Χαρακτηριστικά προσωπικότητας και κατάθλιψη

Χαρακτηριστικά προσωπικότητας και κατάθλιψη

Η προσωπικότητα επηρεάζει την υγεία, την διάθεση και τις σχέσεις μας. Τι είναι όμως η προσωπικότητα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και ποια είναι η σχέση τους με την κατάθλιψη;

Η προσωπικότητα περιγράφει τον τρόπο σκέψης, τα συναισθήματα και την συμπεριφορά μας όταν αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο. Η μοναδική προσέγγιση του καθενός για τη ζωή σχηματίζει ένα αρκετά σταθερό μοτίβο που είναι αναγνωρίσιμο από τους άλλους. Ίσως να έχετε ακούσει τους ανθρώπους γύρω σας να σας αποκαλούν "παθιασμένους" ή "ήρεμους". Να περιγράφουν την προσωπικότητά σας, τις τυπικές συμπεριφορές και πράξεις σας.

Η προσωπικότητα επηρεάζει τη σκέψη και τη συμπεριφορά. Μερικοί άνθρωποι είναι υπάκουοι, έτσι παίρνουν πολύ σοβαρά τις ευθύνες της ζωής τους, και πάντα είναι προετοιμασμένοι και συνεπείς. Άλλοι είναι πιο πρόθυμοι να πηγαίνουν με τη ροή. Έχουν μια πιο ξέγνοιαστη προσέγγιση για τη ζωή, αλλά μερικές φορές μπορεί να παίρνουν περιττά ρίσκα ή να παραμελούν τις υποχρεώσεις τους.

Η προσωπικότητα μπορεί επίσης να έχει σημαντική επίδραση στην κοινωνική ζωή. Πιθανότατα να γνωρίζετε ανθρώπους που είναι πεισματάρηδες, τους οποίους αποφεύγετε επειδή νιώθετε ότι δεν θα βρείτε ποτέ άκρη μαζί τους. Φυσικά, υπάρχουν άνθρωποι που είναι το εντελώς αντίθετο. Είναι υπομονετικοί, και πρόθυμοι να βοηθήσουν, και σίγουρα είναι οι άνθρωποι στους οποίους θα απευθυνθείτε για βοήθεια.

Πως μπορεί η προσωπικότητά σας επηρεάζει τις κοινωνικές σας σχέσεις;  Θα ξεκινήσετε μια συζήτηση με έναν άγνωστο; Ή νιώθετε πιο κλειστοί; Η απάντησή σας θα μπορούσε να έχει αρκετές επιπτώσεις στην συνολική σας ευεξία.

Φυσικά, για να κατανοήσετε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η προσωπικότητα επηρεάζει τη ζωή, την ψυχική υγεία και τις σχέσεις, είναι καλό να γνωρίζετε την διαφορά ανάμεσα στους τύπους της προσωπικότητας και των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας.

Τύποι προσωπικότητας

Υπάρχουν διάφορα μοντέλα για την κατηγοριοποίηση των ανθρώπων με βάση τα μοτίβα συμπεριφοράς. Ένα δημοφιλές μοντέλο περιλαμβάνει τους εξής τύπους προσωπικότητας:

• Προσωπικότητα τύπου Α: Αυτός ο τύπος προσωπικότητας αντιπροσωπεύει τους επιτυχημένους ανθρώπους. Αυτοί που είναι ανταγωνιστικοί, τελειομανείς, φιλόδοξοι και πολύ καλά οργανωμένοι.
• Προσωπικότητα τύπου Β: Οι άνθρωποι με αυτό τον τύπο προσωπικότητας είναι χαλαροί, συνεπείς και σταθεροί. Είναι ήρεμοι και προσγειωμένοι.
• Προσωπικότητα τύπου Γ: Οι άνθρωποι αυτοί είναι ευσυνείδητοι, αλλά έχουν δυσκολία στην έκφραση των  συναισθημάτων τους.
• Προσωπικότητα τύπου Δ: Οι άνθρωποι με το συγκεκριμένο τύπο προσωπικότητας έχουν μια τάση προς τον αρνητισμό. Συχνά νιώθουν απομονωμένοι, μόνοι και απαισιόδοξοι.

