Υποχόνδριος

Υποχόνδριος

Οι περισσότεροι από εμάς κάποια στιγμή μπορεί να νιώσουμε ανησυχία για μερικά συμπτώματα που τυχόν εμφανιστούν. Αυτό συνήθως κρατάει λίγο, μέχρι να μας φύγουν ή να μας καθησυχάσει ένας γιατρός ότι δεν είναι κάτι σοβαρό. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να σταματήσουν να ανησυχούν εμμονικά για τα συμπτώματα ή αναζητώντας την πλήρη εξάλειψή τους. Στην ψυχολογία, ένα άτομο που ασχολείται εμμονικά με τα θέματα υγείας ονομάζεται υποχόνδριο.

Η υποχονδρίαση είναι μια κατάσταση του μυαλού, όχι του σώματος. Βέβαια, ακόμη και στις μέρες μας, πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι το μυαλό μας είναι ικανό να προκαλεί σχεδόν οποιοδήποτε σωματικό σύμπτωμα. Αυτά τα ψυχοσωματικά συμπτώματα μπορεί για παράδειγμα να είναι πονοκέφαλοι, πόνοι στο σώμα, διάρροια, ταχυπαλμία, εφίδρωση, μουδιάσματα, τρέμουλο. Για αυτό είναι τόσο δύσκολο να πιστέψουν ότι είναι καλά και ότι το μυαλό τους είναι υπεύθυνο για όλα.

Τι είναι η υποχονδρίαση;

Η υποχονδρίαση είναι μια διαταραχή στην οποία το άτομο έχει μια συνεχή, αβάσιμη πεποίθηση ότι έχει τουλάχιστον μια σοβαρή ασθένεια, που έχει σχέση με το σώμα του. Ένας υποχόνδριος έχει σωματικά συμπτώματα, τα οποία συνήθως μοιάζουν με πόνο, παρά την έλλειψη οποιασδήποτε νόσου. Ο φόβος για τις ασθένειες που διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες μπορεί να είναι η βάση για τη διάγνωση της υποχονδρίας.

Η υποχονδριακή νεύρωση συνήθως ξεκινά στην πρώιμη ενηλικίωση και επηρεάζει το 4-9% του πληθυσμού. Οι αιτίες της παραμένουν ακόμη άγνωστες. Η υποχονδρία μπορεί να εμφανιστεί μετά από μια σοβαρή νόσο ή όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο είναι βαριά άρρωστο. Μερικές φορές το άγχος χτυπά στην ηλικία που οι άνθρωποι χάνουν τους γονείς τους, υπάρχει ένας φόβος για το θάνατο. Οι υποχονδριακές αυταπάτες μπορεί να είναι αποτέλεσμα των τραυμάτων της παιδικής ηλικίας, λόγω σοβαρών ασθενειών ή θανάτου των φροντιστών και έλλειψης αγάπης. Η υποχονδριακή συμπεριφορά στη συνέχεια αποτελεί ένα μέσο για την προσέλκυση της προσοχής και της φροντίδας. Οι πεποιθήσεις επίσης παίζουν μεγάλο ρόλο, οι γονείς δεν μπορούν να αποφύγουν μικρά θέματα υγείας τα οποία εμφανίζονται στη ζωή όλων μας κάποια στιγμή.

Ποια είναι τα συμπτώματα της υποχονδρίασης;

Ένα υποχόνδριο άτομο είναι υπερβολικά ευαίσθητο σε θέματα που αφορούν την υγεία. Αναλύει κάθε σύμπτωμα, και σκέφτεται ότι μπορεί να είναι κάτι επικίνδυνο. Κάθε πονοκέφαλος σημαίνει ότι έχει καρκίνο, και η διάρροια υποδηλώνει καρκίνο του γαστρεντερικού. Ο πόνος στα πόδια, από την άλλη πλευρά, σημαίνει ακρωτηριασμό, και η εφίδρωση και το κρυολόγημα σημαίνουν λευχαιμία.

