Στρες – συμπτώματα και αντιμετώπιση

Στρες - συμπτώματα και αντιμετώπιση

Το στρες περιγράφεται ως ένα συναίσθημα ανησυχίας, μια κατάσταση όπου νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στα προβλήματα που μας έχουν κατακλύσει. Το χρόνιο στρες και το υπερβολικό στρες έχει μακροπρόθεσμα σοβαρές συνέπειες για την υγεία, επηρεάζοντας αρνητικά ολόκληρο το σώμα μας: το ανοσοποιητικό σύστημα, το καρδιαγγειακό, το νευροενδοκρινικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα και οδηγώντας και στην εμφάνιση πολλών ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.

Το στρες επηρεάζει ανθρώπους όλων των ηλικιών και όλων των κοινωνικών τάξεων, και μπορεί να οδηγήσει σε σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα υγείας. Σύμφωνα με τον ορισμό, το στρες είναι μια άβολη ʺσυναισθηματική εμπειρία που συνοδεύεται από βιοχημικές, σωματικές και συμπεριφορικές αντιδράσειςʺ.

Στρες και συμπτώματα

Το στρες σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι ωφέλιμο, δίνοντας στον οργανισμό επιπλέον ενέργεια ώστε να ανταπεξέλθει σε δύσκολες καταστάσεις, όπως οι εξετάσεις στο σχολείο ή οι προθεσμίες στη δουλειά. Όμως το χρόνιο και πολύ έντονο στρες έχει σοβαρές συνέπειες. Ενώ οι άνθρωποι μπορούν να ξεπεράσουν μικρά (σε ένταση και χρόνο) επεισόδια στρες χρησιμοποιώντας τους φυσιολογικούς μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού για την ανταπόκριση σε δύσκολες καταστάσεις, το υπερβολικό χρόνιο στρες, το οποίο είναι συνεχές και επίμονο για παρατεταμένη χρονική περίοδο, μπορεί να είναι εξουθενωτικό ψυχολογικά και σωματικά, οδηγώντας είτε σε σωματικές νόσους, σε ψυχοσωματικά συμπτώματα ή και σε χρόνιο πόνο.

Αντίθετα με τους μικρούς καθημερινούς παράγοντες που μας προκαλούν στρες (οι οποίοι είναι σύντομοι σε διάρκεια και διαχειρίσιμοι) όταν κάποιος παράγοντας είναι μακροχρόνιος ή δεν αντιμετωπίζεται, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως το άγχος, η αϋπνία, η υπέρταση, το αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, ο μυοσκελετικός πόνος (ακόμα και ινομυαλγία).

Οι μελέτες δείχνουν ότι το πολύ έντονο και το χρόνιο στρες σαφώς συμβάλλει στην εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων (πχ στο στομάχι, λαιμό) αλλά και σοβαρών νοσημάτων, όπως τα νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος, η κατάθλιψη και μεταβολικά νοσήματα. Σε μερικές μελέτες περιγράφεται για παράδειγμα, ότι η διαχείριση του χρόνιου στρες με επιβλαβείς τρόπους (όπως η υπερβολική κατανάλωση έτοιμου φαγητού) συμβάλλει στην επιδημία της παχυσαρκίας. Και παρόλο αυτές τις συνδέσεις μεταξύ χρόνιου στρες και σωματικών παθήσεων, διαπιστώνεται πως το 30% των ανθρώπων ποτέ δεν συζητά για τους τρόπους διαχείρισης του στρες με τον γιατρό τους.

Το χρόνιο στρες μπορεί να οφείλεται στην καθημερινή μας έκθεση σε παράγοντες άγχους στους οποίους δεν δίνουμε τη δέουσα προσοχή, καθώς και στην έκθεση σε μικρο-τραυματικά γεγονότα. Οι συνέπειες του χρόνιου στρες είναι σοβαρές, ειδικά όταν συμβάλλουν στο άγχος και στην κατάθλιψη.