Μοντέλο Myers-Briggs

Το μοντέλο Myers-Briggs είναι δημοφιλές και περιλαμβάνει 16 τύπους προσωπικότητας που χωρίζονται με βάση τα εξής:

• Την εσωστρέφεια (introversion– I) ή την εξωστρέφεια (extraversion– E)
• Τη διαίσθηση (intuition– N) ή την αίσθηση (sensing– S)
• Τη λογική (thinking– T) ή το συναίσθημα (feeling– F)
• Την κριτική (judging– J) ή την αντίληψη (perceiving– P)

Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας

Κάποιες θεωρίες για την προσωπικότητα έχουν στο επίκεντρό τους τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας παρά τον τύπο της προσωπικότητας. Κάθε χαρακτηριστικό, όπως η εξωστρέφεια ή η εσωστρέφεια, υπάρχει σε ένα φάσμα, και μαζί σχηματίζουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της προσωπικότητας.

Μοντέλο προσωπικότητας των 5 παραγόντων

Το συγκεκριμένο μοντέλο επικεντρώνεται σε πέντε χαρακτηριστικά της προσωπικότητα:

1. Δεκτικότητα στην εμπειρία (Openess to experience): Οι άνθρωποι με υψηλή δεκτικότητα είναι πιο περίεργοι και ψάχνουν για νέες εμπειρίες. Οι άνθρωποι με χαμηλή δεκτικότητα λατρεύουν τη ρουτίνα και τη συνήθεια.
2. Ευσυνειδησία ή συνέπεια (Conscientiousness): Οι άνθρωποι αυτοί είναι οργανωτικοί, έχουν αυτοέλεγχο και μένουν προσηλωμένοι στους στόχους τους. Οι άνθρωποι με χαμηλή ευσυνειδησία είναι χαλαροί και απρόβλεπτοι.
3. Εξωστρέφεια (Extraversion): Οι άνθρωποι αυτοί είναι εκφραστικοί, επικοινωνιακοί και δυναμικοί. Οι εσωστρεφείς είναι πιο συγκρατημένοι. Ωστόσο, οι άνθρωποι που είναι εσωστρεφείς δεν είναι αναγκαία ντροπαλοί.
4. Προσήνεια (Agreeableness): Οι άνθρωποι με υψηλή προσήνεια είναι αλτρουιστές, άτομα εμπιστοσύνης και συνεργάσιμοι. Από την άλλη πλευρά του φάσματος οι άνθρωποι είναι επικριτικοί και δεν δείχνουν εμπιστοσύνη στους άλλους.
5. Νεύρωση (Neurotism): Οι νευρωτικοί άνθρωποι είναι πολύ πιο πιθανό να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα και να νευριάζουν πιο εύκολα. Οι άνθρωποι με ήπια νεύρωση είναι συναισθηματικά σταθεροί.

Κάθε ένας από αυτούς τους πέντε παράγοντες μπορεί να σπάσει σε πολλές συγκεκριμένες κατηγορίες. Για παράδειγμα, στην κατηγορία της νεύρωσης υπάρχει το άγχος και η αυτεπίγνωση.

Πώς αναπτύσσεται η προσωπικότητα;

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές θεωρίες για την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Κάποιες από αυτές έχουν στο επίκεντρο τη σημασία των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, το περιβάλλον και τις εμπειρίες.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με την θεωρία της προσκόλλησης, η σύνδεση με τους φροντιστές μας στη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας καθορίζει την προσκόλληση αργότερα στη ζωή. Αυτή η ιδέα έχει σχέση με την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Για παράδειγμα, αν ένας φροντιστής σας έκανε να νιώθετε αγάπη και ασφάλεια, τότε θα έχετε αυτοπεποίθηση και θα εμπιστεύεστε τους άλλους. Αν ωστόσο, ο φροντιστής σας , σας παραμελούσε, τότε στην ενήλικη ζωή θα έχετε θέματα απομόνωσης και εμπιστοσύνης.

Φυσικά, εκτός από τους φροντιστές σας υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που επηρεάζουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας όπως οι συμμαθητές, οι φίλοι, τα μέλη της οικογένειας.