Οι παραπάνω απλουστεύσεις και γενικεύσεις σίγουρα προκαλούν γέλιο στους υγιείς ανθρώπους. Ωστόσο, η έλλειψη κατανόησης από το περιβάλλον προκαλεί την απομόνωση των υποχόνδριων ατόμων, πράγμα που με τη σειρά του εντείνει τα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι η υποχονδρία προκαλεί πραγματικά συμπτώματα και μια σειρά από άλλες πολυοργανικές διαταραχές. Αυτές είναι η διάρροια, η εφίδρωση, η ταχυπαλμία, η δύσπνοια, ο πονοκέφαλος, οι μυϊκοί πόνοι, η νευραλγία, η ανορεξία, η υψηλή θερμοκρασία του σώματος και η γρήγορη απώλεια βάρους. Το τελευταίο σύμπτωμα επιβεβαιώνει πλήρως την υποψία του ατόμου ότι έχει μια θανατηφόρα νόσο που καταστρέφει ολόκληρο το σώμα του. Στην πραγματικότητα, η γρήγορη απώλεια βάρους είναι μόνο το αποτέλεσμα του έντονου ψυχικού στρες, που συχνά συνδέεται με την έλλειψη όρεξης και την διάρροια που προκαλείται από αυτή τη νευρική διαταραχή.

Οι άνθρωποι που έχουν αυτή τη μορφή νεύρωσης είναι στην πραγματικότητα υγιείς σωματικά, αλλά παρόλα αυτά, δεν πιστεύουν τις εξετάσεις και τους γιατρούς, και ψάχνουν να βρουν τις ανωμαλίες στο σώμα τους. Αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος που είναι πολύ δύσκολο να σπάσει. Το άγχος της υποχονδρίας δημιουργεί σωματικά συμπτώματα, και τα σωματικά συμπτώματα επιδεινώνουν το άγχος. Σαν αποτέλεσμα, ένα υποχόνδριο άτομο μπορεί ακόμη και να πάψει να λειτουργεί κανονικά στην κοινωνία. Υπάρχει μια απομάκρυνση από τον φυσιολογικό τρόπο ζωής, παραίτηση και σοβαρή κατάθλιψη. Σε ακραίες περιπτώσεις, η υποχονδρία που παραμένει χωρίς θεραπεία μπορεί να οδηγεί στην αυτοκτονία.

Ποιες είναι οι αιτίες της υποχονδρίασης; 

Είναι δύσκολο να γίνει ξεκάθαρο γιατί μερικοί άνθρωποι αντιδρούν με τέτοιο φόβο και άλλοι δεν νιώθουν ανησυχία στις ίδιες καταστάσεις. Φαίνεται ότι το άγχος υγείας είναι μια σοβαρή διαταραχή και ένα πρόβλημα που προκαλείται από προηγούμενες εμπειρίες με σοβαρές ασθένειες. Αυτό οδηγεί σε συγκεκριμένες τρομακτικές πεποιθήσεις και υποθέσεις για τα συμπτώματα και τις ασθένειες.

Αυτό μπορεί να επηρεάζεται από τις εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας, από πληροφορίες που προβάλλουν τα μέσα ενημέρωσης, για παράδειγμα την μη ικανοποιητική ιατρική περίθαλψη. Επίσης, η υπερπροστασία από τους γονείς, όταν για παράδειγμα ένα παιδί αρρωσταίνει συχνά και χρειάζεται νοσοκομειακή περίθαλψη, μπορεί να δημιουργούν φόβο στο παιδί. Το οποίο, τελικά, μεγαλώνει με αυτό το άγχος για την υγεία του. Παραδείγματα λανθασμένων υποθέσεων που διατρέχουν οικογένειες μπορεί να είναι, "στην οικογένεια μας όλοι έχουν θέματα με την καρδιά" ή "είχες αδύναμους πνεύμονες από τότε που ήσουν παιδί."