Οι άνθρωποι που ταλαιπωρούνται από την κατάθλιψη και το άγχος έχουν διπλάσιο κίνδυνο για καρδιαγγειακά προβλήματα από ότι οι άνθρωποι χωρίς στρες. Επιπλέον, οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ πολύ έντονου και χρόνιου στρες και της κατάχρησης εξαρτησιογόνων ουσιών (όπως το αλκοόλ, τσιγάρο, κάνναβη).

Έντονο στρες και πόνος

Το χρόνιο στρες πολλές φορές εκφράζεται με ψυχοσωματικά συμπτώματα ή με χρόνιο πόνο οπουδήποτε στο σώμα (οσφυαλγία, αυχεναλγία, κα). Αν λοιπόν υπάρχουν ψυχοσωματικά συμπτώματα αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν με ψυχοθεραπεία, αν όμως υπάρχει χρόνιος πόνος τότε το somatic tracking μπορεί να είναι πολύ βοηθητικό, εκτός από τη φυσιοθεραπεία που κάνει κανείς.

Χρόνιο στρες, εγκέφαλος και παιδική ηλικία

Το χρόνιο στρες μπορεί να προκαλέσει δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο, ιδιαίτερα στον προμετωπιαίο φλοιό και στο μεταιχμιακό σύστημα, οι οποίες είναι παρόμοιες με τις αλλαγές που παρατηρούνται στον εγκέφαλο ασθενών με κατάθλιψη. Αυτές οι εγκεφαλικές αλλαγές μπορεί να αποτελούν τη βάση των γνωσιακών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων.

Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει υψηλά επίπεδα χρονιου στρες στη ζωή τους, ειδικά κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας (πχ διαζύγιο γονιών, καυγάδες στο σπίτι, κακοποίηση, θάνατος, κα) έχουν αυξημένες πιθανότητες για συναισθηματικά και σωματικά προβλήματα κατά τη διάρκεια περιόδων έντονου στρες αργότερα στη ζωή τους. Ένας από τους λόγους αυτής της προδιάθεσης είναι η ύπαρξη νευρωνικών μονοπατιών που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του άγχους σε μόνιμη βάση. Δηλαδή το μυαλό και το σώμα έχουν συνηθίσει σε ένα αρνητικό τρόπο σκέψης και λειτουργίας, όταν βρίσκονται σε κατάσταση στρες.Τα μονοπάτια του νευρικού συστήματος που βοηθούν ένα άτομο να έχει πρόσβαση στην ηρεμία είναι λιγότερο αξιοποιήσιμα, είναι δύσκολο να προσπελαθούν με τον καιρό, και εν τέλει ατροφούν.

Οι αιτίες που προκαλούν στρες είναι πολλές και δρουν αθροιστικά. Το ψυχογενές στρες (όπως τα προβλήματα στη δουλειά, τα θέματα της σχέσης, κα), τα οικονομικά προβλήματα, τα ιατρικά προβλήματα, όλα αυτά προκαλούν χρόνιο στρες. Η σύνδεση μυαλού-σώματος είναι τόσο ισχυρή που το στρες αλλάζει την φυσιολογία ενός ατόμου. Οι συνεχείς ή οι μακροχρόνιοι παράγοντες άγχους εξαντλούν ένα άτομο με τον καιρό και βάζουν σε κίνδυνο το σώμα, το μυαλό και το νευρικό σύστημα.

Διαχείριση του χρόνιου στρες

Οι μελέτες επίσης αποκαλύπτουν μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ της αϋπνίας και του χρόνιου στρες. Περισσότερο από το 40%των ενηλίκων αναφέρει ότι μένει ξύπνιο τη νύχτα λόγω άγχους. Αυτό που προτείνουν οι ψυχίατροι-ψυχοθεραπευτές είναι καταρχήν να φροντίσουμε την “υγιεινή του ύπνου”, δηλαδή να πέφτουμε για ύπνο μια συγκεκριμένη ώρα κάθε βράδυ, να κοιμόμαστε για τουλάχιστον επτά με οχτώ ώρες και να περιορίσουμε την απόσπαση της προσοχής στο υπνοδωμάτιο απομακρύνοντας τηλεοράσεις και υπολογιστές.

Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι που βιώνουν παρατεταμένο στρες δεν κάνουν τις αναγκαίες αλλαγές στον τρόπο ζωής τους για να μειώσουν το στρες και να προλάβουν κάποια προβλήματα υγείας. Η βελτίωση του τρόπου ζωής και οι αλλαγές στην συμπεριφορά είναι ουσιαστικά βήματα για τη βελτίωση της υγείας συνολικά και την αποφυγή του χρόνιου στρες. Το κλειδί στη διαχείριση του στρες είναι η αναγνώριση αυτού και η αλλαγή στα πράγματα ή στις συμπεριφορές που το προκαλούν. Βεβαίως, οι αλλαγές αυτές αποτελούν μια πρόκληση.

Μπορείτε να κάνετε μικρά βήματα για να μειώσετε το στρες και να βελτιώσετε τη συναισθηματική σας υγεία, όπως το να πάτε ένα περίπατο καθημερινά, και σταδιακά θα δείτε τα θετικά αποτελέσματα. Κινητοποιηθείτε για μικρές αλλά ισχυρές αλλαγές, που θα σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε το στρες. Η σωματική άσκηση αυξάνει την παραγωγή των ορμονών της χαράς, των ενδορφινών, ένα τύπο νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, και βοηθά στην αντιμετώπιση της ήπιας κατάθλιψης και του άγχους. Η ισορροπημένη και ολιστική διατροφή βοηθά και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου.

Χρόνιο στρες - αντιμετώπιση με ψυχοθεραπεία

Αν παρόλη την προσπάθεια σας συνεχίζετε να έχετε υπερβολικό και χρόνιο στρες, ή αν το στρες δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητά σας, είναι σημαντικό να διερευνήσετε τα προβλήματά σας μέσω της ψυχοθεραπείας. Ένας έμπειρος ψυχοθεραπευτής θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τα εμπόδια που σας σταματούν από το να ζείτε μια υγιή και χαρούμενη ζωή, να διαχειριστείτε το στρες αποτελεσματικά και να αναγνωρίσετε συμπεριφορές και καταστάσεις που συμβάλλουν στα υψηλά επίπεδα στρες. Η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να ενισχύσετε την ψυχική αντοχή σας, ώστε να αντέχετε περισσότερο στρες με λιγότερη ψυχική καταπόνηση.

Βελονισμός και στρες

Ο βελονισμός είναι μια βοηθητική μέθοδος για την αντιμετώπιση του χρόνιου στρες (όπως και η ομοιοπαθητική). Ο βελονισμός επηρεάζει τα κέντρα στρες του εγκεφάλου, και ρυθμίζει την έκκριση ορμονών όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη.

Στρες και EMDR

Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν διαφορετικές αποτελεσματικές μορφές ψυχοθεραπείας που βοηθούν στη διαχείριση του στρες και μία από αυτές είναι το EMDR, το οποίο είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό σε συνδυασμό με την “κλασική” ψυχοθεραπεία συζήτησης. Αυτό συμβαίνει επειδή οι θεραπευόμενοι δεν μιλάνε απλά για τα προβλήματά τους, αλλά με τη βοήθεια του EMDR καταφέρουν να καταπολεμήσουν τις βαθύτερες αιτίες αυτών. Το EMDR είναι μια αποτελεσματική ολιστική μορφή θεραπείας που βοηθά τους θεραπευόμενους να επεξεργαστούν ψυχολογικά τραυματα (της παιδικής ή της ενήλικης ζωής), να αλλάξουν τον μοτίβα συμπεριφοράς και σκέψης που ταλαιπωρούν τους ανθρώπους για πολλά χρόνια, συνήθως από την παιδική τους ηλικία και να αντιμετωπίσουν το πολύ έντονο στρες της ζωής.