Θεωρία κοινωνικής μάθησης

Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης δείχνει πως επηρεαζόμαστε από τις παρατηρήσεις σχετικά με την συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων και πως αντιλαμβανόμαστε τις συνέπειες των στάσεων και των πράξεων τους. Αν βλέπουμε κάποιον να χρησιμοποιεί τον εκφοβισμό ώστε να πάρει αυτό που θέλει, για παράδειγμα, μπορεί να νιώθουμε ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και εμείς αυτή την επιθετική συμπεριφορά. Ωστόσο, αν το άτομο που εκφοβίζει είναι απόμακρο από τους συμμαθητές, μπορεί να αποφασίσουμε ότι αυτή η επιθετικότητα είναι τιμωρία και όχι ανταμοιβή.

Ακόμη και οι άνθρωποι που βλέπουμε την τηλεόραση, στις ταινίες, στα social media, μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως πρότυπα προσωπικότητας. Μπορεί να θέλουμε να υιοθετήσουμε τα χαρακτηριστικά ενός σούπερ ήρωα, ειδικά αν αυτός ανταμείβεται για τη συμπεριφορά του.

Ευελιξία της προσωπικότητας

Κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας παραμένουν σταθερά με την πάροδο του χρόνου. Μπορεί για παράδειγμα πάντα κάποιος να έχει ήπιο ταπεραμέντο, ακόμη και ως μωρό, ή να έχει φίλους που πάντα ήταν εξωστρεφείς.

Ωστόσο, οι μελέτες έχουν δείξει ότι κάποια στοιχεία της προσωπικότητα μπορεί να αλλάξουν στη διάρκεια της ζωής. Πολλοί άνθρωποι εμπιστεύονται περισσότερο τους ανθρώπους αργότερα στη ζωή τους. Και γενικά όσο μεγαλώνουμε νιώθουμε συναισθηματική σταθερότητα και ευσυνειδησία.

Τα μεγάλα γεγονότα της ζωής, όπως η απόκτηση ενός παιδιού, η μετακόμιση σε μια άλλη πόλη, η δημιουργία μια σοβαρής σχέσης, μπορεί να οδηγεί σε αλλαγές στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Για παράδειγμα μια υψηλά αμειβόμενη δουλειά μπορεί να δημιουργεί συναισθηματική σταθερότητα, ενώ η μετακόμιση σε μια νέα πόλη να κάνει έναν άνθρωπο πιο εξωστρεφή.

Ο ρόλος της φύσης στην ανάπτυξη της προσωπικότητας

Η προσωπικότητα δεν είναι πάντα αποτέλεσμα του τρόπου ανατροφής ή των εμπειριών μας. Το 20-60% του ταπεραμέντου μας καθορίζεται από γενετικούς παράγοντες. Τα γονίδια παίζουν κύριο ρόλο στην ανάπτυξη συγκεκριμένων διαταραχών της προσωπικότητας και καταστάσεων όπως το άγχος και η κατάθλιψη.

Πώς η προσωπικότητα επηρεάζει την ψυχική υγεία;

Ο τύπος της προσωπικότητας μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιδράσεις στην ψυχική και στην σωματική μας υγεία. Για παράδειγμα, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν στρες κάποιες φορές, κάποιοι άνθρωποι νιώθουν πιο έντονο στρες από άλλους. Αν κάποιος είναι ανήσυχος από τη φύση του, είναι πιο πιθανό να πέφτει σε ένα κύκλο άγχους, που δημιουργεί επιπλέον προβλήματα όπως η αϋπνία και οι εναλλαγές στη διάθεση.

Η προσωπικότητα επηρεάζει την ευεξία;

Αν και κάποια χαρακτηριστικά είναι πιο σταθερά από άλλα, ο κάθε άνθρωπος έχει τη δύναμη να αλλάξει τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς του. Όταν κάποιος κατανοεί πως συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας επηρεάζουν την ευεξία του, μπορεί να εξερευνήσει νέους τρόπους για να βρει την ισορροπία στη ζωή του.