Ένα πολύ γνωστό φαινόμενο είναι η λεγόμενη νόσος των τριτοετών φοιτητών ιατρικής. Οι οποίοι, όταν αρχίζουν να μαθαίνουν περισσότερα πράγματα για συγκεκριμένες ασθένειες, και παρατηρούν τα συμπτώματα. Μια παρόμοια κατάσταση συμβαίνει όταν υπάρχει επιδημία γρίπης, και τα μέσα ενημέρωσης προειδοποιούν για την υπάρχουσα απειλή. Σε τέτοιες στιγμές, πολλοί άνθρωποι εξισώνουν κάθε λοίμωξη με τον υπάρχων κίνδυνο.

Την ίδια στιγμή, η προσοχή σε αυτές τις υποθέσεις και τις ασθένειες προκαλεί άγχος που συσσωρεύεται και γίνεται όλο και πιο δύσκολο να υποχωρήσει.

Κάποια στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στην υποχονδρία και στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Καθώς ο φόβος για την υγεία παίρνει την μορφή διεισδυτικών σκέψεων και οι ιδεοληψίες ψάχνουν επιβεβαίωση για την υποτιθέμενη ασθένεια. Οι σκέψεις των υποχόνδριων μερικές φορές έχουν χαρακτηριστικά κατάθλιψης, καθώς η κατάθλιψη στερεί την ελπίδα ότι μπορεί να είναι υγιείς. Οι υποχόνδριοι είναι πεπεισμένοι για την σοβαρότητα της υποτιθέμενης ασθένειας, δεν ξεκινούν θεραπεία, επειδή σύμφωνα με αυτούς είναι ήδη πολύ αργά.

Πώς δρα ένας υποχόνδριος;

Αυτό που χαρακτηρίζει έναν υποχόνδριο είναι η συνεχής ανησυχία και ο φόβος μήπως αρρωστήσει από κάποια σοβαρή νόσο.

Αυτές οι ανησυχίες μπορεί να επικεντρώνονται στις λειτουργίες του σώματος, όπως ο ρυθμός της καρδιάς, η εφίδρωση, ο βήχας, οι μικρές πληγές. Η λίστα πρακτικά είναι ατελείωτη.

Αυτός ο φόβος τον οδηγεί να επισκέπτεται συχνά το γιατρό του, και να επιμένει ότι έχει κάποια σοβαρή νόσο. Ο γιατρός κάνει όλες τις εξετάσεις για να αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο. Όταν βεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει καμία ασθένεια, αρχίζει να διαφωνεί με τον ασθενή. Ο ασθενής αρχίζει να μην εμπιστεύεται την κρίση και τον επαγγελματισμό του γιατρού, και τελικά, για καλή του τύχη πιστεύει ότι το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει είναι να σταματήσει να τον ενοχλεί.

Πότε εμφανίζεται η υποχονδρίαση;

Η υποχονδρίαση μπορεί πρακτικά να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και συνήθως εμφανίζεται στη διάρκεια της πρώιμης νεότητας. Είναι συνήθως χρόνια, με περιόδους έξαρσης και ύφεσης.

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της υποχονδρίας, είναι ότι επειδή είναι χρόνια, επηρεάζει σιγά σιγά όλες τις πτυχές της ζωής του ασθενή. Οι κοινωνικές σχέσεις περιορίζονται από τη συνεχή ανησυχία του ασθενή ότι θα αρρωστήσει. Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και με τις οικογενειακές σχέσεις, καθώς όλα περιστρέφονται γύρω από τις αρρώστιες. Και τελικά, επηρεάζεται η δουλειά με αποτέλεσμα, πολλές φορές, την απώλεια της δουλειάς.

Όταν κάποιος έχει βιώσει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας στην παιδική του ηλικία ή έχει οικογενειακό ιστορικό μιας σοβαρής νόσου αυτό συνήθως συνδέεται με την έναρξη της υποχονδρίας.

Στη συνέχεια μια κατάσταση έντονου στρες όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, συνήθως επιταχύνει την εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων.

