερβολικά τα χέρια τους ή το σπίτι τους για να προστατευτούν. Η επαφή με κάτι μολυσμένο οδηγεί σε συναισθήματα φόβου, αηδίας και γενικά δυσφορίας και σε κάποιες περιπτώσεις σε συναισθήματα ευθύνης για τη διασπορά της μόλυνσης στους άλλους.

2. Αμφιβολία για τυχαία βλάβη και έλεγχος

Τα άτομα που βιώνουν αυτό τον τύπο ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής έχουν έντονες σκέψεις και φόβο που σχετίζεται με την πιθανότητα να βλάψουν χωρίς να το θέλουν τον εαυτό τους ή κάποιον άλλο λόγω της απροσεξίας ή της αμέλειας τους. Ένας κοινός φόβος είναι να χτυπήσει κάποιος έναν πεζό ενώ οδηγεί, ή να ξεχάσει να σβήσει το φούρνο ή το θερμοσίφωνα πριν κοιμηθεί, με αποτέλεσμα το θάνατο ενός αγαπημένου λόγω φωτιάς στο σπίτι. Ο φόβος της βλάβης συχνά συνοδεύεται από υπερβολικές σκέψεις αμφιβολίας, αβεβαιότητας και έντονο αίσθημα ευθύνης. Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ελέγχου και τελετουργίες χρησιμοποιούνται για να εξουδετερώσουν αυτά τα συναισθήματα αβεβαιότητας και έχουν ως σκοπό να προλάβουν ή να αποτρέψουν επικίνδυνες συνέπειες.

3. Συμμετρία, τακτοποίηση και μέτρημα

Η τελειομανία είναι ένα τυπικό σύμπτωμα των ανθρώπων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή που έχουν την τάση να ασχολούνται συνεχώς με την τάξη, τη συμμετρία και την ακρίβεια. Αυτά τα άτομα δεσμεύονται σε καταναγκαστικές συμπεριφορές που περιλαμβάνουν την επαναλαμβανόμενη τακτοποίηση, την οργάνωση των αντικειμένων ώστε να είναι όλα στη σωστή σειρά. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν έντονη δυσφορία αν τα αντικείμενα στο γραφείο τους  δεν είναι συμμετρικά τοποθετημένα ή σε συγκεκριμένη απόσταση μεταξύ τους. Ακολουθούν τελετουργικά, όπως το να μετρούν. Αυτές οι συμπεριφορές κάποιες φορές συνοδεύονται από μαγικές σκέψεις, π.χ. την πεποίθηση ότι η σκέψη μπορεί να προκαλέσει ένα γεγονός ή όχι.

4. Απαράδεκτες σκέψεις και νοητικές τελετουργίες

Τα ταμπού ή οι απαράδεκτες σκέψεις είναι σύμπτωμα που χαρακτηρίζει τα άτομα με ιδεοληψίες που συχνά σχετίζονται με την πίστη, τη βία ή τη σεξουαλικότητα. Αυτοί οι άνθρωποι εμπλέκονται σε κρυφά τελετουργικά, όπως οι νοητικοί καταναγκασμοί και η υπερβολική αναζήτηση επιβεβαίωσης. Τα άτομα αυτά έχουν παρεισφρύουσες σκέψεις που παραβιάζουν τις αρχές και τις αξίες τους. Παραδείγματα αποτελούν οι βλάσφημες σκέψεις για τη θρησκεία, σεξουαλικές σκέψεις, και οι βίαιες συμπεριφορές. Οι άνθρωποι με αυτές τις σκέψεις δεν έχουν κάποιο ιστορικό βίαιης συμπεριφοράς ή δεν είναι παρορμητικοί. Ωστόσο, επειδή οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή πιστεύουν ότι οι σκέψεις τους είναι επικίνδυνες και φοβούνται ότι μπορεί κάποια στιγμή να τις κάνουν πράξη, αφιερώνουν πολύ χρόνο για να τις εξουδετερώσουν (αντιρροπήσουν) νοητικά.

Οι προσπάθειες για να ελέγξουν τις σκέψεις περιλαμβάνουν νοητικές τελετουργίες, εξουδετέρωση των σκέψεων (ακυρώνουν τις κακές σκέψεις με καλές σκέψεις, προσεύχονται υπερβολικά ή κάνουν εξομολόγηση)  και ελέγχουν συνεχώς τη συμπεριφορά τους (ζητούν συνεχώς την επιβεβαίωση των άλλων). Η αποφυγή είναι μια πολύ συχνή συμπεριφορά σε αυτούς τους ανθρώπους. Πολλοί βρίσκουν δικαιολογίες να αποφύγουν την φροντίδα των παιδιών ή τις θρησκευτικές τελετές που μπορεί να τους προκαλέσουν ανεπιθύμητες σκέψεις.

Αιτίες ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Η ακριβής αιτία της διαταραχής δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου που περιλαμβάνουν:

• Γενετικούς παράγοντες : οι άνθρωποι που έχουν συγγενείς πρώτου βαθμού όπως οι γονείς, οι συγγενείς ή τα παιδιά που εμφανίζουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή σαν παιδιά ή έφηβοι έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν κάποιο τύπο ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
• Δομή του εγκεφάλου: οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει κάποιες διαφορές στο μετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου στους ανθρώπους με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και σε αυτούς χωρίς τη διαταραχή που δείχνουν ότι ο εγκέφαλος μπορεί να επηρεάζεται.
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες: η σωματική, η σεξουαλική, η λεκτική ή η συναισθηματική κακοποίηση σε νεαρή ηλικία φαίνεται να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
• Ψυχολογικοί παράγοντες: ψυχικά τραύματα, ιδίως της παιδικής ηλικίας, συχνά συνδέονται με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.