Πώς τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας επηρεάζουν την ψυχική υγεία;

1. Νεύρωση

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η νεύρωση έχει σχέση με τον υψηλό κίνδυνο για συγκεκριμένα θέματα ψυχικής υγείας. Όταν κάποιος είναι νευρωτικός σημαίνει ότι έχει την τάση να βιώνει πολλά αρνητικά συναισθήματα όπως ο φόβος, η κατάθλιψη και ο θυμός, το άγχος. Επίσης, μπορεί να υποτιμά τον εαυτό του για μικρά λάθη.

Οι άνθρωποι με νεύρωση έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη, άγχος, και ψυχωσικές εμπειρίες όπως οι παραισθήσεις και οι ψευδαισθήσεις.

Η νεύρωση μπορεί επίσης να επηρεάζει τις σχέσεις. Μπορεί κάποιος να είναι νευρικός, ανήσυχος, επιθετικός και αυτό να δημιουργεί προβλήματα στη σχέση.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για την αντιμετώπιση της νεύρωσης όπως ο διαλογισμός, η άσκηση, η διαχείριση του στρες, οι ασκήσεις ευγνωμοσύνης.

2. Δεκτικότητα

Η δεκτικότητα σε νέες εμπειρίες είναι συνήθως ένα θετικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, εκτός και αν αυτή η δεκτικότητα οδηγεί σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Όταν κάποιος είναι δεκτικός είναι πιο εύκολο να κάνει καινούργιους φίλους, να δοκιμάσει νέα χόμπι, νέα ενδιαφέροντα.

Οι άνθρωποι που παραμένουν ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες έχουν πολλά οφέλη στην κοινωνική τους ζωής. Αν κάποιος είναι στενόμυαλος δεν μπορεί να κάνει εύκολα νέους φίλους ή να αναγνωρίσει τις ευκαιρίες που εμφανίζονται.

Για να μπορέσει κάποιος να είναι πιο δεκτικός καλό είναι να αρχίσει να μαθαίνει νέα πράγματα, όπως για παράδειγμα μια νέα γλώσσα, μια νέα συνταγή, ένα μουσικό όργανο.

3. Εξωστρέφεια

Η εξωστρέφεια έχει πολλά οφέλη. Ένας εξωστρεφής άνθρωπος, έχει αυτοεκτίμηση, είναι πιο εύκολο να προσαρμοστεί στις αλλαγές της ζωής, και απολαμβάνει περισσότερο τη ζωή. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή έχει περισσότερη κοινωνική υποστήριξη και είναι πιο πιθανό να ζητήσει βοήθεια από τους άλλους.

Δεν υπάρχει τίποτε κακό στο να είναι κάποιος εσωστρεφής. Στην πραγματικότητα, οι εσωστρεφείς έχουν ενσυναίσθηση και ακούνε περισσότερο. Φυσικά, και οι εσωστρεφείς και οι εξωστρεφείς μπορεί να έχουν κοινωνικό άγχος και κατάθλιψη.

Αν είστε εξωστρεφείς καλό είναι να έχετε κοντά σας ανθρώπους με τις ίδιες αρχές και φυσικά να αφιερώνετε χρόνο στον εαυτό σας , να κάνετε διαλογισμό, βόλτες στη φύση.

Αν είστε εσωστρεφείς και δεν νιώθετε καλά ψυχολογικά, μπορείτε να γίνετε λίγο πιο εξωστρεφείς ώστε να ενισχύσετε την διάθεσή σας. Βγείτε με τους φίλους σας, μην απομονώνεστε.

4. Προσήνεια

Όπως συμβαίνει και με την εξωστρέφεια, έτσι και οι προσηνείς άνθρωποι έχουν καλύτερη κοινωνική ζωή. Όταν κάποιος είναι δεκτικός τότε οι γύρω του είναι πιο εύκολο να τον εμπιστευτούν. Αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν ένα ισχυρό υποστηρικτικό δίκτυο για την διαχείριση των προκλήσεων.

Η προσήνεια έχει μεγάλη σχέση με την επιτυχία στη ζωή. Οι συνεργάσιμοι άνθρωποι έχουν κίνητρο για να διατηρούν θετικές σχέσεις. Αυτό το στοιχείο είναι σημαντικό είτε πρόκειται για ερωτικές, φιλικές ή επαγγελματικές σχέσεις.

