Το φαινόμενο του victim blaming

Victim blaming

Το victim blaming είναι ένα φαινόμενο στο οποίο οι άνθρωποι αποδίδουν στα θύματα εγκλημάτων ευθύνες για όσα τους συνέβησαν. Το victim blaming επιτρέπει στους ανθρώπους να πιστεύουν ότι τέτοια γεγονότα δεν θα μπορούσαν ποτέ να τους συμβούν. Όταν κάποιος κατηγορεί τα θύματα σε περιπτώσεις βιασμού και σεξουαλικής παρενόχλησης, πιστεύει ότι το ίδιο το θύμα προκάλεσε όσα συνέβησαν.

Τι είναι το victim blaming;

Στην περίπτωση του victim blaming ένα άνθρωπος σκέφτεται τι θα μπορούσε να έχει κάνει διαφορετικά το θύμα ώστε να αποτρέψει όσα συνέβησαν, υπονοώντας ότι το λάθος βαραίνει το θύμα και όχι το θύτη.

Το victim blaming είναι μερικές φορές δυσδιάκριτο και οι άνθρωποι μπορεί να πέφτουν στην παγίδα και να κατηγορούν το θύμα χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Πολλοί άνθρωποι λένε δηλώνουν ότι θα ήταν πιο προσεχτικοί , όμως με αυτό τον τρόπο κατηγορούν ακούσια το θύμα.

Γιατί οι άνθρωποι έχουν την τάση να κατηγορούν το θύμα;

Διαπιστώνουν πράγματα εκ των υστέρων

Ένα άλλο θέμα που συμβάλλει στην τάση να κατηγορεί κάποιος ένα θύμα είναι γνωστό ως η διαπίστωση εκ των υστέρων:

• Όταν βλέπουμε ένα γεγονός που συνέβη στο παρελθόν, έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να έχουμε δει τα σημάδια και να προβλέψουμε το αποτέλεσμα.
• Αυτή η διαπίστωση εκ των υστέρων μας κάνει να βλέπουμε ότι τα θύματα ενός εγκλήματος , ατυχήματος θα έπρεπε να έχουν προβλέψει και αποτρέψει όποιο πρόβλημα και αν εμφανιζόταν.

Και αυτό δεν είναι κάτι που απλά συμβαίνει όταν  βλέπουμε καταστάσεις όπως ο βιασμός ή η σεξουαλική παρενόχληση. Όταν κάποιος αρρωσταίνει, οι άνθρωποι συχνά κατηγορούν τις συμπεριφορές του ατόμου στο παρελθόν που το οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση.

Πιστεύουν  ότι η ζωή είναι δίκαιη ενώ δεν είναι

Η τάση ενός ατόμου να κατηγορεί το θύμα μπορεί να οφείλεται στην ανάγκη να πιστέψει ότι ο κόσμος είναι δίκαιος. Όταν κάτι άσχημο συμβαίνει σε ένα άλλο άτομο, πιστεύει ότι έχει κάνει κάτι για να αξίζει όσο του συμβαίνουν. Γιατί όμως έχουμε την ανάγκη να πιστέψουμε ότι ο κόσμος είναι δίκαιος και οι άνθρωποι παίρνουν αυτό που αξίζουν;

Επειδή αν σκεφτούμε ότι ο κόσμος είναι άδικος, τότε γίνεται προφανές ότι ο καθένας θα μπορούσε να είναι θύμα μιας τραγωδίας. Ναι , ακόμη και εσείς και εγώ και η οικογένειά μας, οι φίλοι μας και όλοι όσοι αγαπάμε. Ανεξάρτητα με το πόσο προσεκτικός είναι κάποιος, άσχημα πράγματα μπορούν και συμβαίνουν σε καλούς ανθρώπους.

Αν πιστεύουμε ότι ο κόσμος είναι δίκαιος, τότε πιστεύουμε ότι ο καθένας αξίζει ότι του συμβαίνει. Κατηγορώντας το θύμα οι άνθρωποι προστατεύουν την ψευδαίσθηση ότι τρομακτικά πράγματα δεν μπορούν να συμβούν σε αυτούς.

Αλλά άσχημα πράγματα είναι πιθανό να συμβούν στον καθένα. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα ακούσετε για ένα έγκλημα και θα αρχίσετε να σκέφτεστε τι μπορεί να έχει κάνει κάποιος για να το αξίζει, δώστε χρόνο στον εαυτό σας και σκεφτείτε όλες τις προκαταλήψεις που επηρεάζουν την κρίση σας. Αντί να κατηγορείτε το θύμα, μπείτε στη θέση του, δείξτε συμπόνια.