Όλα ξεκινούν σταδιακά. Αρχικά υπάρχει μια μικρή ανησυχία, η οποία μετά από μια συνάντηση με το γιατρό, εξαφανίζεται. Ωστόσο, αυτή η ανακούφιση γίνεται όλο και λιγότερη, και ο ασθενής έχει την τάση να κάνει όλο πιο συχνές επισκέψεις στο γιατρό του. Μπορεί ακόμη και να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα σωματικά συμπτώματα. Για παράδειγμα, το αρχικό πρόβλημα με τα αγγεία τώρα να έχει μεταλλαχτεί σε καρκίνο.

Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω την υποχονδρίαση;

Η προσέγγιση που είναι αποδεδειγμένα η πιο αποτελεσματική στην υποχονδρία είναι η ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται στο να δώσει ένα νέο μήνυμα στα συμπτώματα που νιώθει ο ασθενής. Ο ψυχοθεραπευτής μαζί με τον ασθενή δημιουργούν ένα ασφαλές περιβάλλον στο οποίο το άτομο μπορεί να προκαλέσει διαφορετικά σωματικά συμπτώματα και να νιώσει τις επιδράσεις στο σώμα του. Με αυτό τον τρόπο, μαθαίνει να διαχωρίζει τα σωματικά συμπτώματα (αυτά που έχουν ψυχική και όχι σωματική προέλευση) από τα συμπτώματα που προκύπτουν από σωματικές ασθένειες.

Το δεύτερο κομμάτι της προσέγγισης, είναι περισσότερο συμπεριφορικό. Στόχος του είναι ο περιορισμός των συμπεριφορών που προκαλούν την συντήρηση του προβλήματος, όπως οι συνεχείς επισκέψεις στο γιατρό.

Θεραπεία υποχονδρίασης

Το πρώτο βήμα για την θεραπεία της υποχονδρίας είναι να αποκλειστεί η σωματική ασθένεια για την οποία ανησυχεί ο ασθενής. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στο γιατρό να μιλήσει στον ασθενή για το ψυχολογικό υπόβαθρο των συμπτωμάτων. Δυστυχώς, αυτό κάποιες φορές δεν είναι εύκολο, καθώς ο ασθενής μπορεί να νιώσει προσβεβλημένος από τη σκέψη της ψυχολογικής υποστήριξης. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει καλή επικοινωνία ανάμεσα στο γιατρό και στον ασθενή ώστε να δημιουργηθεί μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Η κύρια θεραπεία για την υποχονδρίαση είναι η ψυχοθεραπεία, με σκοπό την αλλαγή της προσέγγισης του ασθενή στα συμπτώματα και στη δημιουργία ενός νέου τρόπου ερμηνείας των συμπτωμάτων που παρατηρεί. Η ατομική ψυχοθεραπεία βοηθά τον ασθενή να καταλάβει τις αιτίες της διαταραχής.

Επιπλέον, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προταθεί η φαρμακευτική αγωγή, με αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά, αλλά μόνο αν υπάρχουν συμπτώματα κατάθλιψης ή έντονο άγχος που κάνει δυσλειτουργικό τον άνθρωπο στην καθημερινότητά του. Σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, η θεραπεία αφορά μόνο τα συμπτώματα. Αν οι υποχόνδριες σκέψεις παραμένους, ίσως ο συνδυασμός αντιψυχωσικών και ψυχοθεραπείας μπορεί να είναι απαραίτητος.

Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η υποχονδρία περιλαμβάνει διεισδυτικές σκέψεις για το θάνατο και τις ασθένειες. Ως εκ τούτου, είναι παρόμοια με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στην οποία οι διεισδυτικές σκέψεις προκαλούν στρες. Η ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική για την υποχονδρία. Η κατανόηση αυτής της κατάστασης ως διαταραχή άγχους βοηθά στην αποτελεσματική θεραπεία.

Όταν οι ασθενείς μπορούν να καταλάβουν τις αιτίες του άγχους τους, τότε μπορούν να αλλάξουν την συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης τους για να μειώσουν το άγχος και να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους. Η πρόκληση με τους υποχόνδριους είναι ότι πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να κατανοήσουν πως το στρες και η ανησυχία συμβάλλει στο πρόβλημά τους, έτσι αντιστέκονται στην αναζήτηση κατάλληλης θεραπείας.