Βέβαια, οι προσηνείς άνθρωποι πρέπει να δημιουργούν τα κατάλληλα όρια στις σχέσεις τους, χωρίς να είναι αγενείς, γιατί πολύ θα θελήσουν να τους εκμεταλλευτούν.

5. Ευσυνειδησία

Όσο πιο ευσυνείδητος είναι κάποιος, τόσο πιο πιθανό είναι να αναλαμβάνει την ευθύνη της ζωής του. Μπορεί να παίρνει στα σοβαρά την υγεία του, να κάνει άσκηση και τακτικές επισκέψεις στο γιατρό.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας έχουν σχέση με την καλύτερη υγεία, τον μειωμένο κίνδυνο για παθήσεις του καρδιαγγειακού και  Αλτσχάιμερ.  Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι με αυτοπειθαρχία ζουν περισσότερο.

Κάποιος με υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας, είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίζει θέματα στρες και να μένει κολλημένος στον αρνητικό τρόπο σκέψης.

Για να αυξήσετε την ευσυνειδησία σας καλό είναι να οργανώνετε την ημέρα σας και να θέτετε στόχους. Να ελέγχετε την παρορμητικότητα.

Αν και η οργάνωση, η φιλοδοξία και ο αυτοέλεγχος είναι γενικά θετικά χαρακτηριστικά, είναι πιθανό να φτάνει κάποιος στα άκρα. Αν και οι ευσυνείδητοι άνθρωποι λαχταρούν την επιτυχία , η τελειομανία τους προκύπτει από το φόβο της αποτυχίας. Οι τελειομανείς άνθρωποι έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό τους και τους άλλους. Και επειδή οι στόχοι τους είναι υψηλοί, φλερτάρουν με την κατάθλιψη και το άγχος.

Είναι σημαντικό να υπάρχει χώρος στη ζωή μας για τις ατέλειες και την αποτυχία. Κάθε αποτυχία μπορεί να μας δώσει ένα σπουδαίο μάθημα. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάτε να γιορτάζετε τις επιτυχίες σας. Πάντα υπάρχει χώρος για εξέλιξη και βελτίωση, αλλά μην ξεχνάτε να αναγνωρίσετε την πρόοδο σας.

Προσωπικότητα και διαταραχές προσωπικότητας

Οι διαταραχές της προσωπικότητας περιλαμβάνουν ανθυγιεινούς τρόπους σκέψης, συναισθημάτων και πράξης. Οι άνθρωποι με διαταραχές προσωπικότητας συχνά έχουν κάποια ακραία χαρακτηριστικά στην προσωπικότητά τους, όπως η έντονη δυσπιστία, η έλλειψη συμπόνιας, η έλλειψη αυτοελέγχου. Σε κάθε περίπτωση, αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μπορεί να επηρεάζουν την ευεξία και τις σχέσεις.

Συναισθηματική αστάθεια. Η νεύρωση έχει σχέση με διαταραχές της προσωπικότητας που περιλαμβάνουν παρορμητικές συμπεριφορές, έντονα αρνητικά συναισθήματα και δυσκολία στη διατήρηση των σχέσεων με τους άλλους. Αυτές περιλαμβάνουν την αντικοινωνική και την οριακή διαταραχή προσωπικότητας.

Ευσυνειδησία. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια ανθυγιεινή μορφή ευσυνειδησίας, στην οποία ένα άτομο έχει εμμονή με την τάξη, την οργάνωση και την τελειότητα. Επίσης, η χαμηλή ευσυνειδησία μπορεί να έχει σχέση με την αντικοινωνική και την οριακή διαταραχή της προσωπικότητας.

Συμπόνια και προσήνεια. Οι άνθρωποι που δεν είναι προσηνείς δεν εμπιστεύονται τους άλλους, και αυτό έχει σχέση με την παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας. Ωστόσο, οι άνθρωποι με ναρκισσιστική και αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, δεν είναι συνεργάσιμοι και συμπονετικοί.

Κοινωνικότητα. Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας έχουν την ανάγκη για προσοχή, έτσι είναι συχνά εξωστρεφείς. Οι ναρκισσιστές μπορεί να μοιάζουν διεκδικητικοί  και με κοινωνική αυτοπεποίθηση, ενώ όσοι έχουν σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας είναι πιο απομονωμένοι.