Πώς το victim blaming επηρεάζει τα θύματα;

Πολλοί άνθρωποι που έχουν βρεθεί στη θέση του θύματος νιώθουν σε ένα βαθμό ντροπή και κατηγορούν τον εαυτό τους για όσα έζησαν. Το victim blaming διαιωνίζει αυτά τα συναισθήματα της ντροπής και επίσης μειώνει τις πιθανότητες το θύμα να ζητήσει βοήθεια. Αυτό συμβαίνει επειδή το θύμα νιώθει φόβο για την κριτική.

Όταν ένα άτομο είναι θύμα μιας εγκληματικής πράξης αυτό μπορεί να είναι τραυματικό από μόνο του. Όταν όμως το κατηγορούν άμεσα ή έμμεσα αυτό κάνει το άτομο να νιώθει ότι είναι στόχος κριτικής και οδηγεί σε κατάθλιψη, άγχος και μετατραυματικό στρες.

Το victim blaming επίσης αποτρέπει τους ανθρώπους να καταγγείλουν το έγκλημα. Τα θύματα διστάζουν να αναφέρουν το συμβάν στις αρχές, επειδή νιώθουν ότι θα κατηγορήσουν και θα γίνουν στόχος κριτικής. Αισθάνονται ότι κανείς δεν θα πιστέψει όσα λένε. Αυτός είναι συνήθως ο κανόνας για ανθρώπους που έχουν πέσει θύματα βιασμού ή σεξουαλικής κακοποίησης και  κάποιοι υποστηρίζουν ότι το victim blaming συμβάλλει στην διαιώνιση των βιασμών και των κακοποιητικών συμπεριφορών και η κοινωνία βρίσκει δικαιολογίες για το θύτη αντί να υποστηρίζει το θύμα.

Το victim blaming μειώνει τις πιθανότητες τιμωρίας των θυτών. Τα θύματα δεν μιλάνε , διστάζουν να καταγγείλουν το έγκλημα και τελικά οι θύτες παραμένουν ατιμώρητοι.

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε το victim blaming;

Όταν μιλάμε με κάποιον που είναι θύμα ενός εγκλήματος, είναι καλό να μην κάνουμε πολλές ερωτήσεις για το γεγονός ώστε να μην δώσουμε την εντύπωση στο θύμα ότι το κατηγορούμε. Ένα άτομο που ήδη νιώθει ντροπή μπορεί να ερμηνεύει τις ερωτήσεις με το "γιατί" σαν μια μορφή κατηγορίας. Η επισήμανση της συμπεριφοράς του θύματος μπορεί να το κάνει να νιώθει υπόλογο. Μπορούμε απλά να ακούσουμε το θύμα χωρίς να το κρίνουμε και να του προσφέρουμε συμπόνια και υποστήριξη.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ένα έγκλημα είναι πάντα λάθος του θύτη και όχι του θύματος. Ανεξάρτητα με τη συμπεριφορά του θύματος, ο θύτης είναι ο μοναδικός που είναι υπεύθυνος για το έγκλημα.

Οι προκλητικές δηλώσεις που υποστηρίζουν την ιδεολογία ότι ένα έγκλημα θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί αν το άτομο συμπεριφερόταν με συγκεκριμένο τρόπο δεν βοηθούν το θύμα. Οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι η στάση τους σε μια κατάσταση μπορεί να κάνει το θύμα να αισθάνεται υπεύθυνο. Αν καταφέρουμε να κατανοήσουμε το θύμα θα μπορέσουμε να του προσφέρουμε την υποστήριξη και τη συμπόνια που έχει ανάγκη.

Αντιμετώπιση του victim blaming

Η ψυχοθεραπεία παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον για τους ανθρώπους που έχουν πέσει θύματα βιασμού ή σεξουαλικής κακοποίησης. Ο ψυχοθεραπευτής ενθαρρύνει το θύμα να μιλήσει ανοιχτά για τα συναισθήματά του, ώστε να μπορέσει να ξεπεράσει το τραυματικό γεγονός. Οι άνθρωποι που δέχονται έντονη κριτική από την κοινωνία αισθάνονται θυμό, απογοήτευση ή αδικία και όλα αυτά τα συναισθήματα είναι ανάγκη να αναλυθούν.

Οι άνθρωποι που νιώθουν ενοχές και ντροπή χρειάζεται να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους σε ασφαλές και μη επικριτικό περιβάλλον και ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να  βοηθήσει εκείνους που αισθάνονται ότι φταίνε με κάποιο τρόπο. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει το θύμα με καθοδήγηση ώστε να σπάσει τον κύκλο της αυτοκατηγορίας.